Fransada polisin Paris ətrafında 17 yaşlı ərəb əsilli yeniyetməni güllələyərək öldürməsindən sonra bir həftədir ki, iğtişaşlar səngimir. On minlərlə etirazçı ölkənin böyük şəhərlərində küçələrə çıxıb. Nümayişçilər Fransa hüquq-mühafizə sistemini irqçilikdə ittiham edir və ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılmasını tələb edirlər: onlar avtomobilləri və polis məntəqələrini yandırır, polislərə və məmurlara hücum edir, dükanları qarət edirlər.
Ednews Fransada baş verən hadisələr barədə Lenta.ru- da dərc edilən geniş məqaləni təqdim edir:
Məğlubiyyət atəşi
İyunun 27-də Nanter şəhər polisləri 17 yaşlı Nael M.-nin avtomobilini yol hərəkəti qaydalarını pozduğuna görə dayandırıblar. Patrulun dediyinə görə, yeniyetmədən maşından düşməsi tələb edilsə də, Nael imtina edib və qaçmağa çalışıb.
Polis avtomobilin çox sürətlə getdiyini və piyadaları və velosipedçiləri təhdid etdiyini bildirib, buna görə zabit sürücünü dayandırmaq qərarına gəlib və bu səbəbdən atəş açıb. Nael sinəsindən dəyən güllə yarasından vəfat edib.
.jpg)
Oğlana atəş açan polis qəsdən adam öldürməkdə ittiham olunaraq həbs olunub. Prokuror hesab edir ki, silahdan istifadə üçün heç bir əsas olmayıb. Bundan əlavə, polis, tələblərə tabe olmaqdan imtina etdiyinə və hakimiyyət nümayəndəsini öldürməyə cəhd etdiyinə görə Naelin özünə qarşı cinayət işi açıb.
Sistemli irqçilik
Hadisə tez bir zamanda geniş ictimai rezonansa səbəb oldu: Nael Mərakeş və Əlcəzair əsilli idi, buna görə də Fransa cəmiyyəti polisi irqçilikdə ittiham edir. Daha aqressiv reaksiya verənlər Şimali Afrika ölkələrindən olan keçmiş miqrantlardır. BMT həmçinin Fransa hakimiyyətini hüquq-mühafizə strukturlarında irqi ayrı-seçkilik problemi ilə məşğul olmağa çağırıb.
.jpg)
Reuters yazıb ki, Naelin ölümü ölkədə ilin əvvəlindən bəri üçüncü hadisədir. Agentliyin məlumatına görə, 2022-ci ildə polis yollarda saxlanılan sürücülərə 13 dəfə atəş açıb. 2021-ci ildə iki nəfər, 2020-ci ildə isə daha üç nəfər hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarının əli ilə bu yolla həlak olub. Qurbanların əksəriyyəti ərəb və ya afrikalı olub.
Fransa atəş içində
İyunun 28-nə keçən gecə Nanterdə ilk etirazlar baş verib və bu etirazlar qısa zamanda iğtişaşlara çevrildi. Nümayişçilər ölən yeniyetmənin evinin yaxınlığındakı zibil qutularını və avtobus dayanacağını yandırıblar. Etirazçılar polislə toqquşub, asayiş keşikçiləri kütləni dağıtmaq üçün gözyaşardıcı qazdan istifadə ediblər.
Lakin iğtişaşçılar dayanmaq fikrində deyildilər. Bir neçə gün sonra kütləvi nümayişlər bütün Fransanı bürüdü. Paris, Lill, Lion, Strasburq və digər iri şəhərlərdə on minlərlə insan küçələrə çıxıb.
.jpg)
Etirazçıların nə lideri, nə də konkret tələbləri var. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, yeniyetmənin öldürülməsi ilə bağlı hadisə hakimiyyətə qarşı çoxdan yığılan iddiaların sıçrayışı səbəb olub: insanlar qeyri-populyar pensiya islahatından narazıdırlar, koronavirus pandemiyasından bəri davam edən iqtisadi böhrandan beziblər.
Təcavüz sıçrayışı
Aksiya iştirakçıları hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarına qarşı xüsusilə aqressiv davranırlar. İyulun 1-nə olan məlumata görə, iğtişaşlar zamanı 250-dən çox polis əməkdaşı xəsarət alıb. Nümayişçilər polis bölmələrinə, dövlət idarələrinə və jandarmaya hücum edib, mağazaları qarət edib, vitrinləri sındırıb, avtomobilləri və nəqliyyat dayanacaqlarını yandırıblar.
İyunun 30-da etirazçılar Marsel şəhərinin mərkəzindəki silah anbarını qarət edərək və dörd tüfəng oğurlayıblar. Daha sonra onlar Lionda nümayişçi zabitləri tüfənglə atəşə tutub, onlardan yeddisi güllə yarası alıb.
Etirazçılar Parisətrafı L'Ail-le-Rose şəhərinin merinin ailəsinə də hücum ediblər. Onlar həmin an avtomobili bələdiyyə sədrinin həyat yoldaşı və iki uşağının olduğu evə çırpmağa çalışıblar. Daha sonra evə fişəng ataraq yanğın törədiblər. Məmurun həyat yoldaşı yaralanaraq xəstəxanaya çatdırılıb, həmçinin onun bir uşağı da yaralanıb.
.jpg)
Bənzər bir hadisə kiçik La Roche şəhərində də baş verib. Orada bir neçə nəfər bələdiyyə sədrinin evinə girib və xidmət maşınını yandırmağa çalışıb. Polis tez bir zamanda hadisəyə müdaxilə edib, buna görə geniş miqyaslı zərərlərin qarşısını almaq mümkün olub. İğtişaşlar zamanı cəmi yüzə yaxın bələdiyyə binası hücuma məruz qalıb.
