Dünya iqtisadiyyatının zəifləməsi yeni peyvənd bazarının canlanmasına səbəb olub. Ağlasığmaz gəlirləri ilə göz qamaşdırmağa başlayan Moderna, BioNTech və Pfizer kimi COVID peyvəndləri öz monopoliya siyasəti ilə kosmik qiymətlər həddinə çatıb. Maraqlıdır ki, adı qeyd olunan peyvənd firmaları mənfəət marjasını 69% dən yuxarı qldırsalar da, vergi ödənişindən demək olar ki, azaddırlar.
Bundan əlavə, ABŞ, Almaniya və digər ölkələrdəki vergi ödəyicilərindən 100 milyard dollar dövlət maliyyəsi ilə dəstəklənən üç korporasiya, koronavirusa qarşı uğurlu peyvəndlər üçün patent monopoliyası sayəsində, təkcə ilin birinci yarısında 26 milyard dollardan çox gəlir əldə edib.
Xalqların Peyvənd Alyansı...
Avropada mövcud olan “Xalqların Peyvənd Alyansı” təşkilatı bildirib ki, bəhs edilən üç korporasiya birdəfəlik varlanmaq həvəsilə, peyvənd pereparatlarını öz istehsal dəyərindən 41 milyard dollar artıq qiymətə ölkələrə satır. Səbəbinə gəlincə isə həmin pereparatların sadəcə tibb aləmində daha güclü təsirə malik olduğu deyilir. Bu gün Avropada hadisələrə reallıq gözü ilə baxan bir çox qurumlar, bunu milyard dollar həcmində dövlət sərmayəsinə sahib olan, az vergi ödəyib həyat qurtaran dərmanlar üçün həddindən artıq qiymətlər tələb edən varlı investor və korporativ rəhbərlərin sərvətə olan həvəsi adlandırırlar. Lakin buna qlobal ictimai sağlamlıq nöqteyi nəzərindən yanaşanda işin əsl bərbad tərəfi görünməyə başlayır.
Qeyd edək ki, peyvəndlə bağlı yaşanan problemlər Azərbaycan və regiona aid olan digər ölkələrdə də mövcuddur.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan TƏBİB-in mətbuat katibi Elnarə Baxışova məsələyə bir qədər fərqli yanaşır. O, ölkədə Pfizer peyvəndindən də istifadə edildiyini vurğulayıb.
“Öncəliklə qeyd edək ki, peyvəndləmə strategiyasının əsas məqsədi koronavirus xəstəliyinə yoluxmanı azaltmaq, xəstə insanlarda xəstəliyin ağır keçməsinin və ölüm hallarının qarşısını almaqdan ibarətdir. Başqa sözlə, əsas prioritet insanların sağlamlığını qorumaqdır. Digər tərəfdən, ölkədə istifadə olunan bütün peyvəndlər Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən tanınıb, təsdiqlənib və istifadəsinə icazə verilib”.
Elnarə Baxışova həm də ölkədən kənarda, xüsusilə Qərb dövlətlərində tələb olunan Pfizer peyvəndinin əlçatanlığına da toxunub.
“Hazırda ölkəmizdə bütün bütün növ peyvəndlər pulsuzdur və kifayət qədər əlçatandır. Onu da əlavə edək ki, bu gün rayonlarda da Pfizer peyvəndi var və istənilən şəxs ödənişsiz şəkildə bu peyvəndi vurdura bilər”,- deyə, Təbibin sözçüsü əlavə edib.
Avropanın Pfizer sevdası...
Lakin bu məsələnin bir qaranlıq tərəfi də var. Qaydalara əsasən Avropa ölkələrinə səfər etmək istəyən şəxslərdən Pfizer peyvəndi tələb olunur. Bakıda Sinovak yaxud Moskvada Sputnik peyvəndini vurduran bir şəxs Almaniyaya uçmaq istəyərsə, onun ölkəyə girə bilməsi üçün mütləq Pfizer peyvənd pasportu təqdim etməsi tələb olunur. Bu da hər bir şəxs üçün həm vaxt, həm də xeyli pul itkisidir.
Digər tərəfdən, əgər Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bütün peyvəndləri təsdiq edibsə, o zaman hansı səbəbə görə ölkələr, peyvəndlər arasında ayrı-seçkilik yaradır? Bu problemə nəzarət edən və ya bu barədə bir ölçü götürən qurum, yaxud təşkilat varmı? Yoxsa, sadəcə peyvəndlər bir neçə “dərman maqnatının” ciblərinə xidmət etmək üçündür..?
Görünən odur ki, bu suallar hələ uzun müddət cavabsız qalmağa məhkumdur.
Son olaraq, Böyük Britaniyada fəaliyyət göstərən “ActionAid International” qeyri-hökumət təşkilatının kampaniyalar üzrə meneceri Dina Fuentesfinanın maraqlı açıqlamasını qeyd etmək istərdim.
“Pandemiya zamanı 200 milyondan çox insan yoluxduğu və 4,5 milyondan çoxunun həyatını itirdiyi halda, ən azı dünyada doqquz yeni milyarder Covid-ə minnətdarlığını bildirdi.
Bu, həqiqətən bərabərsizlik virusudur. Biz peyvənd milyarderləri yaradırıq, lakin ehtiyacı olan milyardlarla insanı peyvənd edə bilmirik. Əgər bu peyvəndlərin hazırlanmasına dövlət büdcəsindən böyük vəsaitlər xərclənirsə və burada dünya əhalisinin sağlamlığı ilə bağlı ehtiyaclar nəzərə alınırsa, bu cür həyat qurtara bilən peyvəndlər xalqın ortaq malına çevrilməlidir”.
Elnur Ənvəroğlu
