Son illərin ən çox müzakirə olunan, şərh edilən, proqnozlar verilən siyasi-hərbi hadisəsi şübhəsiz ki, Rusiya - Ukrayna müharibəsidir.
Hələ iki ölkə arasında müharibə “qoxusu”nun 2021-ci ildən gəldiyini qeyd etsək, heç də yalan olmaz. Elə o zamanlardan Rusiyanın Ukrayna sərhəddinə silah-sursat və hərbi qüvvə toplaması, Qərbin Ukraynanı silahlandırması və Zelenskinin alovlu çıxışları müharibənin ilk anonsların verirdi. Müşahidələr isə onu göstəririr ki, şübhəsiz bu iki gücün - yəni Qərb və Rusiyanın Ukraynanın üzərindən oynadığı “dava-dava” oyunudur. Bu hadisələr bir növ 2008-ci ildə baş verən Rusiya Gürcüstan müharibəsinin oxşarı hesab olunur.
Artıq Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi bir ildən çoxdurki başlayıb. Rusiyanın daxilində isə bununla bağlı heç bir tənqidin olmadığı müşahidə olunur.
Rusiyanın qonşu ölkəyə hücumu qardaş xalq kimi qələmə verdiyi insanlarla vuruşması 2022-ci ilin fevral ayından dünyanın gündəmindədir. Putin üçün Ukrayna müstəqil ölkə deyil, Rusiya imperiyasının bir hissəsidir.
Rusiyanın hökmranlıq iddiası...
Rusiya ərazisinə görə dünyanın ən böyük ölkələrindən biridir. Ölkə 14 saat qurşağını əhatə edir. Lakin hökmranlıq səltənəti həm Çar İmperiyası dövründə, həm də Rusiyanın özünü qanuni varisi hesab etdiyi Sovet İttifaqı dövründə daha böyük idi.
2005-ci ildə Putin Sovet İttifaqının dağılmasını “XX əsrin ən böyük geosiyasi fəlakəti” adlandırmışdı. O, öz siyasətinin məqsədi kimi Rusiyanın sərhədlərinin mühafizəsini və “Rus millətinin Avrasiya qitəsində sivilizasiya missiyasını” davam etdirməyi göstərib. Dünya analitiklərinin fikrinə görə, onun məqsədi Qanlı müharibələrin köməyi ilə Rusiya imperiyasının dirçəlişidir.
Putinin apardığı müharibələr
Hələ 1999-cu ildə baş nazir postuna gətirilən Putin hakimiyyətinin bir neçə günündən sonra Çeçenistana qoşun yeridərək, Paytaxt Qroznını yerlə-yeksan etdi. Əməliyyat bu gün də Moskvada yaşayış binalarına çeçen terrorçular tərəfindən həyata keçirildiyi iddia edilən bomba hücumlarına cavab olaraq qiymətləndirilir. Lakin gizli mənbələrin iddiasına görə bu Putinin özü tərəfindən Rusiyanın daxili kəşfiyyat xidmətinin köməyi ilə həyata keçirilən bir əməliyyatdır. Burada məqsəd isə müstəqilliyə can atan və Aİ ilə münasibətləri yaxşılaşdıran respublikanı yenidən Rusiyaya tabe etmək idi.
2008-ci ildə o, bölgədəki rus azlığını qorumaq məqsədi ilə Gürcüstana qarşı müharibə etdi və beynəlxalq sülhün pozulmasına səbəb oldu.
Böyük Vətən Müharibəsində Qələbə
Hitlerin nasist rejimi üzərində qələbə Rusiyanın kollektiv yaddaşında ən mühüm hadisələrdən biridir. Bu gün Putin Rusiyanın təhlükəsizliyinə təhdid kimi qiymətləndirdiyi bir çox rəqiblərini “nasist” elan etməklə bundan sui-istifadə edir.