Yelisey sarayının mövqeyi
Fransa prezidenti Emmanuel Makron ölkədəki vəziyyətlə bağlı mövqeyə dərhal qərar verməyib. İyunun 28-də o, Twitter-də dünyasını dəyişən yeniyetmənin yaxınları ilə həmrəy olduğunu bildirib. Dövlət başçısı qətli bağışlanmaz adlandırıb və xatırladıb ki, polis və jandarmalar Respublikaya xidmət etməli və bunu mövcud qaydalar çərçivəsində etməlidirlər.
“Məhkəmə orqanları həqiqəti üzə çıxarmalı, günahkarları cəzalandırmalıdır. Ümid edirəm ki, onlar işi tez bitirəcəklər”, - deyə o, fikrini yekunlaşdırıb.
Belə bir reaksiyaya görə prezident hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarının həmkarlar ittifaqı təşkilatları tərəfindən tənqid edilib. Belə ki," Milli Polis Alyansı " Fransa ədliyyə Nazirliyi rəsmi mövqe tutmazdan əvvəl Makron tərəfindən polis məmurunun məhkum edilməsini ağlasığmaz adlandırıb. O, hakimiyyət bölgüsü prinsipinə etinasızlıq göstərməkdə və iğtişaşları təşviq etməkdə ittiham olunub.
.jpg)
Makron daha sonra küçə talanlarının iştirakçılarını qınayıb və etirazları dayandırmağa çağırıb. Eyni zamanda o, fransızların qəddarlığının artmasında sosial şəbəkələri və video oyunları günahlandırıb. Siyasətçinin sözlərinə görə, Snapchat və TikTok təkcə etirazçıları əlaqələndirmir, həm də onları zorakılığa çağırır. "Görünür, bəzi insanlar zehnini bulandıran kompüter oyunları dünyasında yaşayırlar",- deyə o, qeyd edib.
Polisin acizliyi
Yelisey sarayı hələ də fövqəladə vəziyyət tətbiq etməyib, çünki bir sıra senatorlar belə bir tədbiri hədsiz və vətəndaş azadlıqlarını, xüsusən də sərbəst toplaşmaq azadlığını məhdudlaşdıran hesab edirlər. Hələlik hakimiyyət asayişə riayət olunmasına nəzarəti gücləndirib: Fransanın şimalında on kommunada komendant saatı tətbiq edilib, Nanter və digər şəhərlərdə isə ictimai nəqliyyatın hərəkəti dayandırılıb.
Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, iyulun 2-nə keçən gecə Fransanın bütün şəhərlərində 45 mindən çox polis və jandarm, o cümlədən minlərlə yanğınsöndürən səfərbər edilib. Bəzi bölgələrdə zirehli transportyorlardan istifadə edilib, xüsusi təyinatlıların əsgərləri cəlb olunub. Parisdə və şəhərətrafı ərazilərdə hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarına küçələrdə asayişi izləmək üçün dronlardan istifadə etməyə icazə verilib.
.jpg)
Lakin bütün bu tədbirlər talanları dayandırmağa kömək etmir.
İğtişaşların ilk günündən polis etirazçıları saxlamağa çalışıb. Bütün ölkə üzrə saxlanılanların ümumi sayı 3,1 min nəfəri ötüb. Fransanın daxili işlər naziri Cerald Darmanin qeyd edib ki, onların çoxu azyaşlılardır. Qrenobl məhkəməsi quldurluğa cəhddə ittiham olunan üç nəfəri üç aydan dörd aya qədər həbs cəzasına məhkum edib. Dijonda polisə hücum edən şəxsə 8 ay həbs cəzası verilib. Bir çox saxlanılanlara şərti cəza verilib.
Dünya Həmrəyliyi
Fransadan sonra etirazlar qonşu ölkələrə də yayılıb. İyulun 30-da iğtişaşlar başlayanda Makronun səfər etdiyi Brüsseldə nümayişlər keçirilib. Daha sonra İsveçrədə mitinqlər təşkil olunub. Lozanna dükanları talanlardan ən çox əziyyət çəkib. Etiraz aksiyaları Karib hövzəsindəki Fransa ərazilərində də keçirilib.
Öz narahatlıqlarını siyasətçilər, mədəniyyət və idman xadimləri də dilə gətiriblər. Fransalı futbolçu Kilian Mbappe vəziyyəti qəbuledilməz adlandırıb. O, Twitter-də yazıb:
“Mən Fransam üçün incidim”.
.jpg)
Fransız solçularının rəhbəri Jan-Lyuk Melenşon hüquq-mühafizə orqanlarında dəyişikliklərə çağırıb.
“Fransada artıq ölüm hökmü yoxdur. Heç bir polis məmurunun özünümüdafiə istisna olmaqla, öldürmək hüququ yoxdur”, - deyə o, xatırladıb.
İlk nəticələr
İyulun 1-də polis tərəfindən öldürülən Nael Nanterdə dəfn edilib. Onun nənəsi polis zorakılığına qarşı çıxıb və etirazçıları dayanmağa çağırıb. Lakin etirazçıların prezident Makrona və dövlət qurumlarına qarşı başqa iddiaları da olduğu üçün iğtişaşlar davam edir. Bu vəziyyət Fransa liderinin reytinqinə bir daha zərbə vuracaq və Fransada həm ifrat solçuların, həm də ifrat sağçılara sərf edəcək.
Hacıyeva Nurlana
