“Müşfiq bir oddur ki, öz-özünü yandıracaq”... 

Bu gün görkəmli şair Mikayıl Müşfiqin anadan olmasından 115 il ötür. 

O, 1908-ci il iyunun 5-də Bakının Dağlı məhəlləsində, ziyalı ailəsində dünyaya gəlib. Körpə ikən anasını, 6 yaşında isə atasını itirən Müşfiq rus-Azərbaycan məktəbində, Bakı Darülmüəllimində, sonralar isə 12 nömrəli ikinci dərəcəli məktəbdə oxuyub. Ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində alan gənc şair əmək fəaliyyətinə müəllimliklə başlayıb,  yeddi il pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub.  “Bu gün” şeiri şairin qələmə aldığı ilk əsərdir. Həyat eşqi ilə dolub-daşan yaradıcılığı boyu “Sevgilər”, “Maralım”, “Yenə o bağ olaydı!”, “Ölkəm”, “Ey Dan ulduzu!”, “Oxu, tar!”, “Çoban”, “Mənim dostum”, “Qaya”, “Sındırılan saz”, “Səhər”, “Azadlıq dastanı” və s. əsərlər qələmə alıb, “Küləklər”, “Günün səsləri”, “Buruqlar arasında”, “Bir may”, “Pambıq”, “Vuruşmalar”, “Şeirlər”, “Şəngül, Şüngül, Məngül”, “Qaya”, “Kəndli və ilan” kitabları nəşr olunub “Həyat həm gülməkdir, həm ağlamaqdır”, “Bədbəxt bu dünyada tək yaşayandır”, “Həyat ondan küsənləri incidər”, “Nə qədər yaraşır insana gülmək!” ifadələri ilə qəlblərdə özünəməxsus yer tutan şair nikbinliyi, həyata bağlılığı, sonsuz yaşam həvəsi ilə yaddaşlarda yaşayır.

Ednews şair haqqında maraqlı faktları təqdim edir:

Yazıçılar İttifaqının plenumunda, dövri mətbuatda Müşfiqə qarşı kəskin, qərəzli, ifrat dərəcədə sərt tənqidlər, hətta bəzən təhqirlər ifadə olunurdu;

Stalinə həsr etdiyi, o zamankı siyasi lirikanın ən bariz nümunəsi hesab olunan “Stalin”şeirində şair həmkarları onu sətraltı mənalar ifadə etməkdə, mövcud hakim dairələrə qarşı qərəzli olmaqda, görünənin əksinə, rejimi dəstəkləməməkdə ittiham etmişlər;

Müşfiqi rus dilini bilməməkdə, köhnə kitablar oхumaqda suçlayırdılar;

Repressiyaya məruz qalmasında o dövrün Yazıçılar İttifaqının poeziya bölməsinin rəhbəri olan şair Məmməd Rahimin ciddi rolu olub. O, gənc şair haqqında belə deyirdi: “Zahirən Sovet, lakin bütün daxili quruluşu etibarilə qəddar kontrrevolüsioner ruhla dolu olan bir sıra əsərləri vardır. İkiüzlü Mikayıl Müşfiq uzun zaman öz-özünü sədaqət nümayəndəsi kimi tanıtdırmağa can atmışdı. Halbuki, gördüyü işin mahiyyəti etibarilə o, fəlakət carçısından başqa bir şey deyil”...

Mikayıl Müşfiq respublika komsomolu mükafatı laureatı idi, "Azərnəşr” kimi çox ciddi bir nəşriyyatın direktoru vəzifəsində çalışırdı;

1936-cı ilin qayğısız yay günlərində qələmə aldığı məşhur “Yenə o bağ olaydı!” lirik şeirini çoxlarının düşündüyünü əksinə, həyat yoldaşı Dilbər xanıma yox, yazıçı Ənvər Məmmədxanlının bacısı 17 yaşlı Arifə Məmmədxanlıya həsr etmişdi;

Onu gizli “Müsavat” üzvü olmaqda ittiham edirdilər;

Cəfər Cabbarlının ölümündən kədərlənən gənc şair ona “Şairin ölümü” şeirini həsr etmişdi;

Tarın qadağan edildiyi vaxtda məşhur tarzən Qurban Primovun "Yetim segah" ifasına "Oxu tar" şeirini yazmışdı. Tar isə bütün qadağalara baxmayaraq susdurula bilmədi;

Nakam şairin çox sevdiyi həyat yoldaşı Dilbər Axundzadə ilə ailə həyatı cəmi 6 il davam edir.  Bəzi versiyalara görə, Dilbər xanım gözəl qadın olduğuna görə, onu əldə etmək üçün Müşfiqi aradan götürmək istəyiblər. Burada hətta Mircəfər Bağırovun da adı hallandırılırdı;

Müşfiq öldürüləndən sonra Dilbər xanım üçün də həbs qərarı verilir. Bu əzablara dözməyən qadın ciddi psixi sarsıntı keçirir, 1 saylı Əsəb Xəstəlikləri Xəstəxanasına müalicəyə göndərilir. Vəziyyəti getdikcə ağırlaşan Dilbər xanım Respublika prokurorluğunun qərarı ilə bir müddət sonra həbsdən azad edilir;

Dilbər Axundzadə sonradan yazdığı “Müşfiqli günlərim” adlı xatirələr kitabında yaşadığı keşməkeşli həyatı, gənc yaşda repressiya qurbanı olan həyat yoldaşının şəxsiyyəti və yaradıcılığını işıqlandırıb;

Müşfiq həbs ediləndən sonra bacısı Böyükxanımı da həbs etmək üçün evinə gəlirlər. O isə "Müşfiqə canım fəda olsun" deyərək üzərinə benzin töküb özünü yandırır;

Müəllim işləyən kiçik bacısı Balacaxanım İsmayılzadə 9 sentyabr 1937-ci ildə həbs edilir. Həyat yoldaşı və qardaşı Müşfiqin vətən xaini kimi güllələnməsini səbəb gətirən hakimiyyət Balacaxanımı 6 il müddətinə azadlıqdan mərhum edərək Bayıl həbsxanasına salır. 1943-cü ilə kimi  davam edən sürgün illərini Arxangelşk vilayəti və Özbəkistan SSR-nin Koqand şəhərində keçirir, düşərgələrdə tibb bacısı işləyir. 1957-ci ildə bəraət alır;

1956-cı il mayın 23-də SSRİ Ali Məhkəməsi Hərbi kollegiyasının qərarına əsasən ölümündən sonra Mikayıl Müşfiqə bəraət verilir.  

Törə Zeynal