Fransa və ABŞ münasibətləri Niger çevrilişinə görə gərginləşib.
Fransa rəsmiləri amerikalı həmkarlarının Niger prezidentini devirmiş xunta ilə əlaqə saxlamağa hazır olmasından məyusdurlar.
Nigerdəki çevriliş Fransa-ABŞ ittifaqına yeni gərginlik gətirir.
İki ölkə Qərbi Afrika ölkəsinin prezidentinin iyul ayında devrilməsinə necə reaksiya verəcəyi ilə bağlı fikir ayrılığına düşüb. Fransa xunta ilə diplomatik əlaqə qurmaqdan imtina edir və hərbi müdaxilə ilə hədələyən regional qurumu güclü şəkildə dəstəkləyir. ABŞ xunta rəhbərliyi ilə görüşmək üçün elçi göndərdi və hakimiyyətin ələ keçirilməsini dövlət çevrilişi kimi qələmə verməkdən çəkindi. O, demokratiyanı bərpa etmək üçün hələ də danışıqlar yolu olduğunu düşünür.
Vəziyyət regionda qüvvələr balansının dəyişməsindən xəbər verir. Və Parislə Vaşinqtonun ölkədəki maraqları arasındakı fərqləri vurğulayır. Nigerdən antiterror əməliyyatları üçün baza kimi istifadə edən ABŞ, həm də Parisin keçmiş müstəmləkəçisi kimi, Fransadan daha çox təsir imkanlarına malik olduğuna inanır.
Bəzi keçmiş ABŞ rəsmiləri iddia edirlər ki, Fransanın ABŞ-ın yanaşmasından narazılığı qismən onun Qərbi Afrika Sahelində sonuncu strateji dayaqlarından birini itirmək ilə bağlıdır, belə ki bu çevriliş onu artıq başqa yerlərdəndə qoşunları geri çəkməyə məcbur edir. Əlavə olaraq Fransa Niger xuntasının ölkədən qoşunlarını çıxarmaq tələbini rədd edib.
Fransa üçün Nigerdəki paylar Vaşinqtondan qat-qat yüksəkdir...
Fransa və ABŞ Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü də daxil olmaqla, bir sıra mövzularda yaxın mövqedə olsalar da, son illərdə “ən köhnə müttəfiqlər” arasında bir sıra gərginlik məqamları yaranıb. Bunlara Avstraliya, ABŞ və Böyük Britaniya arasında təhlükəsizlik tərəfdaşlığı, Çinlə münasibətlər və avropalıların investisiyaları Avropadan uzaqlaşdıracağından qorxan Amerikanın İnflyasiyanın Azaldılması Aktı ilə bağlı fikir ayrılıqları daxildir.
Qeyd edək ki, rəsmi statistikalara əsasən de-fakto olaraq hazırda ABŞ-ın Nigerdə daha çox potensiyalı var nəin ki Fransanın.
Milli Təhlükəsizlik Şurasının sözçüsü Adrienne Watson, "Bizim diqqətimiz prezident Bazoum və ailəsinin azad edilməsini təmin etmək və konstitusiya quruluşunu qorumaq üçün Nigeriya konstitusiyasına uyğun olaraq diplomatik yola yönəlməkdir" dedi.
Fransa Nigerdə demokratiyanı bərpa edə bilməsə, Qərbi Afrika İqdisadi Birliyi-ə (ECOWAS) tam dəstəyini vəd edir. Regional blok Nigerə qarşı sanksiya tətbiq edib və daha əvvəl hərbi qüvvənin hazır vəziyyətə gətirilməsinə razılıq vermişdi.
Paris , ECOWAS-ın Nigerə müdaxilə edib kömək istəməsi halında hərbi yardım tələbini nəzərdən keçirəcəyini bildirdi .
Bu, həm də Makronun yenilənmiş Afrika strategiyasının uğursuzluğuna işarə olardı, çünki Fransa Qərbi Afrikada post-müstəmləkəçilikdən sonrakı siyasi şikayətlər, islamçı üsyanı məğlub edə bilməmələri və Kremlin dəstəklədiyi Vaqnerin təbliğat kampaniyaları ilə təşviq edilən Fransa əleyhinə əhval-ruhiyyə dalğası ilə üzləşir.
Mişel Peyron, "Niger çökərsə, təkcə Fransanın Afrika siyasəti deyil, Avropanın Afrikadakı bütün siyasəti çökəcək, çünki terrorçulara regionda sərbəst nəzarət imkanı verəcək" deyə bildirib.
ABŞ-ın Nigerdə 1100 əsgəri var və burada terror təşkilatları ilə mübarizə aparmaq üçün təhlükəsizlik qüvvələrinə təlim keçmək üçün yüz milyonlarla dollar xərcləyib. Niger, xüsusilə Afrikada islamçı ekstremist qrupların artması nəzərə alınmaqla, Amerikanın ümumi antiterror strategiyasının mühüm hissəsidir.
Fransadan fərqli olaraq, ABŞ hələ rəsmi olaraq Bazumun devrilməsini dövlət çevrilişi adlandırmayıb.
Bəzi ABŞ rəsmiləri bildiriblər ki, Birləşmiş Ştatlar Fransanın xuntadan çəkinmək çağırışlarına qulaq asmazdan əvvəl öz maraqlarını ölçüb-biçməlidir və Amerikanın ölkədəki antiterror marağı Fransanı çoxda maraqlandırmamalıdır.
Gülməmmədov Xəyal
