Əlləri hər yerdən üzülən ermənilər Azərbaycana qarşı yeni bir iddia ilə çıxış ediblər. Belə ki, Erməni mediasının məlumatına görə, Azərbaycan ərazisində yaşayan Qarabağ erməniləri milli-mədəni muxtariyyətin verilməsini istəyirlər.
Ümumiyyətlə, mədəni muxtariyyət nə deməkdir?
Bir dövlətin müxtəlif ərazilərində məskunlaşan milli-etnik, dini və irqi azlıqların mədəniyyət, təhsil və din sahələrində azad hüquqlara malik olmasıdır. Məsələn, bir etnik azlığın öz dilində təhsil alması və ya azlıqların dilində qəzetlərin, jurnalların və kitabların çap edilməsi və televiziyaların fəaliyyət göstərməsi, öz dini etiqadlarını, milli kimliyini və mədəni xüsusiyyətlərini sərbəst şəkildə büruzə verməsi milli-mədəni muxtariyyətə daxildir.
Ermənistan və Azərbaycan arasında sülhün bərqərar olunduğu təqdirdə Azərbaycan tərkibində Qarabağ ermənilərinə milli-mədəni muxtariyyətin verilməsi nə dərəcədə mümkün olacaq? Bu muxtariyyətin Qarabağda ermənilərin və azərbaycanlıların yenidən birgə yaşayışına nə kimi təsir göstərəcək?
Bu məsələ ilə bağlı ekspertlər Ednews ilə öz fikirlərini bölüşüblər.
Politoloq Zərdüşt Əlizadə sülh bərqərar olunduqdan sonra Azərbaycanda ermənilərə mədəni hüquqların verilməsinin nəzəri baxımdan mümkün olduğunu deyib.
“Qarabağda yaşayan yerli ermənilər ilkin olaraq, Azərbaycanın vətəndaşlığını qəbul etməli və qanunlarına hörmətlə yanaşmalıdırlar. Eyni zamanda ölkəmizə qarşı cinayyət törətmiş Arayik Haratyunyan və onun dəstəsini Qarabağdan uzaqlaşdırmalıdırlar. Yalnız bunlara əməl etdikdən sonra Azərbaycan hökuməti Qarabağ ermənilərinə bir etnik millət kimi mədəni azadlıqların verilməsinə hazır olacaq. Bu zaman Azərbaycanda sülh şəraitində yaşamaq istəyən ermənilər öz dilində təhsil almaq, qəzet və kitab nəşr etmək, kilsələrində dini ayinlərini həyata keçirmək imkanlarına sahib ola bilərlər. Hətta bəlkə də Mədəniyyət nazirliyinin tərkibində erməni mədəniyyətinə nəzarət edən şöbə də açıla bilər”.
Söhbət zamanı Zərdüşt Əlizadə Qarabağda azərbaycanlıların və ermənilərin yenidən birgə yaşayış məsələsinə toxunub. O, bildirib ki, tarixə nəzər saldıqda Avropa və Asiyada bir sıra xalqların bir-biri ilə uzun müddət müharibə aparmalarının şahidi olmaq olar. Lakin sonradan eyni xalqlar uzun illər sülh və əmin-amanlıq şəraitində yaşayıblar.
Yazıçı-publisist, jurnalist və Azad Şuşa portalının baş redaktoru Kərim Kərimli ermənilərin sovet Azərbaycanında xüsusi imtiyazlardan və üstünlüklərdən məharətlə istifadə etdiklərini vurğulayıb.
“Ölkəmizdə ermənilərlə yanaşı bir sıra etnik və milli azlıqlar yaşayırlar. Azərbaycanın konstitusiyasına əsasən etnik azlıqlar – ləzgilər, talışlar, avarlar, ruslar və yəhudilər öz hüquqlarını və azadlıqlarını həyata keçirə bilirlər. Onlar üçün azad şərait yaradılıb. Azərbaycanda heç bir etnik millətlərə və dini qruplara qarşı ayri-seçkilik müşahidə edilmir.
Onu da nəzərə çatdırım ki, münaqişə başlamazdan əvvəl Qarabağ və Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində ermənilər öz dillərində təhsil alır, və rahatlıqla öz dini ayinlərini həyata keçirirdilər. Qarabağda erməni dilində fəaliyyət göstərən orta məktəb, texnikum, ali təhsil ocaqları və teatrlar var idi”.
Məsələ ilə bağlı Edmews-a danışan Beynəlxalq hüquq üzrə ekspert Fərhad Mehdiyev isə qeyd edib ki, Qarabağ ermənilərinin milli-mədəni muxtariyyət ilə təmin olunması tərəflər arasında gələcək danışıqlarda müzakirə mövzusu ola bilər.
“Qarabağda ermənilərin mədəni hüquqları təkcə Azərbaycan konstitusiyası ilə yox, həmçinin beynəlxalq öhdəliklər ilə təmin oluna bilər. Referendum yolu ilə konstitusiyada dəyişikliklər etmək mümkün olduğu təqdirdə beynəlxalq təminatda bunları etmək mümkün deyil. Bundan başqa ermənilərə seçkidə də muxtariyyət verilə bilər. Yəni, ermənilərə məxsus dini və mədəni icmaların rəhbərləri yalnız ermənilər tərəfindən seçilə bilər”.
Xatırladaq ki, 44 günlük müharibədən sonra Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bəyanatların birində Azərbaycanın Qarabağ ermənilərini Türkiyədə yerli ermənilərin sahib olduğu mədəni hüquqlar ilə təmin etməyə hazır olduğunu qeyd edib.
