Tarix, bəzən saat kimi çalışmır. Onun əqrəbləri dayanır, istiqaməti dəyişir, bəzən isə ümumiyyətlə susur. Hər bir xalqın tarixində belə nəfəs kəsilən, zamanın dayandığı və sonra yeni nəfəs aldığı anlar var. Azərbaycan üçün 15 İyun – Milli Qurtuluş Günü məhz belə anlardan biridir. Bu gün sadəcə təqvim hadisəsi deyil- bu gün həm də bir xalqın zamanla apardığı ontoloji və siyasi dialoqun qırılma nöqtəsidir.
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan xalqı müstəqilliyini qazanmışdı, amma hələ dövlətçiliyini yaratmamışdı. Müxtəlif ideoloji təsirlər, silahlı qarşıdurmalar, siyasi rəqabət və hakimiyyət boşluqları cəmiyyəti varlıqla yoxluq arasında çırpınan şüur vəziyyətinə salmışdı. Bu illərdə Azərbaycan təkcə ərazi baxımından yox, həm də mənəvi-siyasi kimliyi baxımından da parçalanmaq üzrə idi.
Hər tərəfdən gələn təzyiqlər fonunda ölkənin taleyi yalnız xarici təhdidlərdən deyil, daxili süqut təhlükəsindən də sarsılırdı. İctimai etimadın itməyə başladığı, vətəndaşın dövlətə qarşı yadlaşdığı, siyasi instinkt yerini ümidsiz intuisiyaya verdiyi bu dönəmdə xalq bir səs, bir nəfəs axtarırdı. O səs bəlkə də yeni sima yox, xatırlanan uzaqlıqdan gəlməliydi – tarixin özü qədər tanış və yetərincə güclü.
Ulu öndər, Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1993-cü ildə siyasi səhnəyə qayıdışı təkcə bir siyasətçinin gəlişi deyildi. Bu, siyasi tənəzzüldə olan xalqın öz seçimi, öz qorxu və ümidləri içində tapdığı yön idi. Əgər tarix bir seçimdirsə, bu gün – 15 İyun – xalqın zamanla etdiyi razılaşmanın sənədidir.
Bu günün dəyəri yalnız onun siyasi nəticəsində deyil – tarixi və fəlsəfi kontekstindədir. 15 İyun – sanki xalqın zamanla etdiyi müqavilənin imzalandığı gündür. Bu müqavilədə xalq deyirdi: “Mən yaşamaq istəyirəm. Təkcə yaşamaq yox, başıuca, güclü, sistemli şəkildə var olmaq istəyirəm.” Bu o demək idi ki, artıq millət siyasi romantizmdən uzaqlaşır, strateji düşünməyə başlayırdı.
Tarixi yalnız yaşamaq olmur. Onun qarşısında seçim etmək, qərar vermək və bu qərarına görə məsuliyyət daşımaq lazımdır. 15 İyun – bu cavabdehliyə verilmiş kollektiv cavab idi. Azərbaycan cəmiyyəti o gün sadəcə lider seçmədi. O, nizamı, sabitliyi, sistemi və ən əsası – gələcəyi seçdi.
Bugünkü Azərbaycanın dövlət kimi sabitliyi, iqtisadi artımı, beynəlxalq nüfuzu və siyasi oturuşmuşluğu – o gün verilən qərarın uzunmüddətli nəticələridir. Əgər xalq 1993-cü ilin iyununda fərqli seçim etsəydi, bəlkə də bu gün “Azərbaycan” anlayışı yalnız xəritədə yox, şüurlarda da zəifləyəcəkdi. 15 İyun – tarixə qulaq asan və cavab verən xalqın iradəsinin və ağlının qovuşduğu gündür. O gün verilən qərar bir siyasətçinin taleyini dəyişmədi – bir xalqın gələcəyini formalaşdırdı.
Bu səbəbdən də 15 İyun Milli Qurtuluş Günü sadəcə keçmişi xatırlamaq yox, hər dəfə öz yolunu itirən cəmiyyətlərin nizam tapmaq üçün geri dönməli olduğu mənbədir. Tarix yaşanır, bəli – amma o, həm də seçilir. Və bu seçimin nəticəsi, bu gün gördüyümüz müstəqil, güclü və sabit Azərbaycan oldu.
Gülşən Behbud
Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İB-nin sədri
