2016-ci il ildə İŞİD-in Türkiyənin Suriya ilə sərhədindəki Kilis və digər şəhərlərinə etdiyi mərmi və minaatan hücumlarındann sonra avqust ayında Türk Silahlı Qüvvələri  "Fırat Qalxanı Hərəkatı" adını verdikləri əməliyyatla Azad Suriya Ordusu (ASO ) ilə birlikdə Azez-Cerablus zonasından başlayaraq 2017-ci ilin martında Əl-Bab'a çatdılar və regionu tamamilə İŞİD terrorçularından təmizləyərək həmin nöqtədə əməliyyatın başa çatdığını elan etdilər.

"Fırat Qalxanı Hərəkatı"nın Əl-Baba qədər irəliləməsinin səbəbi strateji olaraq əhəmiyyətli bir nöqtə olan şəhəri ələ keçirib İŞİD-in Rəqqa ilə əlaqəsini kəsmək, beləcə terror təşkilatının gücünü regionda zəiflətmək və məhv etmək idi. Digər tərəfdən, Türkiyənin, istəməsinə baxmayaraq, regionda daha irəliyə gedə bilməməsinin səbəbi isə ABŞ-ın YPG-yə verdiyi dəstək göstərilir. Türk ordusu hələ Əl-Bab ələ keçirilməzdən əvvəl YPG-nin əlində olan Mənbiçə də girməyi planlaşdırmış, ancaq ABŞ-ın həmin nöqtədə YPG-yə verdiyi hərbi dəstək səbəbiylə geri addım atmaq məcburiyyətində qalmışdı. Bu barədə Türkiyə ilə ABŞ-ın fikir və planlarının üst-üstə düşməməsi iki tərəf arasında bir böhran yaradıb. Xüsusilə, Türkiyə müttəfiqi olan ABŞ-ın Rəqqa əməliyyatını onlarla yox, YPG-nin liderliyindəki Suriya Demokratik Suriya Demokratik Qüvvələrinə (SDQ) verdiyi dəstəklə reallaşdırmasını böyük bir səhv olaraq görür. Rəqqa əməliyyatında YPG-yə ABŞ tərəfindən verilən silahlar da Türkiyə tərəfindən sərt reaksiya ilə qarşılanıb.

"Fırat Qalxanı Hərəkatı"ndan əvvəl Suriya xəritəsi. Mənbə: suriyegundemi.com

Türkiyənin regiona hərbi müdaxiləsinin digər, bəlkə də əsas səbəbi isə YPG-ni öz sərhədlərində böyük bir təhlükə olaraq görməsi olaraq qeyd olunur. Çünki YPG-nin Türkiyə sərhədində olması " Türkiyənin bekası" olaraq adlandırılan milli təhlükəsizliyinə təhdid sayılır. "Fırat Qalxanı Hərəkatı"nın başlamasının digər bir səbəbi də YPG-nin Suriyanın qərbində sözdə elan etdiyi, ancaq Suriya hökuməti tərəfindən tanınmayan Afrin kantonu ilə, daha şərqdə yerləşən Kobani və Cəzirə kantonlarının birləşdirilməsinə icazə verməməkdir. Bu plan 2017-ci ilin mart ayından etibarən "Fırat Qalxanı Hərəkatı" ilə reallaşdırılmış görünür.

1 İyul 2017 Suriya xəritəsi. Mənbə: suriyegundemi.com

İndi isə keçək  son günlərdə irəli sürülən Türkiyənin Afrində başladacağı yeni bir əməliyyat iddialarına.

Afrində son günlərdə YPG mövqelərini vuran Türkiyə, bu nöqtəyə ASO ilə birlikdə yeni bir hərbi əməliyyat başlatmağı planlaşdırır. Başladılacaq əməliyyatın əsas səbəbi də son vaxtlarda Afrindən Türkiyəyə daxil olan YPG yaraqlılarının hücumlarının indi və gələcəkdə qarşısını almaq kimi xarakterizə edirlər. YPG-nin ASO-ya bu regionda hücumu Türkiyəni xüsusi olaraq narahat edir.

Digər tərəfdən, təxminən bir həftə əvvəl Türkiyənin “Milliyyət” qəzeti rus əsgərlərinin böyük bir qisminin Afrindən çıxdığını iddia edib. Rus tərəfi rəsmi olaraq təsdiqləməsə də Rus mediasından bəzi mənbələr bu inkişafı “Milliyyət” istinadən nəşr etdi. “Milliyet”də gedən xəbərə əsasən, rus qüvvələrinin böyük bir qismi Afrini tərk edərək Əsəd rejiminin nəzarətində olan Şiə qəsəbəsi Nubülə çəkilib. Qalan kiçik bir qrup kəşfiyyat zabiti isə əməliyyat başladığı zaman regiondan çıxacaq.

