Azərbaycan dilinin sonuncu orfoqrafiya lüğətində “hörümçək” sözü çıxarılaraq lüğətə “spayder” sözü salınıb.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan Orfoqrafiya Lüğəti kitabının məsul redaktoru, filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Məmmədli bildirib ki, “hörümçək” sözünün lüğətə salınması yaddan çıxıb:
“Lüğətin tərtib olunması zamanı işçi qrup yaradılmışdı. Üzvləri gənclər idi. Ola bilsin ki, onlar “hörümçək” sözünü lüğətə daxil etməyi unudublar. “Hörümçək” sözü yoxdursa, “hörümçəkkimilər” sözü necə ola bilər ki? “Spayder” sözünə gəldikdə, o söz ingilis dilindən tərcümədə hörümçək mənasını versə də, əslində minik avtomobillərində yığılan (bəzən açılıb götürülə bilən) dama malik, iki yan qapılı və bir və ya iki sıra oturacaqlı kuzov növünə deyilir. Həmin hissə hörümçəyə bənzədiyi üçün “spayder” adlandırılır. Buna siz müəllifi olduğum “Yeni sözlər, yeni mənalar” lüğətində də rast gələ bilərsiniz”.
Qeyd edək ki, mövzu ətrafında bir-neçə gündür ki, sosial şəbəkələrdə və ictimaiyyət arasında böyük müzakirələr gedir. İnsanlar düşünürlər ki, Azərbaycan dili ilə bağlı xüsusi həssaslıq tələb edilən, qanunauyğunluqların gözləndiyi Orfoqrafiya lüğətində bu kimi yanlışlıqlar yolverilməzdir. Çünki bu lüğətdən məktəblilərdən dilçi alimlərə qədər hər kəs istifadə edir.
Məşhur naşir, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan dili dərsliklərinin müəllifi, "Altun-kitab" nəşriyyatının direktoru Rafiq İsmayılov isə düşünür ki, ümumiyyətlə, lüğətdə bəzi sözlər qaydalara uyğun qeyd edilməyib. O, bu barədə EDNews-a açıqlaması zamanı deyib.
“Məsələn, geniş yayılmış bloqer sözü bloqçu kimi verilib, video bloqer sözündə isə bloqer kimi saxlanılıb. Sözün kökü bloqer olduğu üçün elə də saxlamaq olardı. Lüğətdə yeni və alınma sözlərlə bağlı, həmçinin bəzi mürəkkəb sözlərin bitişik və ya defislə yazılmasında problemlər var. Məsələn, lüğətdə “ikinci dərəcəli” ifadəsi var. Yazılıb ki, birinci dərəcəli - ayrı yazılsın, ikinci dərəcəli - bitişik yazılsın. Mən birinci dərəcəli yazmaq istəyirəm, birinci dərəcəli lüğətdə yoxdur. İndi mən bunu ayrı yazmalıyam? Belə məqamlara qaydalarda aydınlıq gətirilməlidir. Ya sərbəstlik verilməlidir ki, məsələn ikinci dərəcəli söz daha çox işləndiyi üçün ikinci dərəcəli cümlə üzvləri ilə bağlı və s. salmışıq, amma bu bir presedentdir, buna uyğun olaraq digər sözləri salmaq olar".
Bundan başqa, ekspert qeyd edib ki, bir çox ümumişlək sözlər var ki, son 10-20 ildə dilimizə daxil olub.
“Mən Azərbaycan dili dərsliklərinin müəllifiyəm. Biz “koala” sözünü işlədirik, ancaq bu söz lüğətdə öz əksini tapmayıb. Məktəbəqədər təhsildə də uşaqlara koalanın şəklini göstərirlər, nəyə görə bu lüğətə salınmasın? Ancaq çox spesifik terminlər lüğətə salınır”.
Mən “hörümçək” sözünün lüğətə salınmamasını fakt kimi paylaşmışdım.
““Hörümçək” sözü əvvəlki orfoqrafiya lüğətlərində vardı, son nüsxədən isə çıxarılıb. Açıqlamada isə deyilir ki, bu səhvən baş verib. Mən başa düşə bilmirəm sözü səhvən necə çıxarmaq olar? Axı hörümçək sözü ümumişlək sözdür. Hörümçəkkimilər sözü var, amma “hörümçək” sözünün özü yoxdur”.
Gülnar Səlimova
