2017-ci ildəki məğlubiyyətinin heyifini artıqlaması ilə çıxan Qondarma Cənubi Osetiya respublikasının yeni seçilən prezidenti Alan Qaqloyev 24 may tarixdən etibarən prezident kürsüsünə əyləşib. Ən maraqlı isə budur ki, ilk gəlişi ilə keçmiş rusmeyilli prezident Anatoli Bibilovun Cənubi Osetiyanı Rusiyaya birləşdirəcək referendum planını alt-üst edib.
Bibilov və Qaqloyev kimdir...
Qondarma Cənubi Osetiyanı (dünyanın əksər hissəsi onu Gürcüstanın separatçı bölgəsi hesab edir) rəsmi olaraq tanıyan yeganə böyük ölkə olan Rusiyanın sevimlisi sayılan Anatoli Bibilov 2017-ci ildə hazırkı prezident Alan Qaqloyevi seçkilərdə məğlub edərkən hamını təəccübləndirdi. Qalib gəlməsinə baxmayaraq, o, avtoritar meyllərinə görə bir çox Cənubi Osetiyalıların rəğbətini itirib. Vəziyyətin çətinləşdiyini görən Bibilov həm öz siyasi kursu, həm də seçkilərdə özünə dəstək qazanmaq üçün Moskvaya doğru istiqamətini dəyişdi. Bibilov Kremlə o qədər etimad göstərdi ki, sonda sadiqlik nümayişi olaraq Cənubi Osetiya əsgərlərinin Ukraynada Rusiya üçün döyüşmək ideyasını həvəslə dəstəklədi və Rusiyaya qoşulmaq üçün referendum keçirməyi təklif etdi.
Alan Qaqloyevin hakimiyyətə gəlməsi əslində xalq etirazlarının qarşısını aldı. Seçkilərin uğurlu olması o qədər də gözlənilməsə də, rəqibinə 11% səs çoxluğu ilə məğlub olan sabiq prezident postunu asanlıqla tərk etməyə razılıq verdi. Qaqloyev hakimiyyətə ilk gəlişi ilə öz sələfinin “referendum” fərmanını dayandırdı.
Bəs, görəsən Qaqloyevin bu addımı atması onun anti-rus olduğunu deməyə əsas verirmi?
Ednews məsələni ətraflı öyrənmək üçün ukraynalı siyasi ekspert Mikola Zamikula müaciət edib. O hesab edir ki, Anatoli Bibilov hakimiyyətdə qalsaydı bu xalqın kəsgin narazılığına səbəb ola bilərdi.
“Anatoli Bibilov, həqiqətən də insanlar arasında inam və etibarını itirib. Qondarma “seçkilər”in nəticələri bunu əyani şəkildə nümayiş etdirdi. Sxinvali bölgəsinin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərindəki insanlar onun avtoritar idarəçiliyindən razı deyildilər. Seçicilər Bibilovun yerli siyasi dairələri təmizləməsini, psevdorespublikadakı “təhlükəsizlik qüvvələri”nin özbaşınalığını tənqid edirdi.
Bundan əlavə, Osetin qoşunlarının Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündə iştirakı ilə bağlı hadisələr Bibilovun reytinqlərinə mənfi təsir göstərdi. Bibilov Rusiyanın genişmiqyaslı işğalını fəal şəkildə dəstəklədi - lakin qondarma "Cənubi Osetiya yaraqlıları"nın bölmələri Ukrayna ərazisində itki verdi və Rusiya hərbi komandanlığı ilə münaqişə yaşadı. Nəticədə onlar cəbhə bölgəsini tərk edərək geri dönüblər və sonuncu qoşunların göndərilməsinin düzgün təşkil edilmədiyinə görə Bibilova qarşı ittihamlar səsləndirilib. Bu şəraitdə Bibilov insanlar arasında etimadını itirib. Deməli, o, hakimiyyətdə qalmağa çalışsa, ona qarşı kütləvi etirazlar qaçılmaz idi. Görünür, o, bunu başa düşüb və məğlubiyyətini asanlıqla etiraf edib”.
Ekspert hazırki qalib prezident A.Qaqloyevin 2017-ci ildəki seçkilərdə məğlubiyyəti və məhz referendum ərəfəsində qalib gəlməsinin arxasında dayanan bəzi səbəblərə toxunub.