Əvvəlki paradlarda adətən “Bir daha heç vaxt” şüarı səsləndirilsə də, son illərdə “Mojem povtorit” – “Biz bunu təkrarlaya bilərik” şüarı getdikcə, daha çox aktuallaşıb. Bundan başqa Putin həm də kilsədən ideoloji dəstək alır.
Rus Pravoslav Kilsəsinin rolu
Tarixə nəzər salsaq, proseslərdən də görərik ki, Rus Pravoslav Kilsəsi hər zaman “hökmdar”la sıx bağlıdır. Ənənəvi olaraq, dünyəvi və ruhani liderlərin yeganə həqiqi, ortodoks inancını qorumaq üçün ahəngdar şəkildə birlikdə işlədiyi bir simfoniyadan danışılır. Yalnız qısa müddət ərzində, bolşeviklər və Stalin dövrünün əvvəllərində Rus Pravoslav Kilsəsi təqiblərə məruz qaldı. Lakin İkinci Dünya Müharibəsi zamanı o, diktatorla ittifaq qurdu. O vaxtdan bəri kilsə məxfi xidmətlərlə də sıx əməkdaşlıq edir. Vladimir Putin kimi I Kirilin də aktiv KQB agenti olduğu deyilir.
İsveçrə federal polisinin iddiasına, Moskva patriarxı və Putinin sirdaşı I Kiril Soyuq Müharibə dövründə KQB agenti olub. Hətta bu tezisin sübutu da var.
Dövlət və kilsə arasında sıx qarşılıqlı asılılığının daha bir sübutu da var. 2022-ci ilin oktyabrında Ukraynanın denazifikasiyası və demilitarizasiyası ilə yanaşı, bura üçüncü məqsəd də əlavə olundu - de-satanizasiya. Kiril bundan əvvəl dini çıxışlarda demişdi ki,
“Rusların və Rus Kilsəsinin birliyinə qarşı həmişə mübarizə aparan şər qüvvələr üstünlük əldə edir”.
Bu açıqlama da müharibəni dini səviyyəyə qaldırdı və Putini bir növ xilaskar fiquruna çevirdi.
Niyə müxalifət azdır?
Nəhəng imperiyanın daha çox amansız güc aparatının köməyi ilə güclü hökmdar tərəfindən idarə olunduğu 1000 illik tarix Rusiya xalqına uzunmüddətli təsir göstərmişdi. Qönçələnməkdə olan müxalifət son illərdə zorakılıqla repressiyaya məruz qalıb və ölkənin azad mətbuatı sistemli şəkildə susdurulub.
Qalan hissəsi isə dövlət təbliğatı edir.
2022-ci ildə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülən Memorial təşkilatının həmtəsisçisi İrina Şerbakova Rusiyanı belə təsvir edir:
“Məsələ ondadır ki, Rusiyada insanlar yaşamır, sağ qalırlar”.
Sanksiyalar…Qadağalar…
Rusiyanın 2022-ci ilin fevralında Ukraynaya əsassız müdaxiləsindən sonra Şura Rusiya və Belarusa qarşı 10 sanksiya paketi qəbul edib. Sanksiyaların məqsədi Rusiyanın müharibəni maliyyələşdirmək imkanlarını zəiflətmək və xüsusi olaraq işğala cavabdeh olan siyasi, hərbi və iqtisadi elitanı hədəf almaqdır.
Məhdudlaşdırıcı tədbirlər Rusiya cəmiyyətini hədəf almır. Bu səbəbdən ərzaq, kənd təsərrüfatı, səhiyyə və əczaçılıq kimi sahələr tətbiq edilən məhdudlaşdırıcı tədbirlərdən kənarda saxlanılır. İqtisadi ghesablamalar göstərir ki, Avropada və başqa yerlərdə Rusiyaya qarşı tətbiq edilən məhdudlaşdırıcı tədbirlər Rusiya iqtisadiyyatına öz təsirini bir zamandan sonra daha dərin göstərəcək. Son olaraq qeyd edək ki, bu da gələcək dövrdə Rusiya iqtisadiyyatının kəskin sürətdə daralacaq
Gülməmmədov Xəyal
