Azərbaycanda ailə institutunun dağılması prosesi son dövrlərlə müqayisədə daha da sürətlənib. Son statistik rəqəmlər isə narahatlığa daha çox səbəb verir.
Statistikaya görə cari ilin ilk üç ayı ərzində Ədliyyə Nazirliyinin rayon (şəhər) qeydiyyat şöbələri tərəfindən 14606 nikah və 3618 boşanma qeydə alınıb.
Məsələ ilə bağlı millət vəkili Zahid Oruc dövlətin ailə strategiyasının hazırlanması üçün Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin Ailə Nazirliyinə çevrilməsi kimi yeni bir təkliflə çıxış edib.
Mövzu ilə bağlı Ednews-a danışan hüquqşünas Əsabəli Mustafayev bildirib ki, boşanmaya görə məhkəmələrdə 3 aylıq fikirləşmə müddəti verilir.
.jpg)
“Lakin bu formal xarakter daşıyır. Tərəflər arasında münasibətlər qurulmur və bunu edən qurum və şəxslər yoxdur. Yaxşı olar ki, bu müddət ərzində həmin şəxslərlə psixoloq və sosioloqlar çalışsınlar. Lakin bu da praktikada tətbiq olunmur. İndi məhkəməyə qədər mediasiya qurumu yaranıb. Boşanma məsələləri ilk növbədə mediasiyadan keçir. Lakin mediasiyada da məhkəmədə olan vəziyyətdir. Həmçinin mediasiyanın boşanmaların qarşısının alınmasında rolu barədə hələ statistik rəqəmlər yoxdur.
Digər tərəfdən, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi var. Amma bu məsələ ilə bağlı hesabatlara, elmi araşdırmalara rast gəlməmişəm”.
Hüquqşünasın sözlərinə görə, hər gün boşanma ilə bağlı bir neçə nəfər ona müraciət edir.
“Mən səbəb olaraq daha çox sosial problemlərə rast gəlirəm. Yeni qurulan ailənin bəyin valideynləri və digər ailə üzvlərilə birgə yaşaması 40-100 il bundan öncə problem deyildisə, indi insanların xüsusiyyəti dəyişməsi və ətrafdakıların reaksiyalarının kəskinləşməsi səbəbilə ciddi problemlər yaşanır. Beləliklə 3-5 ilə artıq formalaşmış ailələr dağılır. Yaxşı olardı ki, gənc ailələr üçün sosial evlər, sosial kirayə ilə, yüngülləşmiş şərtlərlə ipoteka evləri birinci planda olsun”.
O qeyd edib ki, maaşların az olması, işsizlik də ailədə konfliklərin yaranmasına gətirib çıxarır.
“Gənc ailələrin maddi təminatı ilə bağlı xüsusi proqram olmalıdır. Ailədə uşaq doğulubsa, onun təminatının bir hisəsini dövlət öz boynuna götürməlidir. Uşaq pulundan büdcəyə ağırlıq düşər deyə qaçırlar. Ancaq Almaniya, Hollandiya kimi ölkələrdə valideynin gəlirindən asılı olmayaraq, böyük məbləğdə uşaq pulları verilir. Bununla onlar uşağın gələcəyinə investisiya qoyurlar”.
Əsabəli Mustafayev həmçinin bildirib ki, televiziya verilişlərinin bir çoxu ailələrdə problemlərin olmasını nümayiş etdirir.
“Onlar bununla problemi süni surətdə adiləşdirirlər. Filmlərimizin çoxu ailə münaqişələrinə həsr olunub. Bu da pis haldır, insanlar buna öyrəşir və cəmiyyət üçün bu adiləşir. Hesab edirəm ki, televiziya verilişləri əksinə, ailə dəyərlərinin möhkəmlənməsinə həsr olunmalıdır.
Ailələrdə həmişə sosial problemlər olub. Ancaq ailə dəyərləri əvvəllər çox güclü olub. İndi isə insanlar buna biganə yanaşmağa başlayıblar. Boşanmalar, evliliklər adiləşib. Ciddi əsas olmadan dağılan, bir-birini yaxşı tanımadan qurulan ailələr çoxdur. Evliliyin ancaq romantika tərəfini düşünürlər, məsuliyyət və öhdəliklərin olduğu tərəfi isə görməzdən gəlirlər. İndi hətta nikah bağlamadan da ailə qururlar və bir müddət sonra ayrılırlar. Bu hallar heç statistikaya da düşmür. Ailə dəyərlərini qanunla deyil, tərbiyə, mədəni maarifləndirmə ilə möhkəmləndirmək mümkündür”.
Sosioloq Ağasəlim Həsənov isə qeyd edib ki, ailə cəmiyyətin əsas sosial institutlarından biridir və fərdin şəxsiyyət kimi formalaşmasında ilk sosial mühit ailədir. Bu dövlətin inkişafının əsas amillərindən biridir.
“Azərbaycan ailələrində ənənədən irəli gələn ailə qurmaq məqamı gənclərin seçimlərinə təsir edir. Sosial-psixoloji uyğunluq olmadıqda ailədaxili münaqişələr baş verir. Bundan həmin ailədə böyüyən uşaqlar da əziyyət çəkir. Bunun üçün qərb təcrübəsində yayılmış gənclərin bir-birini tanıması üçün uzun bir sınaq dövrü var. İkinci sosial-iqtisadi amillərlə bağlıdır. Sosial iqtisadi durumun aşağı olması ailədaxili konfliklətin yaranmasına səbəb olur. Bundan əlavə, süni boşanmalar var. Miqrasiya ilə bağlı qərb ölkələrinə köçmək istəyən vətəndaşlarımız bəzən ölkədaxili süni boşanmalara gedirlər. Bu faiz olaraq yüksək olmasa da, statistikaya daxildir. Gənclər artıq evlənməmək də olar düşüncəsinə sahibdir”.
Sosioloqun sözlərinə görə, bunun üçün sosial mahiyyətli işlər həyata keçirilməli, efir məkanında ailə institutunun möhkəmliyinə təsir edəcək sosial mənəvi proqramların sayı artırılmalıdır. İctimai nüfuzu olan şəxslər sosial şəbəkədə bu istiqamətdə fəaliyyətini genişləndirməlidir.
“Müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının inkişafı, sosial şəbəkələrdə təsadüfi tanışlıqlar ailədaxili münaqişələrin olması, boşanmaların sayının artması hətta qətl hadisələrinin törədilməsi ve s. ilə nəticələnə bilir”.
Qeyd edək ki, boşanma statistikası Qərb ölkələrində-Avropa Birliyində 1000 nəfərə düşən 8 evlilikdən 3.1-nin, ABŞ-da 3-nün, Rusiyada isə ən böyük 4.7-nin dağılması faktını təşkil edir.
Xatırladaq ki, Azərbaycanda son 60 illik tarixində boşanmaların, ailələrin dağılmasının ən yüksək həddi 1990-cı ildə baş verib. Həmin il 1000 nəfərə düşən 10 evlilikdən 2-si dağılıb.
Gülnar Səlimova