Lakin bu xəbərdən bir neçə gün sonra “Əl-Məsdər” qəzeti 150 rus əsgərinin 3 iyulda Afrində yerləşməsi xəbərini nəşr etdi. Rus əsgərlərin şəhərə daxil olması YPG-nin "Şəhidlər Xiyabanı" adını verdiyi yerdə təşkil edilən xatirə mərasimi ilə üst-üstə düşdü.

Mənbə: Əl Məsdər

Rus ordusu Afrində nə edir?

“BBC Türkçə”dən Onur Ərdəm, 16 May 2017-ci il tarixli 5 sualda YPG'nin ABŞ və Rusiya ilə əlaqəsi yazısımda  rus qüvvələrinin nə üçün Afrində olduğunu açıqlayır:

YPG spikeri Redur Xəlil 20 martda Rusiya ilə bir müqavilə imzaladıqlarını və bu müqaviləyə əsasən Rusiyanın Afrində yerləşəcəyini, rus ordusunun YPG döyüşçülərinə hərbi təlim keçəcəyini bildirmişdi. Bununla birlikdə Xəlil, Rusiya ilə birbaşa əlaqələrinin olmadığını qeyd etmişdi.

Rusiya Dövlət Başçısı Vladimir Putin isə 15 maydakı çıxışında Suriyalı Kürdləri silahlandırmaya ehtiyac durmadıqlarını, ancaq kürdlərlə əməkdaşlığa davam edəcəklərini söyləmişdi.

Təbii ki, bu iki qarşılıqlı açıqlamanı da nəzərə alsaq, Rusiyanın YPG ilə əlaqəsini tamamilə dayandıracağı çox real görünmür. Elə, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Mətbuat Xidmətinin rəhbəri Mariya Zaxarova da dünənki çıxışında şərhdə bu sözləri deyib:

"Suriyanın indiki böhrandan sonra necə bir ölkə olacağını yenə bu xalqlar öz aralarında müzakirə edərək müəyyən etməlidir. Yeni Suriya konstitusiyasını birlikdə qəbul etməlidirlər. Bu prosesdə Suriyadakı kürd azlığı əhəmiyyətli faktorlardan biridir. Bu səbəbdən onların dikri də nəzərə alınmalıdır. "

Türkiyənin isə Rusiyanın YPG-yə qarşı bu rəftarına baxmayaraq, 'beka' prinsipini əsas götürərək Afrin əməliyyatını başlatması ehtimalı qüvvətlidir.

Rusiya Afrində necə güzəştə gedər?

Hər şeydən əvvəl Rusiya, Türkiyədən fərqli olaraq Suriyada çoxşaxəli müttəfiqlik strategiyası yeridir. Daha dəqiq desək, Rusiya regionda maraqları olan Türkiyə və İran kimi dövlətlərlə, həmçinin Əsəd hökuməti ilə tərəfdaşlıq edir. Bununla birlikdə, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi YPG-yə müəyyən məslələrdə dəstək verir. Məsələni bu istiqamətdən şərh etsək, Rusiyanın daha böyük müttəfiqini itirməmək üçün bu regiondaə kiçik müttəfiq YPG-dən əl çəkə biləcəyini düşünə bilərik. Ehtimalları maddə-maddə qeyd etsək:

• Rusiya Türkiyəyə S-400 mərmi müdafiə etmə sistemləri ötürülməsi barədə müqavilə üzərində razılığa gəldiklərini, lakin kredit məbləği barədə hələ də bir razılığın olmadığını bildirmişdi. Bu razılaşmanın təmin edilməsi üçün Suriyada əl-ələ hərəkət etmək böyük əhəmiyyət daşıyacaq.
• Türk Axını layihəsi çərçivəsində Rusiyadan başlayıb Qaradəniz boyuTürkiyəyə köçürüləcək olan təbii qazın da bu müttəfiqlikdə böyük əhəmiyyəti var.
• 2017-ci ilin yanvar ayəndan bu yana davam edən Astana danışıqları çərçivəsində əldə olunan Suriyada konfliktsizlik nöqtələri qərarı və bu çərçivədə rus və türk qüvvələrinin İdlibdə yerləşdirilməsi qərarı. Belə bir planın olduğunu Türkiyənin Prezident Aparatının Mətbuat Katibi İbrahim Kalın bundan təxminən iki həftə əvvəl açıqlamışdı.
• Rusiyanın ABŞ-a qarşı reaksiyası. ABŞ keçən ay Rusiyanın əsas müttəfiqi Əsəd ordusunun təyyarəsini vurmuş və Rusiya buna sərt reaksiya vermişdi. Rusiyanın bu məsələyə görə ABŞ ilə əməkdaşlıq edən YPG-ni Afrində tək qoyması da ehtimallar daxilindədir.

Mirəli Mirhəşimli