Bu gün Vaşiqtonda Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər Nazirlərinin növbəti görüşü baş tutacaq. Görüşün əsas təşkilatçısı ABŞ prezidentinin təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşaviri Con Boltondur. Bolton Trampın hökumət kabinetində ən fəal üzvlərdən biri və “qartallar” komandasının üzvüdür. Nazirlərin bu günki görüşünü təşkil edən olan Bolton ABŞ-ın Qarabağ konflikti ilə bağlı daha aktiv rol oynamasının tərəfdarıdır. Bolton ötən ilin oktyabrından başlayaraq regiona səfər etməklə bərabər münaqişədə olan tərəflərlə müntəzəm görüşlər keçirib. Boltonun hədəfi bəllidir, Qarabağ kildinin açarını Kremlindən alıb, Ağ Evə vermək...
Ona görə də belə hesab etmək olar ki, bu gün Vaşıqtonda baş tutacaq görüş münaqişə tərəflərindən daha çox ABŞ-ın maraqlarına xidmət edir və ABŞ bu görüşün təşkili ilə özünün Qarabağ konfiktinin həllindəki əsas aktorlardan biri kimi mövqeyini qorumağa çalışır.
Münaqişə tərəfləri, xüsusən də Ermənistan üçün isə bu görüş ciddi bir əhəmiyyət kəsb etmir desək, yəqin ki, yanılmarıq. Belə ki, bu görüşə qədər baş tutan görüşlərdə əldə edilən razılaşmaların heç birinə əməl edilmədi. Halbuki, Vaşiqton görüşündən əvvəl nazirlərin Vyana və Moskva görüşlərində ciddi irəliləyişlər əldə edilmişdi. Xalqların sülhə hazırlanması, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan vətəndaşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, girovların ailələri ilə görüşməsi kimi mühüm sosial məsələlər barədə tərəflər razılaşmışdı. Bəs sonra?
Bu görüşlərdən sonra Azərbaycan və ermənistan ictimaiyyətində “sülhün perspektivləri” müzakirələrinə start verildi. Lakin birdən-birə bütün ssenari dəyişdi. Qeyri-döyüş şəraitində 2 km məsafədən açılan snayper atəşi ilə əsgərlərinə təlim keçən Azərbaycan zabiti şəhid edildi. Ardınca da 19 yaşlı gənc hərbi qulluqçu. Və Azərbaycan ordusundan da cavab gecikmədi, eyni qaydada düşmənin bir neçə hərbi qulluqçusu məhv edildi. Hətta vəziyyət o qədər gərginləşdi ki, Ermənistan ordusu Azərbaycan sərhədləri daxilində təlim uçuşları həyata keçirən hərbi təyyarələrə roket zərbələri endirdi. Sual olunur xalqlar sülhə bu üsullamı hazırlanır?
Vaşiqton görüşündən əvvəlki görüşlərdə ermənilər verdiyi sözlərə əməl etmədi və münaqişəni daha da qızışdıracaq provakativ addımlar atdı. Üstəgəl görüşə bir gün qalmış Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan açıq bir şəkildə müharibə anonsu verdi. O, bildirdi ki, Ermənistan daim öz silahlı qüvvələrinin hazırlıq səviyyəsini artırmalıdır. Qarabağda müharibə bitməyib və aktiv döyüş fəaliyyəti hər an başlaya bilər.
Ermənistan baş nazirinin sözləri yəqin ki, Vaşiqtondakı sülh arayışlarının nəticələri barədə proqnoz üçün vacib detal sayıla bilər. Paşinyanın açıqlaması Vaşiqton görüşündən gözlənilən sülh üidlərini tamamilə qırdı.
Məmmədyarov isə ABŞ-da çox gərgin iş prinsipinə sahibdir. Belə ki, o, dünəndən etibarən bir çox önəmli görüşlər keçirib. Bu nöqteyi-nəzərdən qeyd edə bilərik ki, Məmmədyarovun ABŞ-a səfəri hər iki dövlət üçün çox önəmli idi. Məmmədyarovun keçirdiyi görüşlər Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə dair ümidləri özündə ehtiva etməsə belə regional təhlukəsizliklə bağlı Azərbaycanın qayğıları və ABŞ-ın gözləntilərinin səsləndirilməsi baxımından olduqca gərəkli idi.
Belə ki, Məmmədyarov müşavir Boltonla, ABŞ Dövlət Katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi vəzifəsini icra edən Filip Riker ilə, ABŞ Dövlət Katibinin siyasi məsələlər üzrə müavini Devid Heylin ilə ardıcıl görüşlər keçirdi. Görüşlər barədə Xarici İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumatda Qarabağ konlikfti başda olmaqla bir çox mövzuda ümumi danışıqların aparıldığı vurğulanıb. Lakin Məmmədyarovun ABŞ-dakı diplomatik görüşlərinin əsas mövzusu böyük ehtimalla İran problemidir. İran problemi hazırda Azərbaycan üçün əsas regional təhlükəsizlik məsələlərindən biridir. Azərbaycan sərhəddində yerləşən bir ölkənin supergüc ABŞ-la aparacağı müharibə təbii ki, Azərbaycana təsirsiz ötüşməyəcək. Azərbaycan belə bir müharibə ehtimalı varsa öncədən həm xarici siyasət kursunu yenidən gözdən keçirməli, həm də sərhədlərində müəyyən önləmlər almalıdır. Bu baxımdan Məmmədyarovun Vaşiqtonda Bolton və Rikerlə birbaşa görüşlər keçirməsi və bu mövzuda ABŞ-ın nəbzini yoxlaması çox vacib idi. Qeyd edə bilərik ki, sözügedən nəbiz yoxlama yaxın gələcəkdə Azərbaycan xarici siyasət strategiyasında İran istiqmaməti üzrə həlledici rol oynayacaq.
Görüşlərdə Bolton və bilavasitə ABŞ-ın mövqeyinə gəlkdikdə isə məlumdur ki, illərdir bu dövlət Azərbaycanı “İran karidoru” olaraq görür. ABŞ İranı Körfəz regionundan blokadaya alıb. İranın tam mühasirədə saxlamaq üçün isə bu dövlətinin Cənubi Qafqaza, əsas da Azərbaycana yolunu bağlamaq lazım gəlir. Bunun üçün isə Azərbaycan həlledici dövlətdir.
Nicat İsmayılov
