Farslaşdırma siyasəti ötən əsrin 20-ci illərindən, Pəhləvilərin hakimiyyətə gəlişindən sonra vüsət alıb. Pəhləvi şahı Rza xanın vaxtında, 1925-ci ildən, belə bir siyasət qüvvəyə minib. "Bir millət, bir din, bir bayraq". Fars dilindən başqa dildə danışmaq, oxumaq, yazmaq qadağan edilib. Yas mərasimlərində belə, türkcə danışanda dövlət qurumları müdaxilə edirdi. Bu İranda hələ də davam edir.
Məsələ ilə bağlı güneyli siyasi şərhçi Kərim Əsğəri Ednews-a açıqlama verib.
O bildirib ki, Güney Azərbaycanda toponimlərin adının dəyişdirilirməsi 100 illik keçmişə söykənən siyasətdir.
“Bu gün İran dediyimiz coğrafiyada Pəhləvilərin hakimiyyətə gəlməsi 1000 illik türklərin sona gəlməsi ilə başlanılıb. İran siyasətinin təməl məsələrindən biri farslaşdırmadır. Siyasətin ən böyük rəqibi isə Azərbaycandır. Onun üçün hakimiyyət dövrünün ilk illərindən bəri fars dilli qurum qurulub. Daha sonra isə coğrafi yer adlarının adını dəyişdirilib. İranda türk Qacarlar sülaləsinin hökmranlığı rəsmən ləğv edildikdən sonra fars Pəhləvilər sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi ilə yer adlarının dəyişdirilməsi Azərbaycan türklərinin kimliyini silmək üçün həyata keçirilən geniş siyasətin tərkib hissəsi oldu. Bu siyasət həm Pəhləvilər dövründə, həm də İran İslam Respublikası dövründə gedir”.
Siyasi şərhçinin sözlərinə görə, Qacarlara həsr olunan məmləkətlərdə 4 vilayətdən var idi.
“Bunlardan ən böyük və önəmlisi Azərbaycan idi. Lakin hakimiyyətdə gedən prosseslərdə Azərbaycan adını bölgələrdən götürməyə başladılar. Əvvəl 4 vilayət olan ərazilər daha sonra 8-10 sonda isə 31-32 vilayətə gətirib çıxardılar. İranda Azərbaycan-Türkiyə ətlə dırnaq kimi görülür. Azərbaycan adları, adət-ənənələri, tarixi yox olması üçün çalışılır. Bu gün İranda yalnız Şərqi və Qərbi Azərbaycan qalıb. İran tarixi rəqibi aradan götürməyə çalışır”.
Cənubi Azərbaycan şöbəsinin müdiri Səməd Bayramzadənin sözlərinə görə, bu dövlət siyasətidir.
“Coğrafi adların farslaşdırılırması daha qədim zamanlardan gəlir. Daha sonra isə doğulan uşaqlara belə türk dilli adların verilməsinə icazə verilmədi. Hələ də İranda uşaqlara türk dilində adların verilməsinin qarşısı alınır. Bu gün də ayrıseçkilik davam edir. Türk adlarının farsca və ya ərəbcə dəyişdirilməsi mədəni soyqırımı kimi qəbul edilməklə yanaşı, bəzən Güney Azərbaycan türklərinə qarşı təhqir də ehtiva edir. Konstusiyanın 11-ci maddəsində ibtidai məktəblərdə ana dilində təhsil almaq hüquqi verilir. Lakin İranda isə bu belə deyil. Azərbaycan dilində rəsmi məktəb yaradılmayıb. Küçə, şəhər adlarına isə türk adlarının verilməsinin qarşısı hər zaman alınır. Bu siyasət İrana Pəhləvilərdən qalan mirasdır”.
.jpg)
Aysel Şahmar
