Oktyabrın 30-da, Azərbaycan Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramov və onun erməni həmkarı Zöhrab Mnatsakanyanın İsveçrənin Cenevrə şəhərində görüşü planlaşdırılmışdır.
Eurasia Diary Cenevrə görüşü və Ermənistanın, eləcə də Erməni cəmiyyətinin mövqeyi ilə bağlı, Qafqaz Siyasi Analiz Mərkəzinin direktoru, beynəlxalq idarəetmə üzrə tədqiqatçı Əhməd Əlilinin fikirlərini alıb.
Ekspertin fikrincə, Nikol Paşinyanın hakimiyyətə gətirilməsi özlüyündə müəyyən bir məqsədə xidmət edir.
“Nikol Paşinyan hakimiyyətə gəldikdən sonra İrəvan ekspertləri tərəfindən Serj Sarkisyanın mövqeyini Paşinyana verməsinin əsas səbəbinin Paşinyan tərəfindən sülh müqaviləsi imzalanaraq Qarabağın Azərbaycana qaytarılması olduğu müzakirə olunurdu. Hazırkı vəziyyətdə Paşinyanın funksiyası sadəcə bundan ibarətdir ki, o istənilən bir sülh addımı atsın, güzəştə getsin və yalnız ondan sonra onu devirsinlər. Nikol Paşinyan da bunun fərqindədir və bütün gücüylə çalışır ki, bütün qərarlar, hər hansısa bir güzəşt onun adı ilə getməsin və bu hər kəs tərəfindən razılığa gəlinmiş ümumi bir qərar qəbul edilsin. Bu məqsədlə o, artıq parlamentdən kənar qüvvələrlə, eləcə də keçmiş prezidentlərlə və Dağlıq Qarabağ ermənilərinin keçmiş liderləri ilə görüş keçirib”.
Əhməd Əlili Nikol Paşinyanın xalqa müraciətində bildirdiyi fikirlərdən və nümayiş etdirdiyi mövqedən sonra atəşkəsə riayət edilməsi barədə söz versə belə, yerinə yetirməsinin inandırıcı olmadığını da ifadə edib.
“Görünən odur ki, Paşinyanın görüş keçirdiyi, fikrini aldığı şəxslər Nikol Paşinyana razılıq vermək niyyətində deyillər. Ona görə də, Nikol Paşinyanın indiki şəraitdə, digər qüvvələrlə razılığa gəlmədən, atəşkəs elan etmək və ya güzəştə getmək barədə nəinki Cenevrədə, Cenevredən sonra da nə qədər görüş olursa olsun, söz verib sonra da onu yerinə yetirə biləcəyinə inanmaq düzgün deyil”.
Ekspert Cenevre görüşünün vacibliyini vurğulayaraq, bunu Azərbaycan diplomatiyasının qələbəsi adlandırıb:
“Əslində, Cenevrə görüşü çox vacib əhəmiyyətə malikdir. Bu görüş göstərir ki, hazırda Azərbaycanın diplomatiyası Ermənistan diplomatiyasının üzərində müəyyən bir qələbə çalıb. Ermənistan diplomatiyası arzulayırdı ki, ilk öncə atəşkəs olmasının, daha sonra verifikasiya mexanizmlərinin həyata keçirilməsinin bunlardan sonra isə müəyyən mənada danışıqlar prosesinin başlanmasının tərəfdarı idi. Ermənistan 30 il ərzində məhz bu üsulla, danışıqlar prosesini manipulyasiya edərək uzada bilib. Azərbaycan isə hər zaman danışıqlar prosesinin hərbi əməliyyatlarla paralel həyata keçirilməsi və Azərbaycan torpaqlarının ya hərb yolu ilə ya da sülh yolu ilə qaytarılması istəyində olmuşdur. Heç bir halda belə bir atəşkəs baş verməməlidir. Atəşkəs olsa belə, daha sonra yenidən danışıqlar prosesi olmamalıdır.”
Əhməd Əlili Cenevrədə baş tutacaq görüşün Vaşinqton görüşündən fərqli olduğunu da bildirib. Belə ki, görüşün bir neçə dəfə ertələnməsində əsas məqsədin uzun illər davam edən danışıqlar prosesində dəfələrlə baş tutmuş imitasiya xarakterli görüşlərin bir daha təkrarlanmaması olduğunu vurğulayıb.
