Zəngəzur dəhlizinin sülh sazişindən çıxarılmasının PƏRDƏARXASI - SƏBƏB və HƏDƏFLƏR NƏDİR?

Siyasət 16:00 13.08.2024

Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı maddənin sülh sazişi layihəsindən çıxarılması bölgədə yeni proseslərə yol açıb. Vətən Müharibəsindən sonrakı müddət ərzində bu məsələ həm iki ölkə arasında, həm də regionda marağı olan dövlətlər üçün mühüm əhəmiyyətə malik olub. Moskva dəhlizə Rusiyanın nəzarət etməsini tələb etsə də, Ermənistan bunun əleyhinədir və nəqliyyat xətlərinin təhlükəsizliyini özü təmin etmək istəyir. İran da məsələyə həmişə öz maraqları baxımından yanaşıb. Ayətullah Xameneyi də son bəyanatında demişdi ki, Zəngəzur marşrutu Ermənistanın ziyanına hesab edilir və bunun əleyhinədirlər. 

Zəngəzur dəhlizinin sülh gündəliyindən çıxarılması danışıqlar prosesinə həqiqətən müsbət təsir edə bilərmi? Regional və qlobal maraqlar baxımından bu qərarın hansı nəticələri ola bilər?

Mövzu ilə bağlı Ednews – a danışan politoloq Asif Nərimanlı bildirdi ki, bu Zəngəzur dəhlizinin sülh sazişindən çıxarılması məsələsi deyil, əksinə mövcud vəziyyətə uyğun sonrakı dövrə saxlanılmasıdır:

1628337715_792.jpg

“O demək deyil ki, Zəngəzur  dəhlizi layihəsi sıradan çıxacaq. Sadəcə bu prosesdə Azərbaycan və Ermənistanın məsələdə anlaşmasının müəyyən səbəbləri var. Bunu həm taktiki, həm də strateji bir gediş kimi qiymətləndirmək olar. İlk olaraq taktiki gedişdən danışaq. Azərbaycan – Ermənistan arasında müəyyən mübahisəli məsələlər var. Prinsipial məsələlərdən biri də kommunikasiyaların açılmasıdır. Bu ziddiyətli məsələlər sülh sazişinin imzalanmasını çətinləşdirir. İndiki halda baxdıqda bu məsələnin yaxın dövrdə həlli də çətin görünür. Bunlardan biri dediyim kimi, kommunikasiyaların hansı prinsiplərlə açılmasıdır. Azərbaycan haqlı olaraq bu prinsipin Zənghəzur dəhlizi vasitəsilə açılmasını istəyir. Hansı ki, Ermənistan 10 noyabr sazişinə uyğun olaraq öz üzərinə öhdəlik olaraq götürüb. Lakin Ermənistan tərəfi Rusiyanın burada iştirakını qəbul etmir. Beləliklə Rusiyanın prosesdə iştirakını qəbul etmədiyi üçün, Ermənistanı dəstəkləmək prosesində aktiv iştirak edən tərəf Qərbdir.  Bu halda kommunikasiyanın açılması məsələsi 10 noyabr bəyannaməsinə uyğun olaraq baş tutması çətinləşir. Ona görə də Azərbaycan tərəfi belə bir halda məsələnin ikitərəfli həll edilməsini buyurur. Naxçıvana maneəsiz keçidin verilməsi üçün Azərbaycandan Azərbaycana prinsipi tətbiq edilsin. Bu prinsip qəbul ediləcəyi təqdirdə, Azərbaycandan Naxçıvana gedən yük, və sərnişin daşımaları sərhəd-gömrük yoxlanışına məruz qalmır. 

Digər 3 – cü bir ölkə bu marşrutdan istifadə edərsə Ermənistan tərəfindən gömrük yoxlanışı tətbiq edilə bilər, lakin Azərbaaycan tərəfindən tətbiq edilmir. Bu isə ən ədalətli seçimdir. Bu məsələ eyni zamanda tam olmasa da, Qərbdə də bir sıra ölkələr tərəfindən dəstəklənir. Lakin Ermənistan tərəfi indiki halda tam olaraq Naxçıvana maneəsiz çıxışın verilməsinə qarşı çıxır. Buna görə də tərəflər arasında bu fikir ayrılığı sülh sazişinin imzalanmasını çətinləşdirdiyi üçün, mənim fikrimcə hazırda məqsəd, bu mübahisəli məsələ sonraya saxlanılması və sülh sazişinə dair ən azından niyyət protokolu, çərçivə sazişinin imzalanmasıdır. 

Belə olacağı təqdirdə Azərbaycan və Ermənistan arasında həmin sənədlərdən hansısa biri imzalanarsa, bu 3 – cü tərəfləri prosesdən kənarlaşdıracaq. Bu da həmin bu razılaşmanın strateji tərəfidir. Çünki bütün 3 – cü tərəflər – Qərb, Rusiya regionda kommunikasiyanın açılmasında birbaşa iştirakında maraqlıdırlar. Misal üçün ABŞ – ın özünün marağı odur ki, kommunikasiyanın açılması birbaşa onun planı üzrə baş tutsun və beləliklə Orta Dəhliz üzərində nəzarət etmək imkanları güclənsin. Eyni zaman da Rusiyada eyni məqsəd üzərindən özünün iştirakında maraqlıdır. Məhz ona görə Azərbaycan – Ermənistan sülh sazişi üzərindən prosesə müdaxilə etsinlər. Amma bu məsələnin sonraya saxlanılması, imkan verir ki, çərçivə sazişi imzalasın. Bununla da Azərbaycanla Ermənistanın bütün məsələləri ikili formatda həll etmək imkanları çoxaları. Ondan sonraki halda 3-cü tərəflərin iştirakı kəsildikdən sonra, iki tərəf kommunikasiyaların açılması məsələsində qarşılıqlı şəkildə anlaşa bilərlər. Burada isə Ermənistan Azərbaycanın tələbinə uyğun razılaşmaq məcburiyyətindədir. Çünki Ermənistan dalan ölkə olmaq istəmir. Avropaya açılmaq üçün Türkiyə ilə münasibətlər zəruridir, Türkiyə də bunun rəsmi Bakı ilə münasibətlərin bərpa olacağı təqdirdə baş verəcəyini bildirib. Zəngəzur dəhlizi 10 noyabr üçtərəfli sazişə əsasən həll edilməsə də, gündəmdən çıxarılmayıb, əksinə Azərbaycanın maraqları istiqamətində davam etdirirlir". 

