Hakimiyyət Boşluğu: Anarxiya və ya İslahat İmkanları
Bəşər Əsədin devrilməsi ilə Suriyada yaranan hakimiyyət boşluğu ölkənin gələcəyinə dair ən təhlükəli və mürəkkəb məsələlərdən birini ortaya çıxarır. Avtoritar rejimlərin süqutundan sonra tez-tez baş verən bu boşluq, yeni bir siyasi sistemin qurulması üçün şərait yaratsa da, eyni zamanda anarxiya, hüquqi xaos və ekstremizmin yüksəlməsi riskini də artırır. Suriyada yaranan bu vəziyyət həm daxili aktorlar, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün ciddi sınaq olacaq.
Mərkəzsizləşmə və Fraqmentasiya Təhlükəsi
Suriyanın siyasi strukturu uzun illər boyu mərkəzləşmiş idarəetməyə əsaslanıb. Əsədin devrilməsi ilə bu mərkəzləşmə çökərək müxtəlif bölgələr arasında idarəetmə boşluğu yarada bilər. Şimal-şərqdə kürd muxtariyyəti, şimal-qərbdə Türkiyənin dəstəklədiyi müxalif qruplar, cənubda sünni tayfaları və digər bölgələrdəki lokal qüvvələr arasında yaranan idarəetmə fərqlilikləri ölkənin parçalanma təhlükəsini artırır.
Hər qrup öz maraqlarını müdafiə etmək üçün silahlı vasitələrdən istifadə edə bilər ki, bu da vətəndaş müharibəsinin yeni mərhələsinə səbəb ola bilər. Yaxın Şərqdə bu cür nümunələrin mövcudluğu – İraq və Liviyada olduğu kimi – Suriyanın da eyni taleyi yaşama ehtimalını artırır.
Terror Qruplarının Yenidən Yüksəlişi
Hakimiyyət boşluğu terror qrupları üçün də ciddi fürsətdir. İŞİD və ona radikal qruplar, xüsusilə nəzarətsiz bölgələrdə güclərini bərpa edə bilərlər. Əsəd rejiminin devrilməsi ilə zəifləyən təhlükəsizlik infrastrukturu terror qruplarının yenidən təşkilatlanması və fəaliyyətlərini genişləndirməsi üçün münbit şərait yaradır.
Bununla yanaşı, radikal ideologiyalar əhalinin ən həssas təbəqələrini cəlb edə bilər. Müharibə, yoxsulluq və işsizlik kimi problemlər ekstremizmin yayılması üçün zəmin yaradır. Beynəlxalq koalisiya və regional aktorlar bu təhlükəyə qarşı necə koordinasiya olunacaq? Nəzarətsiz bölgələrdə təhlükəsizlik necə təmin ediləcək?
Regional Aktorların Təsiri
Hakimiyyət boşluğu təkcə daxili deyil, eyni zamanda xarici aktorların təsir dairəsini genişləndirəcək vəziyyət yaradır. Türkiyə, İran və Səudiyyə Ərəbistanı kimi ölkələr öz maraqlarını qorumaq üçün müxtəlif qrupları dəstəkləməyə davam edə bilər. Xüsusilə Türkiyə kürd muxtariyyətinə qarşı hərbi müdaxilələri ilə tanınır və Əsədin devrilməyindən sonra bu siyasətini daha da sərtləşdirir.
Belə vəziyyət Suriyanın daxili sabitliyinə ciddi zərbə vuracaq və ölkəni “proksi müharibə” məkanına çevirə bilər. Regional aktorlar arasında maraqların uyğunlaşdırılması mümkün olacaqmı?
Şahlar RUHİ