“Vaşinqton görüşü zamanı ortaq məqam tapılmışdı və buna görə də, Vaşinqtonda həm atəşkəs elan olundu, həm də bununla yanaşı danışıqlar prosesi də yarandı. Bu, Azərbaycan və Ermənistan istəklərinin arasında bir məqam idi. Vaşinqtonda ıldı olunmuş atəşkəsin nəticələri göz qabağındadır. Buna görə də, düşünürəm ki, döyüşlər davam edərkən Cenevrədə diplomatik danışıqların baş tutması elə Azərbaycan diplomatiyasını qələbəsidir. Görüşün bir neçə gün ertələnməsində məqsəd ondan ibarətdir ki, imitasiya xarakterli görüşlər olmasın. Azərbaycan tərəfi görüş baş tutmazdan əvvəl, həmin görüşdə nələr müzakirə olunacağının təyin edilməsi barədə şərt irəli sürür. Ermənistan tərəfindən məsələ ilə bağlı cavab alınmadıqda Azərbaycan tərəfi əlbəttə ki, görüşü bir neçə dəfə irəli çəkir, çəkmək ixtiyarına da malikdir”.
Ekspert illər boyunca Erməni rəsmiləri tərəfindən aldadılmış, yalan xəyallara inandırılmış Ermənistan cəmiyyətinin hələ təzəlikcə oyandığını, yalnız xəritə elan olunduqdan sonra müəyyən mövqelərdə dəyişikliklərin olduğunu da ifadə edib.
“Ermənistan cəmiyyətini bir neçə istiqamətə bölmək olar- Ermənistan elitası, Paşinyanın şəxsi mövqeyi və əlbəttə ki cəmiyyətin mövqeyi. Paşinyanın mövqeyindən danışmaq lazım gələrsə, demək lazımdır ki, çox tez, bəzən də radikal dəyişikliklər müşahidə olunur. Paşinyanın vəziyyəti çox qeyri-stabildir və konkret olaraq demək olmur ki, bu dəyişikliklər hansı istiqamətdə gedir. Cəmiyyətə gəldikdə isə mən düşünürəm ki, Ermənistan cəmiyyəti uzun müddət Şuşan Stepanyan və Artsrun Ovannisyan, Ermənistanın Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü və təmsilçiləri tərəfindən aldadılırlar. Onlar hər hansı bir hərbi itki olmamasına xalqı inandırdıqdan sonra, öz hərbi itkilərini elan etməyə başlayıblar. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistan cəmiyyətində fikir təzə-təzə formalaşmağa başlayıb. Bu zamana kimi Ermənistan cəmiyyəti özünü qalib hesab edirdi və hələ də güzəştə getməyin lazım olmadığını düşünürdü. Xəritə elan olunandan sonra isə artıq bu istiqamətdə bir sıra dəyişikliklər görə bilərik”.
Ekspert Paşinyanın uğursuz siyasətinə baxmayaraq, ona qarşı hələ hər hansı ciddi bir istefa tələbinin olmaycağını bildirib. Onun devrilməsinin isə yalnız bir halda- sülh müqaviləsi imzalayaraq güzəştə getdiyi təqdirdə həyata keçəcəyini deyib. O, erməni diasporasının Paşinyanın mövqeyinə münasibəti ilə bağlı da fikrini bildirib: “erməni diasporası Paşinyan ilə müxalifət qüvvələrinin razılığa gələ bilməməsinin faciəvi nəticələrinin fərqindədir və buna görə də diaspora erməni xalqını vahid güc ətrafında birləşməyə çağırır”.
Əhməd Əlili Bərdəyə edilən amansız hücuma da münasibət bildirib. Onun fikrincə, Bərdənin vurulmasında əsas məqsəd Azərbaycan xalqını təhrik edərək müharibəyə etiraz etməsini təmin etmək və sülhü bu üsulla əldə etmək idi.
“Mənim fikrimcə, Bərdə hadisələri Ermənistanın çıxılmaz vəziyyətdə qaldığının göstəricisi idi. Belə ki, müəyyən bir çətinliklə qarşılaşan,məğlubiyyətə uğrayan Erməni Silahlı Qüvvələri mütləq şəkildə Azərbaycan daxilində müəyyən bir obyekti vururlar və hesab edirlər ki, Azərbaycan xalqında müəyyən bir narazılıq yaradacaqlar. Bunun sayəsində də, Azərbaycan xalqı ayağa qalxıb müharibənin dayandırılmasını tələb edəcək. Bu isə Azərbaycan xalqında tam əks təsir yaratdı, belə ki, xalq artıq müharibənin daha da aktiv olmasını arzulayır. Şübhəsiz ki, Bərdə hadisəsi Azərbaycan ordusunun sürətlə irəlilədiyini və Ermənistanın bütün cəhdlərinin uğursuzluqla nəticələndiyini göstərir. Mən düşünürəm ki, Azərbaycan insanı bunu görür və tam formada Ermənistan planlarının əleyhinə hərəkət edir”.
Əminə Balakişiyeva
