Tarix, yaranışdan dünyaya hakimiyət uğrunda bir biri ilə savaşan insanların çox şahidi olub. Savaşı günahkarların cəzalandırma yöntəmi hesab edənlər sonda əslində, kimlərin zərər çəkəcəyini hesablaya bilməmişdilər. Hirs, qalibiyyət eşqi, qarşı tərəfi məğlub duruma düşürmək ehtirası o qədər güclü olur ki, onu yaradanların həqiqətə qalanda kimi məhv etdiklərini görə bilməmə vəziyyətinə gətirib çıxardır. Əslində, kimdir öldürülənlər, neçə həyat səbəbsiz yerə müharibənin əsirinə çevrilir? Neçə gələcək sabaha ümidlərini öz dünənində basdırır ? Neçə günahsızın məcburi şəkildə yaşamaq hüququ əlindən alınır? Müharibə və onun fəsadlarıyla bağlı bu və bənzər suallar  həmişə mövzud olmuş amma yenə də müharibə  dəhşətinı aradan qaldırmamışdır .  

 

Tarixə nəzər yetirsək savaş toxumlarının eramızdan əvvələrə gedib çıxdığını görmüş olarıq. Belə ki, ilk qəbilələrdən, tayfalardan gələn bu “ənənə” öz davamçılarını bu günə də ötürməyi bacarmışdır. İnsan ilk nə zaman savaşmağa başlamışdır? Ovçuluqla məşğul olan 2 tayfa arasındakı dalaşma nə zaman iki siyasi ya da etnik qrup arasındakı silahlı mübarizəyə çevrildi? İlk savaş izləri qədim şumerlərdən, Misirin Nil çayı ərazisindən gəlir. Adı çəkilən savaşların yeddi min illdən çox tarixi vardır . O ərazilərdə məskunlaşan tayfalar arasında baş tutduğu göstərilən müharibələr öz inkişafını tarixin sonrakı səhfələrində də tapmışdır. Dünənin  zor tədbiq etmə sənəti  hər dövrü  təsir altına almağı bacarmışdır. Niyyətindən aslı olmayaraq dünya, tarixin qanlı izlərinin daşıyıcısı müharibələrin hər zaman dağıntılarından əziyyət çəkib. Müharibə qazanmaq anlayışından daha çox itirmək, dağıtmaq, uçurtmaq, fəsad ifadəliriylə sinonimdir . 

 

 

Müharibəni yalnızca dünyanın müəyyən hissəsiçün yox ümumilikdə insanlığa qarşı törədilən zorakılıq adlandırmaq olar. Savaş yalnızca törədilən ərazidə məskunlaşan insanların faciəsi deyil bu, bütün insanlığın dramıdır . 

Bu gün dünya şiddəli döyüşlərdən əziyyət çəkir. Dünya statistikasının məcburi köçkünlərlə bağlı göstərdiyi rəqəm sayı hər il artmaqdadır. Hər il BMT-nın Qaçqınlar Agentliyi məcburi köçkünlərlə bağlı hesabatını açıqlayır. Baxdığımız zaman rəqəmlər arasındakı fərq illər ərzində dəyişməkdədir. Beləki, agentliyin hesabatına əsasən , 2012-ci ildə qaçqınların sayı 45.2 milyon insan, 2013-cü ildə 51,2 milyon, 2014-cü ildə 59,5 milyon nəfər, bu gün isə bu rəqəm 65.3 miliyon insan olduğunu göstərir. 

 

 

Müharibəni böyüklər başlayıb, davam etdirsə də ondan zərər çəkənlər başlıca olaraq uşaqlardır. Dünya savaşlarında həyatını itirən körpələrlə yanaşı, ən yaxınlarından məhrum olmuş, anasız, atasız böyüməyə məcbur edilən uşaqlar da var. Statistika hər il dünyada müharibədən əziyyət çəkmiş uşaqların sayını açıqlayır. Dünyada ən çox əziyyət çəkən uşaqlar isə suriyalı qaçqınlardır. Suriyada davam edən vətəndaş müharibəsi nəticəsində 5,5 milyon insanın həyat şəraiti kəskin pisləşib. Suriyada müharibədən əziyyət çəkənlərin 56%-i uşaqlardır. 

