Asiya və Sakit Okean bölgəsində iqtisadi rifahın yüksəlişi və yoxsulluğun azalması orada baş verən tərəqqini bütövlükdə ifadə edə bilməz. Təbiətdə görünən bir sıra hallar bu prosesin hələ də başa çatmadığına işarə edir. Xüsusilə bu il COVID-19 qlobal sağlamlıq pandemiyası səhhətimizə və iqtisadiyyatımıza dağıdıcı təsir göstərmiş oldu. Buna baxmayaraq, əldə olunan naliyyətlərə əsaslanaraq bölgə davamlı bir nəticəyə doğru irəliləməlidir.
Qeyd etmək istərdim ki, Davamlı İnkişaf Məqsədləri (DİM) üçün həlledici mərhələdə ümidverici irəliləyişlər baş verdi. Artıq bölgə aztəminatlılıq sahəsində hədəflərə çatmaqdadır. Aclıq səviyyəsi 2000-ci ildəki 17 faizdən 2017-ci ildə 11 faizə endirilib. Əsas sanitariya xidmətlərindən istifadə edən əhalinin nisbəti 2000-ci ildən bəri 48 faizdən 75 faizə yüksəlib.
Buna baxmayaraq, hər bir subregionda qeyri-bərabər tempi qısa müddətdə aradan qaldırmayınca 2030-cu ilə qədər bütün 17 regiona aid olan DİM-ə nail ola bilməyəcəyik. Yazdığımız tərəqqinin növbəti fəsilləri yalnız daha sürətli olmamalı, həm də daha yüksək həyat keyfiyyəti və sağlam bir mühitin təmin olunmasına xidmət etməlidir.
Ən təəccüblüsü odur ki, bütün subregionlarda ekoloji hədəflərə çatmaq yolunda irəliləyiş yoxdur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Asiya və Sakit Okean üçün İqtisadi və Sosial Komissiyası tərəfindən nəşr olunan Asiya və Sakit Okean DİM-ə nail olmaqda Tərəqqiyə dair Hesabatın 2020-ci il nəşrindəki məlumatlar göstərir ki, biz nə bölgəmizdəki zəngin, qiymətli təbii ehtiyatları davamlı idarə edir, nə də iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün lazımi tədbirlər görmürük.
Əsas istehlak prosesi dənizin çirklənməsinə və ekosistemin bərpa olunmayacaq qədər ziyanına səbəb oldu. Asiya-Sakit okean bölgəsində dünya üzrə əsas istixana qazının yarısının havaya buraxıldığına görə ekologiyanın çirklənməsi səmanı dumanı dumana bürüyüb. Fəlakətlər artan tempdə və intensivliklə baş verir.
Yer kürəsi, insan tərəqqisinin ətraf mühitin pozulması hesabına baş verdiyi üçün bunun durdurulmsı barədə xəbərdarlıq etməyə davam edir. Əgər həyatda hər hansı bir nailiyyıt əldə ediriksə, demək planetin qorunması üçün görülən tədbirləri dəstəkləməkdə də məsuliyyət daşıyırıq. Tullantıların idarə edilməsini təcili şəkildə inkişaf etdirmək, təbii fəlakətlərə qarşı dayanıqlığı artırmaq və iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirlərinə uyğunlaşmaq lazımdır.
Ekologiyaya dair mülahizələrlə yanaşı, bölgənin ÜDM-in artımındakı irəliləyişlər, yoxsulluq mövzusunda normativ təfəkkürü artırmağa vadar edir. Bölgə iqtisadi inkişafla bağlı DİM hədəflərində yaxşı irəliləyiş əldə etsə də, birtərəfli qiymətləndirmə kifayət etmir. Yuxarıda sadalanan faktlar bölgənin yoxsulluq, aclıq, gender bərabərliyi və bərabərsizliyin azalmasını digər formaları ilə əlaqəli dəyərləndirilən bütün DİM hədəflərinə çatmayacağımızı göstərir. Bu o deməkdir ki, məqsədlərimiz uzunmüddətli və yoxsulluğun mürəkkəb reallıqları ilə uzlaşmış olmalıdır.
Şükürlərlər olsun ki, Asiya və Sakit Okean ölkələri 2030-cu il üçün öz üzərlərinə qətiyyətli öhdəliklər götürdü. Bu həmçinin gələcək üçün əlverişli fürsət yaratmış oldu. Mövcud səylər təmiz enerji və təhsil əldə etmək kimi sahələrdə daha uyğun siyasi baxışa zəmin verdi. DİM-də irəliləyiş bir istiqamətdə həyata keçirilən proses deyil, lakin önümüzdəki illərdə bu prosesin sürətlənəcəyini göstərən bir baza mövcuddur.
Səyləri sürətləndirməklə bölgə sürətlə böyüyən iqtisadiyyatını insanlar və planetin rifahı ilə tarazlaşdıra bilər. Bölgənin bərpa olunan elektrik enerjisi istehsal etmək üçün ümumi gücü 2000-ci ildən bu yana dünyanın digər bölgələrindən daha sürətlə artıb. Bir çox ölkələr istehsal sektorunda karbon qazı tullantılarının intensivliyini azaltmaq üçün ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyalar tətbiq ediblər.
Son tendensiyalar qarşıdakı on ildə bir neçə hədəflə bağlı irəliləmənin sürətlənməsinə ümid verdi. Əmək məhsuldarlığının artması, keyfiyyətli təhsil və inkişaf üçün resursun artması, Asiya-Sakit okean bölgəsinin bir çox hədəflərə sürətli şəkildə çatmasına əsas verir.
Planetimizə zərər verdiyimiz halda, mənfi halların qarşısının alınması və ətraf mühitin qorunması uğrunda mübarizə aparmaq üçün gücümüzün olduğuna inanıram. Bölgə səylərini ikiqat artırsa, hədəflərə çatmaqda geri qalan digər bölgələrdə də gələcək daha parlaq ola bilər.
Böyük səylər tələb edən bu işlər bunun öhdəsindən tək gələ bilməyəcəyimizi ifadə edir. Təbii ehtiyatları, xüsusən də okeanı qoruyan və iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə aparan davamlı inkişaf perspektivinə birlikdə nail olmaq üçün bölgə rəqabət aparmalıdır. Bütün səviyyələrdə və bütün maraqlı tərəflər arasında tərəfdaşlığı canlandırmaq bizə onları həyata keçirməyə imkan verəcəkdir.
Qətiyyətli fəaliyyət bölgənin 2030-cu ilə qədər güclü bir nəticə əldə etmək iqtidarında olduğunu göstərir. Görünməmiş qlobal pandemiya və artan iqtisadi qeyri-müəyyənlik zamanı gələcəyimizi düşünməyi unutmayaq. Bölgənin qətiyyəti və zəngin ehtiyatları bizə COVID-19 dan qurtulmağa kömək edə bilər. Birlikdə Asiya və Sakit okean bölgəsində təbiət və cəmiyyətin hər bir aspekti üçün müvəffəqiyyət gətirəcək tarix yaza bilərik.
Armida Salsiah Alisjahbana,
Armida Salsiah Alisjahbana Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibinin müavini və ESCAP İcraçı Katibidir
