Nigerdəki hərbi çevriliş Almaniya hökumətinin silahlı qüvvələrini yenidən yerləşdirilməsi və əməkdaşlığın inkişafı ilə bağlı planlarını pozaraq, Sahel bölgəsində təhlükəsizlik üçün daha bir uğursuzluğa imza atıb.
Ednews DW nəşrində yer alan məqaləni təqdim edir:
Nigerdə Prezident Qvardiyasının zabitləri 26 iyul 2023-cü ildə demokratik yolla seçilmiş prezident Mohamed Bazoumu devirdikdən sonra Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Baerbok nigerlı həmkarı Hassoumi Massoudounu Almaniyanın Qərbi Afrika ölkəsində demokratik inkişafa “tam dəstək” verəcəyinə əmin edib.
O vaxtdan bəri, Niger ordusu çevrilişi dəstəkləyərək, Almaniya hökumətinin onun Sahel bölgəsində sabitliyin təməli ola biləcəyinə dair ümidlərini puç edib. İyulun sonundan etibarən Almaniya vətəndaşlarının əksəriyyəti hava məkanının bağlanmasından əvvəl ölkəni tərk edib.
Keçən ilin sonunda Avropa İttifaqı Niger üçün üç illik EUMPM hərbi missiyası haqqında qərar qəbul edib. Saheldə terrorla mübarizə məqsədi daşıyan missiyada Almaniya ordusu Bundesver də iştirak edir.
Sahel bölgəsi: Almaniyanın xüsusi marağı
2023-cü ilin aprelində Almaniyanın müdafiə naziri Boris Pistorius və inkişaf naziri Svenja Schulze Nigerə və qonşu Maliyə səfər ediblər. Səfər BMT-nin Malidəki MINUSMA missiyası üçün Bundesver mandatının son uzadılmasından və Nigerdə Aİ hərbi missiyası EUMPM-də Bundesverin iştirakının başlamasından əvvəl planlaşdırılıb.
Pistorius o zaman deyib: "Saheldə gələcək hərbi əməliyyatlarımızın diqqəti Nigerdə olacaq". O, əlavə edib ki, Sahel bölgəsindəki təhlükəsizlik Almaniyanın xüsusi marağındadır.
Amma indi belə görünür ki, Nigerdən Aİ və BMT missiyaları üçün əməliyyat bazası kimi istifadə strategiyası səhv hesablanıb. Malinin paytaxtı Bamakodakı Konrad Adenauer Fondunun (KAF) Sahel ofis meneceri Ulf Laessing DW-yə "Bu bir illüziya idi" deyib. KAF Almaniyanın sağ mərkəzçi Xristian Demokratlar Partiyasına (CDU) bağlı qeyri-kommersiya təşkilatıdır.
Laessing keçən həftə Nigerdən yenicə qayıdıb. "Avropa İttifaqı, ABŞ və qeyri-hökumət təşkilatları genişlənməyə başlayıb. Bir çox yardım proqramları hələ başlamayıb və onların təsirini hiss etmək üçün bir neçə il lazım olacaq.
Laessinq deyir ki, Avropa liderləri səhvən Nigerin indi daha sabit olduğunu güman edirdilər. "Əslində, dövlət Malidən də zəifdir. Bu baxımdan Nigerin sabitliyin lövbəri ola biləcəyini gözləmək qeyri-real idi", - deyə Laessinq, bildirib.
Dünyanın ən kasıb ölkələrindən biri olan Niger 1960-cı ildə Fransadan ayrılaraq müstəqillik qazandıqdan sonra dörd çevriliş və hakimiyyəti ələ keçirmək üçün saysız-hesabsız cəhdlər görüb. Bazoum hökuməti iki il əvvəl demokratik seçkilərdən və hakimiyyətin ilk dinc yolla ötürülməsindən sonra hakimiyyətə gəlib. Bundan sonra Almaniya iki il müddətində inkişaf üçün 120 milyon avro (131 milyon dollar) vəd edib.
2023-cü ilin may ayında Bundestaq qərara alıb ki, 60-a qədər əsgər Niger ordusuna məsləhət verməli və təlimlərdə kömək etməlidir. Bundesverin məlumatına görə, hazırda paytaxt Niameydə ümumilikdə 100 əsgər yerləşdirilib.
Oradakı hava limanında Bundesver on ildir ki, qonşu Malidə BMT-nin MINUSMA sülhməramlı missiyası üçün logistika mərkəzi də fəaliyyət göstərir.
Bundesverin Malidən çıxarılması hərbi çevrilişlə təhdid edilirmi?
Təxminən 1100 alman əsgəri hələ də Malidə yerləşir. Onların əksəriyyəti əsas missiyasının BMT-nin davam edən MINUSMA sülhməramlı missiyası üçün kəşfiyyat məlumatları toplamaq olduğu şimaldakı Qao şəhəri yaxınlığındadır.
MINUSMA missiyası Malinin hakim hərbi xuntası ilə daimi münaqişələr və Rusiya muzdlularının artan iştirakı ilə mane olub, buna görə də Almaniya keçən ilin noyabrında qoşunlarını 2024-cü ilin mayına qədər Malidən çıxarmağa qərar verib.
Pistorius apreldə bölgəyə səfəri zamanı deyib: "MİNUSMA ilə hərbi əlaqəmizə son qoysaq da, bölgədə əlaqəmiz qalacaq".
İndi Niger çevrilişi, Niamey hava limanındakı baza vasitəsilə idarə edilməli olan Malidən əsgərlərin çıxarılmasını təhlükə altına qoya bilər. "Yalnız Mali və ya Burkina Faso vasitəsilə yük maşını idarə edə bilməzsiniz. Bu, çox təhlükəlidir", - Laessing izahı bu cür qeyd edib. “Ona görə də hər şeyin Nigerdən keçəcəyi planlaşdırılırıb”.
Bundesver ümid edir ki, Nigerdəki səlahiyyətlilər hələ də əməkdaşlıq edəcək və geri çəkilmə davam edə biləcək.
Bundesver Əməliyyat Komandanlığının sözçüsü DW-yə bildirib ki, "Bunun Alman MINUSMA missiyası kontingenti tərəfindən personal və materialların daşınmasına nə dərəcədə təsir göstərə biləcəyi hələlik proqnozlaşdırıla bilməz.
“Əlbəttə, bu, mövcud vəziyyətin nə qədər davam edəcəyindən, necə davam etməsindən asılıdır”.
Əməkdaşlıq və inkişaf yardımında daha çox reallıq
Konrad Adenauer Fondunun Sahel direktoru deyir ki, Nigerdəki çevriliş gələcək hərbi əməkdaşlıq və inkişaf əməkdaşlığını daha real planlaşdırmaq üçün bir fürsət kimi qəbul edilməlidir.
"Bəzən daha az olan daha çox olur. Nigerdə insanların bir anda çox şey istəyirdilər",-deyə Ulf Laessing bildirib:
"Əgər çox şey açıqlanırsa, o zaman əhali özü-özlərindən soruşur ki, nəticələr haradadır? Amma əhali hələ heç nə görməyib. İnkişaf sahəsində əməkdaşlıq və ya hərbi əməkdaşlıq yeni başlayırdı. Bəlkə də əvvəldən gözləntilərimizi aşağı səviyyədə tutmalıyıq".
Ülviyyə Şahin
