Hörmətli vebinar iştirakçıları, həmkarlar və dostlar,

Koronavirus pandemiyası qəfildən yaranan və bütün ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda bütün iqtisadi strukturların fəaliyyətini iflic edən ən qorxulu ümumbəşəri faciələrdən biridir. Ən son məlumatlara görə, bu gün Azərbaycanda 10 milyon insan üçün 16 968 yoluxma və 206 ölüm hadisəsi qeydə alınmışdır.

Koronavirus pandemiyasından əvvəl Azərbaycan iqtisadiyyatı ən uğurlu inkişaf edən ölkələrdən biri idi. Ölkənin 6.3 milyard, neft fondunun isə 40 milyard valyuta ehtiyatı var idi. Turizm və sosial xidmətlər uğurla inkişaf edən sənaye sahələri idi. Təkcə keçən il ölkəmizə 3 milyondan çox turist gəlib.

Pandemiyanın başlaması ilə bir çox müəssisələr onlayn iş rejiminə keçdi və ya fəaliyyətlərini tamamilə dayandırmaq məcburiyyətində qaldı.

Heç kimə sirr deyil ki, ölkə iqtisadiyyatı əsasən neft ixracından asılıdır. Əlbəttə ki, neft qiymətlərindəki dəyişiklik, demək olar ki, koronavirus pandemiyasının başlaması ilə üst-üstə düşərək Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün əsas təhlükəyə çevrildi. Yarım il ərzində ÜDM istehsalı 2019-cu ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1,7% azalıb.

Bununla yanaşı, zəruri iqtisadi və maliyyə imkanlarına sahib olan Azərbaycan bir çox mənfi halların yaranmasının qarşısını almağı bacardı.

Belə ki, 16 mart tarixində Azərbaycan Prezidenti əhaliyə sosial dəstək verilməsi və iş yerlərini qorumaq üçün tədbirlər planını təsdiq edən fərman imzaladı. Plan 4 istiqamətdən ibarət idi: 1) iş yerlərini maksimum dərəcədə qoruyub saxlamaq, ixtisarların qarşısını almaq və əmək haqqının saxlanması üçün dövlət qurumlarında çalışanlara dəstək; 2) özəl sektora dəstək - koronavirus pandemiyası nəticəsində dəymiş zərəri ödəmək və ixtisarların qarşısını almaq 3) rəsmi olaraq işsiz və gəliri olmayanlara dəstək. Burada söhbət bütün rəsmi işsizlərə 190 manat ödənişin verilməsindən gedir 4) əhalinin həssas təbəqələrinə, əlillərə, aztəminatlı ailələrə dəstək - əvvəllər olduğu kimi koronavirus zamanı sosial müavinətlərin verilməsini təmin etmək.

İxrac və idxal olunan məhsullarda qiymət artımının qarşısını almaq üçün Azərbaycan manatının məzənnəsinin sabitliyini qorumaq da vacib idi.

Prezidentin 19 mart 2020-ci il tarixli fərmanı ilə Koronavirusa Dəstək Fondu yaradıldı və pandemiya ilə mübarizə tədbirlərində maliyyə dəstəyi, o cümlədən əmək bazarına dəstək verildi.

Vergi güzəştləri və bir sıra sahibkarlara sosial dəstək verilməsi haqqında qanun qəbul edildi. Vergi güzəştləri həm Bakıda, həm də bölgələrdə koronavirus pandemiyasının təsir etdiyi bütün mikro sahibkarlara şamil edildi. Hökumət bir çox biznes strukturlarına fəaliyyətlərini təmin etmək üçün aşağı faiz dərəcələri ilə kreditlər təklif edilməyə başladı.

Aylıq vergi ödəyən rəsmi qeydiyyata alınan işçilərə son aylar ərzində vergilərin bir hissəsi geri qaytarıldı.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin gördüyü böyük işləri qeyd etmək istəyirəm. Bu gün nazirlik əhalinin 48 faizinə müxtəlif növ sosial dəstək göstərir. Buna baxmayaraq, yenə də nazirliyin ünvanına tənqid səslənir, çünki insanlar bu strukturdan çox şey gözləyirlər.

Pandemiya zamanı aparılan islahatlar sayəsində əvvəllər rəsmi müqavilələr olmadan kadrların xidmətlərindən istifadə edən bir çox müəssisə işçilərini rəsmi qeydiyyata almağa məcbur oldu. Daxili bazarın inkişafını stimullaşdırmaq üçün bölgələrdə kənd təsərrüfatı sənayesinin inkişafına dəstək verildi.

Ancaq eyni zamanda, əlbəttə ki, bəzi şirkətlər ixtisarlarla qarşılaşdılar, kiçik və orta sahibkarlar ciddi itkilər Verdi, resurs çatışmazlığı hiss olunmağa başlandı. Bu gün yeni işçilərin işə qəbulu demək olar ki, baş vermir.

Vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndəsi olaraq deyə bilərəm ki, bir çox QHT də koronavirus pandemiyası zamanı əziyyət çəkib və müəyyən itkilərə məruz qalıb. İcra edilən layihələrin əksəriyyəti dayandırılıb, ya da onlayn formata keçirilib, lakin bu əvvəlcədən planlaşdırılan effekti əldə etməyə imkan vermir.

Post-pandemiya dövrü həm Azərbaycan iqtisadiyyatı, həm də bütün dünya üçün olduqca çətin olacaq. Diqqətinizi yaxın dostumuz, Nobel mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun bu yaxınlarda yayılması üçün bizə göndərdiyi post-pandemiya proqramına yönəltmək istərdim. Konsepsiyada, O, yalnız insanların problemlərini həll etmək üçün yaradılan yeni bir fəaliyyət formasına - əsas rolun sosial biznesə verilməsini təklif edərək mövcud iqtisadiyyatın yenidən qurulması üçün proqram təqdim edib. Məncə bu, bütün ölkələrin o cümlədən Azərbaycanın da nəzərə almalı olduğu çox vacib bir məqamdır. Konsepsiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, koronavirus böhranı bizə demək olar ki, hər şeyi yenidən başlamaq üçün sonsuz imkanlar təklif edir.