 

Bu uşaqların müharibədən sonrakı həyatı, onların yenidən həyata cəlb edilib, qazanılması olduqca ciddi məslələrdəndir. Həyatda bir insan daha dəqiq desək uşaq həyatından vacib heç nə ola bilməz. Müharibə uşaqları, dünəni parlaq, bu günü dağıldımış, gələcəyi üçün ümidləri sarsıdılmş uşaqlardır. Onlar rahat yaşayışından məhrum olunan, biganə insanların qurbanına çevriliblər. Onlar saf, təmiz və eyni zamanda çarəsizdirlər. Müharibə uşaqlarının yeni əraziyə, insanlara, mühitə ələxsus həyata uyğunlaşması uzun prosesdir. Həyatın ən böyük uğursuzluğu ilə üzləşib zərbəsini alan bu körpələr, sonrakı həyatlarında inamsız, küskün və çox vaxt da aqressiv reaksiya nümayiş etdirirlər. Həyata, insana duyduqları bu qəzəb başa  düşüləndir. Dəstəksiz yaşamaq, bu gündən həyatı kimsəsiz olaraq davam etdırmək ən yaxşı günlərin xatirəyə çevrildiyini biilmək, üzdə gülüşün kim bilir bir də nə zaman peyda olacağını bilməməyin küskünlüyünü başa düşmək elə də çətin deyil. Dünya bu gün belə uşaqların yenidən rifahı üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirməkdədir.  

 

 

UNİCEF – məhz uşaq hüquqlarının qorunması məqsədi ilə 1954-cü ildə qurulmuş təşkilatdır. BMT Baş Məclisi 1989-cu ilin dekabrında "Ümumdünya Uşaq hüquqları haqqında" Konvensiyanı qəbul etdi. UNİCEF "Uşaq Hüquqları haqqında" Konvensiyanı həyata keçirmək üçün bütün dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir, cari və perspektiv BMT proqramlarına uyğun olaraq fəaliyyət göstərir.

 

Azərbaycan müharibə şəraitində yaşayan ölkədir. Tarix boyu xalqımıza qarşı çoxsaylı zorakılıqlar baş verib. Hazırda ərazimizin 20%-i erməni işğalı altındadır. Qarabağ döyüşlərindən əziyyət çəkən dinc əhali içərisində uşaqların kifayət qədərdir. Azərbaycanda məcburi köçkünlərin sayı 1 milyonı keçdiyindən BMT-nin Baş Assambleyası (BA) 1993-cü ildə keçirdiyi 85-ci plenar iclasında "Azərbaycanda olan qaçqın və məcburi köçkünlərə fövqəladə beynəlxalq yardımın göstərilməsi haqqında" Qətnamə (A/RES/48/114) qəbul etmişdir. Azərbaycan və BMT-nin Uşaq Fondu (UNİCEF) arasında olan əməkdaşlıq məcburi köçkün və qaçqın uşaq və yeniyetmələr arasında vəziyyətin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə bərqərar olmuşdur. Azərbaycan UNİCEF-in İcra Heyətinin 1995-1997, 1998-2000-ci illər ərzində üzvü olmuşdur.

 

 

Bundan başqa, Azərbaycan dövləti və QHT-lər müharibədən zərər çəkmiş uşaqlar üçün bir sıra tədbirlər, layihələr həyata keçirir. Bunların sırasında BMT-nin yüksək statuslu üzvü olan Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun reallaşdırdığı “Tərtər regionunda mina qurbanları və müharibədən zərər çəkən insanlar üçün peşə təlimi mərkəzinin yaradılması” layihəsinin adını çəkmək olar. Regional Peşə Təlimi Mərkəzinin açılışı zamanı Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun sədri, layihənin rəhbəri Umud Rəhimoğlu deyib: “Təlim mərkəzini yaratmaqda məqsədimiz müharibədən zərər çəkən insanları və onların ailə üzvlərini, mina qurbanları və təqaüdə çıxmış minaaxtaranları, aztəminatlı ailələri, qaçqınları və məcburi köçkünləri yeni iş yerləri ilə təmin etməkdən, Peşə Təlimi Mərkəzinin məzunlarına gəlir əldə etmək üçün dayanıqlı vasitələri yaratmaqda yardımçı olmaqdan, onları cəmiyyətin bütün sahələrinə və inkişaf proseslərinə cəlb etməkdən ibarətdir”.

 

Eyni zamanda 1999-cu ildən fəaliyyətdə olan Azərbaycan Respublikasının Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişaf Fondu məcburi köçkünlərin sosail müdafiəsini, həyat şəraitinin yaxşılaşdırmaqdan ötrü silsilə layihəlıər həyata keçirməkdədir. 

 

Heç bir mənfəət, qazanc, uşaq həyatını məhv eləmək üçün əsas sayıla bilməz. İnsanın gələcəyinin əlindən alınması qədər dəhşətli heç nə yoxdur həyatda. Uşaqlar Müqəddəsdirlər və dünya bu Müqəddəslikdən suiistifadə eləmək kimi haqqa sahib deyil! 

 

Aynur Ələsgərova