Qazaxıstanda yanvarın ilk günlərindən sıxılmış maye qazın bahalaşması ilə bağlı başlayan etirazlar artıq ciddi silahlı insidentə çevrilib. Hadisələrlə bağlı ölkədə iki həftəlik fövqəladə vəziyyət elan edilib.
Artıq yaranmış vəziyyəti nəzarət altına almaq üçün xüsusi əməliyyata başlanılıb. Ölkə prezidenti Qasım-Jomart Tokayev bir qədər də irəli gedərək, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından hərbi yardım istəyib. O, Qazaxıstanda baş verənlərdə xaricdə hazırlanan mütəşəkkil terrorçu qüvvələrin iştirak etdyini iddia edib.
Maraqlıdır ki, sosial şəbəkələrdə də naməlum şəxslərin insanlara silah payladığını əks etdirən görüntülər yayılıb. İddiaya görə, daxildəki vəziyyətdən istifadə edən bəzi xarici qüvvələr ölkədə silahlı münaqişəni intensivləşdirməyə çalışır. Belə bir situasiyada bəzi qüvvələr vəziyyəti gərginləşdirməkdə Rusiyanı, digərləri isə Qərb qüvvələri təqsirləndirir. İttihamlar dövlət səviyyəsində olmasa da, yerli mediada əsasən ABŞ və Rusiyanın Qazaxıstanın daxili işlərinə müdaxilə etməkdə adları hallanır.
Maraqlıdır, proseslərə müdaxilə edən və ya yerli etirazçıları silahlandırmada maraqlı olan qüvvələr kimdir? Ümumiyyətlə Qazaxıstanda hakimiyyəti devirmək planının arxasında hansısa xarici qüvvələr dayanırmı?
Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin siyasi analitiki Samir Hümbətov Qazaxıstanda baş verən hadisələrin gedişatı və baş vermə səbəbləri barədə EDNews.net-ə açıqlama verib.
“Qazaxıstandakı hadisələr barədə danışarkən ilk öncə proseslərin əvvəlinə nəzər yetirmək lazımdır. Bunu diqqətlə incələsək baş verənlərin arxasında hansı qüvvələrin dayandığını anlaya bilərik. Təbii ki, Qazaxıstanda son dövrlər həm iqtisadi, həm mədəni, həm də siyasi sahədə bir intibah dövrü yaşanırdı. Yəni Qazaxıstanın sabiq prezidenti Nursultan Nazarbayev 2019-cu ildə postunu tərk etsə də, o, KTMT-nin başçısı, həm də “Elbası” statusunu aldı. O, həm də dövlətin idarə edilməsində birbaşa nəzarətçi funksiyasını həyata keçirirdi. Hazırkı prezident Qasım-Jomart Tokayev isə onun kölgəsində hərəkət edirdi,” deyə, S.Hümbətov vurğulayıb.
“Qeyd edim ki, Qazaxıstanda son iki ildə baş verən islahatlar, xüsusilə ölkənin kiril əlifbasından latın əlifbasına keçməsi, rus dilinin məhdudlaşdırılması sanki ölkədə milliləşməyə bir təkan verdi. Qazaxıstan sanki öz tarixinə, milli soy kökünə qayıdış mərhələsinə qədəm qoydu. Bütün bu proseslər Rusiyanı çox ciddi şəkildə narahat edirdi.
Bundan əlavə, Rusiya parlamentinin deputatları, hətta birinci vitse-spiker səviyyəsində tanınan Vyaçeslav Nikonovun Qazaxıstan haqda dediyi “Qazaxıstan SSRİ-nin ona verdiyi bir peşkəşdir” ifadəsi, habelə Rusiyanın Qazaxıstanın şimalına ərazi iddiası, nəhayət Rusiya prezidenti Putinin “Qazax tarixi yoxdur” kimi işlətdiyi ifadələr, eyni zamanda bunun Nazarbayev səviyyəsində cavablandırılması bunu göstərir ki, proseslər lap əvvəldən başlayıb və ölkədə qarşıdurmanın yaranmasında Rusiya bilavasitə rol oynayıb”, - deyə, politoloq əlavə edib.
Siyasi analitik Rusiyanın qurduğu planda maraqlı məqamlara da toxunub.
“Əminliklə deyə bilərəm ki, bu plan Rusiyanın uzun zamandan bəri hazırladığı bir plandır. Türkçülük ideologiyasının tərəfdarı olan Nazarbayevlə Putin arasında yaşanan bəzi xoşagəlməz hadisələrdən sonra Rusiya Qazaxıstanın siyasi kursundan narahat olmağa başlayıb. Hətta bir məqama diqqət etmək lazımdır ki, etirazlar zamanı iki şüar səsləndirilirdi: bunlardan biri prezidentin deyil, məhz hökumətin istefaya getməsi tələbi, ikincisi isə Nazarbayevin “Elbası” statusunun əlindən alınması. Nə üçün məhz hökumətin istefaya getməsi, prezidentin deyil? Çünki hökumət qüvvələrində Nazarbayev tərəfdarları və onu etibarlı adamları yer alırdı. Rusiya planına əsasən, xalqın içindəki ruspərəst qüvvələr asanlıqla kütləni özünə cəlb edə bilib. Bu səbəbdən də etirazlar zamanı Nazarbayevin heykəlinin aşırdılması və hökumətin istefaya getməsi tələbləri bir daha göstərir ki, Rusiyanın burada maraqlı olub”.
Elnur Ənvəroğlu
