Peruda iflicə səbəb ola biləcək bu nadir nevroloji xəstəliyin əlamətləri 150-dən çox insanda qeydə alınıb.
Ednews xəbər verir ki, Peru hökuməti ölkədə bu yaxınlarda Giyen Barre Sindromu adlı nadir nevroloji pozğunluq hallarının sayının artması səbəbindən üç aya qədər fövqəladə vəziyyət elan edib.
Giyen Barre sindromu bədənin sinir sistemini təsir edən əzələ zəifliyi və tənəffüs çətinliyi ilə xarakterizə olunur və hətta ekstremal vəziyyətlərdə tam iflicə səbəb ola bilər.
Hələ 2019-cu ildə Peru campylobacter adlı bakterial infeksiyanın yayılmasından sonra oxşar problemlə üzləşib.
Giyen Barre Sindromu nədir?
Giyen Barre Sindromu nadir nevroloji xəstəlikdir ki, orqanizmin immun sistemi – adətən onu infeksiyalardan və digər yad cisimlərdən qoruyur – səhvən öz periferik sinir hüceyrələrinə hücum edir.
Daha dəqiq desək, miyelin qabığı - sinir hüceyrələrini əhatə edən izolyasiya edən yağ və zülal təbəqəsi iltihab olur.
Miyelin qabığı normal şəraitdə siqnalların sinir yollarından yüksək sürətlə keçməsini təmin edir.
Sadə dillə desək, bu sindromlu insan danışmaq, yerimək, udmaq, ifraz etmək və ya bədənin digər normal funksiyalarını yerinə yetirməkdə çətinlik çəkəcək. Vəziyyət getdikcə pisləşə bilər.
Beləliklə, periferik sinirlər - beyindən və onurğa beynindən ayrılan sinirlər nəticədə zədələnir və əzələlər zəifləyə və ya iflic ola bilər.
İlk əlamətlərə bədənin ətraf nahiyələrində karıncalanma hissi, bədənin yuxarı hissəsinə yayılan ayaqlarda zəiflik, üz hərəkətlərində çətinlik, qeyri-sabit yeriş və ya yeriyə bilməmək, ağrılar və ağır hallarda iflic olur.
Giyen Barre sindromuna səbəb nədir?
Giyen Barre sindromunun dəqiq səbəbləri hələ bilinmir. Ancaq tez-tez bir insanın yoluxucu xəstəliyə tutulmasından qısa müddət sonra inkişaf edir. Nadir hallarda peyvəndlər buna səbəb ola bilər. Giyen Barre Sindromu və ya GBS də sitomeqalovirus, Epstein Barr virusu, Zika virusu və hətta COVID -19 pandemiyası ilə əlaqəli olub.
Bu niyə baş verir? Alimlər immun sistemimizin viruslar, bakteriya və göbələklər kimi yad maddələri tanımaq üçün yüksək səviyyədə ixtisaslaşmış olduğunu söyləyirlər. O, patogenlərə qarşı immun cavabı qurarkən onların səthi strukturlarına bağlanan antikor adlanan zülallar istehsal edir.
Giyen Barre Sindromu kimi bir otoimmün xəstəlikdə, işğalçılar bədənin öz strukturlarını təqlid edən bir səthlə özlərini kamuflyaj edirlər. "Məsələn, Campylobacter bakteriyasının səth strukturları miyelin qabığına çox bənzəyir" deyə immunoloq Julian Zimmermann izahı bu cür verib.
Beləliklə, antikorlar həm də bədənin öz hüceyrələrini və strukturlarını yad cisimlər kimi hədəf alır və səthə yapışırlar. Bu, bir sıra reaksiyalar ilə nəticələnir. Otoimmün xəstəliklərdə bu qarşılıqlı təsirlərin dəqiq təbiəti hələ məlum deyil.
Bəzən peyvəndlər də GBS-yə səbəb ola bilər. Bunun səbəbi, peyvəndlərin qoruduqları patogenlərə oxşar zəif və ya qeyri-aktiv strukturlara malik olma meyli ilə bağlıdır. Bədənin immun sistemi daha sonra immun reaksiyasını işə salır.
Giyen Barre sindromu müalicə edilə bilərmi?
Xəstənin vəziyyəti xəstəliyin başlanğıcından iki həftəyə qədər pisləşməyə meyllidir. Dördüncü həftədə simptomlar platası görünür, bundan sonra bərpa başlayır. Bərpa altı aydan 12 aya qədər və bəzən üç ilə qədər uzana bilər.
Hal-hazırda Giyen Barre sindromunun müəyyən bir müalicəsi yoxdur. İflic təkcə ayaqları və qolları deyil, həm də tənəffüsü, qan təzyiqini və ürək döyüntüsünü tənzimləyən sinir sisteminin mühüm hissələrini təsir edir.
Bunun qarşısını almaq üçün həkimlər xəstənin həyati əlamətlərini davamlı olaraq izləyir və fövqəladə hallarda onları süni nəfəs aparatına qoşurlar.
Sağalmağa və xəstəliyin şiddətini azaltmağa kömək edən iki müalicə üsulu da var.
Birincisi plazma mübadiləsi və ya plazmaferezdir. Plazma və ya qanın maye hissəsi çıxarılır və qan hüceyrələrindən ayrılır, itkini kompensasiya etmək üçün yeni plazma istehsalına səbəb olur. Bu müalicə periferik sinirlərə hücum edən antikorları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır.
İkinci mövcud terapiya immunoqlobin terapiyası adlanır, burada qan donorlarından sağlam antikorlar venadaxili yeridilir. GBS-yə töhfə verən zədələnmiş antikorlar daha sonra immunoqlobulinlərin yüksək dozaları ilə bloklanır. Bundan əlavə, fiziki müalicə də ağrıları azaltmaqda faydalı ola bilər.
Niyə bu məhz Peruda baş verir?
Mövcud ssenari ilə bağlı GBS hadisələrinin bu yayılmasının başqa bir infeksiya tərəfindən tetiklendiğini göstərən heç bir hesabat yoxdur. Son məlum epidemiya 2019-cu ildə baş verdi. Ölkə həm də bu il qeydə alınmış tarixində ən pis dang epidemiyası ilə mübarizə aparırdı.
2012-2014-cü illər arasında Fransa Polineziyasında da Zika virusu infeksiyası dalğasından sonra GBS hallarının artması da müşahidə olunub.
Ülviyyə Şahin
