Azərbaycanın ən böyük çayı və ölkənin su təchizatında əsas mənbə sayılan Kür çayı ilə bağlı son vaxtlar həyəcan siqnalları çalınır. Son məlumatlara əsasən, dünyada temperaturun artması və yağıntıların kəskin azalması səbəbindən Kür çayının səviyyəsi 80 santimetrə yaxın azalıb. Mövcud vəziyyət çayın Şirvan, Salyan, Neftçala, Sabirabad ərazilərindən keçən hissələrində daha ciddi hal alıb və ətraf rayon və kəndlərdə şirin su ehtiyatının kəskin azalması müşahidə edilir. Bu isə kənd təsərrüfatı və suvarma-becərmə işlərinə böyük mənfi təsir göstərib.
Bir sıra ekspertlər yaranmış vəziyyəti meşələrin məhv edilməsi, suyun səmərəsiz istifadəsi, uğursuz aqroparkların tikilməsini səbəb olaraq göstərir. Onlar həyacan təbili çalmağa başlayıblar: Əgər tez bir zamanda hər hansı bir qabaqlayıcı tədbir görülməsə Kür çayı quruyacaq və çay sıradan bir kanala çevriləcək.
Bəs, Kür çayının qurumasının əsl səbəbləri nələrdir?
AMEA-nın Coğrafiya İnstitutunun Xəzər şöbəsinin müdiri professor Əmir Əliyev Ednews-a açıqlaması zamanı Kürün qurumasına iqlim dəyişikliyinə bağlı yağıntıların azalmasını səbəb olaraq göstərib.
.jpg)
“Kür çayında ortaya çıxan bu vəziyyət təbii amillərə dayanır. Bütün dünyada baş verən iqlim dəyişikliyi 60%-nin mənbəyi qar olan çayda su səviyyəsinin aşağı enməsinə səbəb olur. Atmosferdə baş verən qlobal proseslərə görə Azərbaycanda son illərdə yağıntılar azalıb və nəticədə çaya gələn sularda 50% azalma müşahidə edilib”.
Professor yaranan vəziyyətdən çıxış yollarını əhalinin sudan səmərəli istifadəsində gördüyünü söyləyir.
“Azərbaycanın su ehtiyatının 50%-ə qədərini Kür çayı qarşıladığından kənd təsərrüfatı, suvarma işlərində sudan daha səmərəli istifadə olunmalıdır. Əlavə olaraq, çəkilən kanalların betonlaşmaması suyun itməsi ilə nəticələnir. Bunun qarşısı alınmalı və monitorinq sistemi gücləndirilməlidir. Bütün bu problemlərə baxmayaraq, Türkiyəyə yağıntılar çox düşdüyündən may-iyun aylarında Kür çayında suyun artması proqnozlaşdırılır”.
Əmir Əliyev “Kür çayı quruyacaq mı?” sualının yanlış olduğunu və belə bir prosesin baş verməyəcəyini vurğulayıb.
“Təbiət bir-birini nizamladığından və hər zaman yağıntılar olacağından Kür çayının kanala çevrilməsi heç vaxt baş verə bilməz. Yalnızca, bu yağıntıların dəyişməsi nəticəsində su səviyyəsində artma və ya azalma ola bilər. Amma azaldığı halda ölkə üçün ciddi nəticələr qaçınılmazdır”.
Xatırladaq ki, Beynəlxalq Təbii Resurslar İnstitutunun verdiyi statistikada Azərbaycanın su ehtiyatlarına görə qonşu ölkələrdən geri qaldığı qeyd edilib. İnstitutun tərtib etdiyi 2040-cı ildə quraqlıqla üzləşəcək 33 ölkənin yer aldığı siyahıda Azərbaycan 18-ci yerdə olub.
Aysel Bədəlova