“Əslində mən deməzdim ki, qondarma “seçkilər”in nəticəsi Qaqloyevin qələbəsi olub. Bunu mən daha çox Bibilovun məğlubiyyəti adlandırardım. Çünki Qaqloyev o qədər də tanınmış siyasətçi deyildi. O da 2017-ci ilin qondarma “seçkilərində” iştirak etsə də ancaq üçüncü yeri tutub. O zaman seçkilərdə əsl rəqabət Bibilovla o vaxtkı “prezident” Leonid Tibilov arasında gedirdi. Hətta 2022-ci ilin əvvəlində Qaqloyev Bibilova qarşı müxalifət arasında əsas rəqib deyildi. Əsas rəqiblər İbrahim Qazseyev və David Sanakoyev kimi siyasətçilər idi və onların qondarma “seçkilər”də iştirakına icazə verilmədi. Təbii ki, bu Bibilovun avtoritar idarəetmə modelinin başqa bir nümunəsi idi. Qaqloyevin qalibiyyətinin arxasında dayanan ən böyük sərvəti onun Bibilov kimi mənfi reytinqinin olmaması idi. Deməli, Bibilovdan son dərəcə narazı olan insanlar boşluğu doldurmaq üçün ortada nisbətən normal görünən istənilən namizədə səs verməyə hazır idilər - bu da elektoratın Qaqloyevin ətrafında birləşməsinə səbəb oldu”.
Ukraynalı politoloq əlavə edib ki, referendumla bağlı fərmanın ləğvi Qaqloyevin farqli bir mövqeyə malik lider olmasına dəlalət etmir. Onun sözlərinə görə, Bibilov və Qoqloyev sadəcə Rusiyanın əmrlərini icra edən fiqurlardır.
“Bunu əminliklə deyə bilərəm ki, bu seçkilərdə Qaqloyevin qalib gəlməsinin Cənubi Osetiyanın gələcək aqibəti üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Çünki Qaqloyev də, Bibilov da sadəcə Rusiya Federasiyasının marionetləridir. Gürcüstanın Sxinvali bölgəsinin müvəqqəti işğal olunmuş əraziləri faktiki olaraq Rusiyanın tam nəzarəti altındadır. Qondarma “seçkilər” və “yerli siyasi prosseslər” Rusiya işğalı üçün sadəcə bir pərdədir. Rusiyanın dəstəyi və xeyir-duası olmadan qondarma “prezident” postunu tutmaq mümkün deyil. Görünür, əvvəlcə Rusiya Bibilovu dəstəklədi, amma nəticədə onun qalib olub-olmaması daha sonra Kremli maraqlandırmadı. Ruslar başa düşürlər ki, qondarma “seçkilər”in nəticələri bu ərazilərin Moskvadan 100% asılılığını dəyişdirə bilməz. Bu səbəbdən də Bibilov əhalinin ondan narazı qaldığını görəndə rəqibinin uğurunu dərhal qəbul etdi.
Hesab edirəm ki, Rusiya üçün Qaqloyev daha yaxşı namizəd ola bilər. Onun real populyarlığının və şəxsi xarizmasının olmaması Kremldən daha çox asılılığa gətirib çıxaracaq. Eyni zamanda, onun uğuru müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərdə “hakimiyyət dövriyyəsi” illüziyası yaradır. O, Rusiyanın işğalçı dövlət rolunu gizlətmək üçün dünyaya nümayiş etdirməyə çalışdığı regiondakı siyasi proseslərin “legitimliyi” ideyasını dəstəkləyir.
Beləliklə, Sxinvali bölgəsinin müvəqqəti işğal olunmuş əraziləri üçün praktiki sahədə nəyinsə dəyişəcəyinə şübhə edirəm. Hətta Qaqloyevin referendumdan imtina etməsi siyasi kursun dəyişməsi demək deyil.
Bir məsələni də əlavə edim ki, Rusiya liderləri Gürcüstanla münasibətləri normallaşdırmağa çalışırlar və Tbilisidə hakimiyyətdə olan “Gürcü arzusu” ilə bu istiqamətdə uğur qazanıblar. Amma Gürcüstanın ərazi bütövlüyü məsələsi ilə bağlı münasibətlərin kəskinləşməsi Gürcüstan siyasətindəki kövrək qüvvələr balansını dəyişə bilər. Bu, Rusiyaya qarşı daha sərt olan Gürcüstan müxalifətini hakimiyyətə gətirə bilər. Deməli, hələlik Rusiya üçün Cənubi Osetiyanın “müstəqilliyi” adlanan illüziyanı saxlamaq onu formal olaraq ilhaq etməkdən daha sərfəlidir".
Elnur Ənvəroğlu
