Paşinyan martın 27-də Fransa-Ermənistan dostluq qrupunun sədri Ann-Lorens Petelin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşüb. O, Ermənistan hökumətinin “Sülhün kəsişməsi” layihəsini təqdim edib. Həmçinin qeyd edib ki, 2022-ci il oktyabrın 6-da Praqada keçirilən dördtərəfli görüş çərçivəsində qəbul edilmiş bəyanatda Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin prinsipləri hərtərəfli razılaşdırılıb. Paşinyanın təqdim etdiyi layihə artıq Azərbaycan Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması kimi başa düşülə bilər?
Bu barədə Ednews-a açıqlamasında politoloq Natiq Miri bildirdi ki, Paşinyanın təqdim etdiyi sülh kəsişməsi layihəsi hələ sülh müqaviləsinin imzalanmasına, sənədin hazır olması anlamına gəlmir. Prinsiplər razılaşdırıla bilər, ancaq bu sənədin prinsiplərinin içinin doldurmasına ehtiyac var:
“Məsələn, bu gün hətta çərçivə sazişinin imzalanması kontekstində Ermənistan öz ərazisinin konkret təqdim etdiyi rəqəmlərlə ifadəsini göstərilməsini tələb edir. Bu isə indiki vəziyyətdə mümkünsüzdür, çünki sərhəd müəyyənləşməyib, sərhədin delimitasiya, demarkasiya prosesi praktik mərhələyə keçməyib. Üstəlik, bunun üçün konkret hüquqi sənədlər və xəritələr də razılaşdırılmayıb və bu xəritələr, hüquqi sənədlər ortada olmadan, razılaşdırılmadan sərhədlərin delimitasiya prosesinə başlamaq mümkün deyil. Müəyyənləşməyən sərhədləri hansı rəqəmlər kontekstində sülh sənədində göstərmək olar? Buna görə də, Ermənistanın bu iddiası absurddur. Bundan başqa, sülh kəsişməsi prosesi layihəsi kontekstində də qeyri-müəyyənliklər var. Çünki bu sülh kəsişməsi layihəsinin bir tərkib hissəsi də Ermənistan ərazisindən keçən Zəngəzur dəhlizidir ki, Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək və Türkiyəyə çıxışı təmin edəcək. Burda da bütün ərazinin Ermənistanın yuristik siyahısında olmasını tələb edir, eyni zamanda bütün yoxlanış-nəzarət mexanızminin də, təhlükəsizlik mexanizminin də məhz Ermənistan dövlət strukturlarının nəzarətində olmasını tələb edir. Ancaq Azərbaycan tamamilə fərqli bir təklif ortaya qoyur, yəni Azərbaycandan-Azərbaycana prinsipi ilə Azərbaycan vətəndaşlarının Azərbaycandan Naxçıvana və Naxçıvandan Azərbaycana gediş-gəliş kontekstində vətəndaşların maneəsiz keçidini təmin edir ki, bu da dolayısıyla praktik olaraq beynəlxalq təcrübədə mövcuddur. Ən azından Kollinqrad modeli, belə bir model Türkiyə tərəfindən Ermənistan rəhbərliyinə son Antalya diplomatik formunda təklif olunub və burda da, yəni Kollinqrad modelində də Litva dövlətinin suverenliyinə zərrə qədər xələl gəlmir. Çünki Azərbaycandan başqa digər üçüncü, dördüncü ölkələrin həm vətəndaşları, həm də yükləri Ermənistanın dövlət strukturları tərəfindən yoxlana, nəzarət oluna və rüsum ödətdirilə bilər. Yəni bu da beynəlxalq təcrübəyə uyğun bir davranışdır”.
N.Miri qeyd etdi ki, hələlik, bu məsələ də razılaşdırılmayıb. Ən nəhayət, qarşılıqlı etimad üçün Ermənistana təklif olunub ki, həmsərhəd olan Azərbaycanın anklavda olmayan 4 kəndi - Qazaxın 4 kəndi qaytarılsın:
“Bu 4 kənd qaytarılarsa, bu qarşılıqlı etimadı gücləndirəcək ki, bu kontekstdə, çərçivə sazişini imzalamaq olar. Yəni tərəflər buna çox yaxındır. Yetər ki, delimitasiya olunmamış sərhəddin konkret rəqəmlərlə həmin sənəddə ifadəsinin təsbit olunmasını Ermənistan tələb etməsin. Yəni çərçivə sazişinin imzalanmasına tərəflər çox yaxındır, əgər 4 kəndin qaytarılması qısa müddətdə, yəni aprel ayında mümkün olarsa, düşünürəm ki, belə bir çərçivə sazişini imzalamaq olar və bu digər məsələlər, xüsusilə də, sərhəddin delimitasiya məsələləri, bu, uzun zaman aparacaq məsələ olduğu üçün bu müzakirə predmetilə tədricən yoluna qoyula bilər. Yəni bu məsələyə tərəflər çox yaxındır. Ona görə də 4 kəndin qaytarılması, düşünürəm ki, bəlkə də, çərçivə sazişinin imzalanmasına aparan yol ola bilər”.
Oğuz