Əkbər Novruz

Rusiyada pələng deputatı parçaladı

Xəbər xətti

BAMF BMT-də Ermənistandan deportasiya olunan və Qarabağda münaqişədən təsirlənən uşaqlardan danışdı
17:10 28.03.2025
Kral III Çarlz xəstəxanaya yerləşdirildi
11:33 28.03.2025
Ölkəmizdə kifayət qədər enerjidoldurma məntəqəsi varmı?
11:24 28.03.2025
BMT-nin Baş katibi tekstil sənayesinin ətraf mühitə vurduğu ziyanın qarşısını almağa çağırıb
11:14 28.03.2025
"Avropa İttifaqı Gürcüstanla münasibətləri düzgün yola qaytarmalıdır"
11:09 28.03.2025
Taylandda və Myanmada 7,9 bal gücündə baş verib
11:07 28.03.2025
" Kanada və ABŞ arasındakı köhnə əlaqələr başa çatıb"
10:53 28.03.2025
Dünya birjalarında neft ucuzlaşıb
10:44 28.03.2025
İsrail ordusu HƏMAS-ın jurnalist kimi maskalanan döyüşçüsünü zərərsizləşdirdi
10:43 28.03.2025
Ermənistanda Avropa-Rusiya atışması və Aİ üçün "saman çöpü"
10:31 28.03.2025
Ekrem İmamoğlunun vəkili də saxlanıldı
10:25 28.03.2025
Tələbə qız atasının qəbrinin yanında intihar etdi
10:12 28.03.2025
İranda polislər güllələndilər
09:39 28.03.2025
Konqoda 28 milyon insan münaqişə səbəbindən kəskin aclıqla üzləşib
09:09 28.03.2025
Tramp Ağ evdə iftar süfrəsinə qatılıb
09:03 28.03.2025
Qazaxıstanda güclü zəlzələ olub
08:59 28.03.2025
Məşhur İtaliya brendi "Qazprom"un idarəçiliyindən çıxarıldı
08:06 28.03.2025
İran Trampın məktubuna cavab verdi
08:02 28.03.2025
Avropa Azərbaycan Mərkəzi ABŞ Beynəlxalq Dini Azadlıq Komissiyasının qərəzli hesabatı ilə bağlı bəyanat yayıb
07:57 28.03.2025
Cənubi Koreya meşə yanğınları ilə mübarizə aparır
07:55 28.03.2025
Türkiyə və Somali liderləri arasında Ankarada danışıqlar aparılıb
07:49 28.03.2025
Fransa prokurorluğu Sarkoziyə 7 il həbs cəzası tələb edir
07:45 28.03.2025
"Ramşteyn" görüşü iştirakçıları Kiyevə hərbi yardımın artırılmasını müzakirə edəcək
07:40 28.03.2025
Aqrar İnnovasiya və Təchizat şirkətində yoxlama: İşçinin 100 minlik yeyintisi aşkarlandı
07:36 28.03.2025
Amsterdamın mərkəzində bıçaqlı hücumbaş verib
07:32 28.03.2025
Mixail Saakaşvilinin partiyası qadağan ediləcək
07:28 28.03.2025
Göygöldə 41 yaşlı kişinin qonşusu tərəfindən bıçaqlandığı iddia olunur
07:23 28.03.2025
"Kim Çen Inın Rusiyaya səfəri hazırlıq mərhələsindədir"
07:19 28.03.2025
Almaniya və Avstriyanın daxili işlər nazirlərinin Suriyaya səfəri təxirə salındı
07:15 28.03.2025
"Ankara ərzaq böhranının qarşısının alınmasına töhfə vermək üçün mümkün olan bütün addımları atmağa hazırdır"
07:09 28.03.2025
Misirdə 3600 yaşlı naməlum fironun məzarı aşkarlandı
06:12 28.03.2025
Cənubi Koreyanın nəhəngləri Rusiyaya qayıdacaq
05:33 28.03.2025
"Barselona"nın baş məşqçisi klub tarixində qələbə faizinə görə ikinci pilləyə yüksəlib
02:03 28.03.2025
Kanada ABŞ-la Ticarətini Yenidən Gözdən Keçirəcək
01:07 28.03.2025
Floridada bir qadın və üç uşaq güllələndi
14:11 27.03.2025
Ukrayna və Rusiya arasında ilkin razılaşma: Atəşkəs, yoxsa imitasiya?!
14:01 27.03.2025
Naxçıvanda həyat yoldaşını qətlə yetirməkdə şübhəli bilinən şəxs həbs edilib
13:57 27.03.2025
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Ağdamın Sarıcalı kəndinin birinci mərhələsinin açılışında iştirak edib
13:55 27.03.2025
Gürcüstan prezidenti İlham Əliyevə təbrik məktubu göndərdi
13:49 27.03.2025
Gümrüdə "Ana Ermənistan" fraksiyasının qərargahında axtarışlar aparılır
13:46 27.03.2025
Hamısı