Son dövrdə iqtisadi sahədə atılan bir sıra qabaqlayıcı addımlar sayəsində Türkiyə, qış mövsümü üçün ölkənin qaz ehtiyatlarını artırıb. Vaxtilə Cənub Axını, sonradan hərbi sahədəki gərginliklə əlaqədar Qara dəniz üzərindən keçən Türk Axını vasitəsilə Rusiyadan qaz alan Türkiyə enerji təminatı ilə bağlı potensialını daha da artırmaq üçün alternativ yollar seçdi.
Türkiyə bu gün Bakı-Tiflis-Ərzurum qaz kəməri vasitəsilə nəql ediləcək üç illik qaz təminatı barədə qardaş Azərbaycanla yeni müqavilə imzalamaqla onu sıxa biləcək qayğılardan birini azaltmış oldu. Türkiyənin Energetika və Təbii Sərvətlər naziri Fateh Dönməz imzalanan müqavilədən sonra kəmərin 2024-cü ilədək Türkiyəni 11 milyard kub metr həcmində təbii qazla təmin edəcəyini bildirdi. Nazirin sözlərinə görə, bununla da Türkiyə həm də ölkənin əlavə qaz ehtiyatını qoruyub saxlamış oldu.
Məsələyə müqayisəli yanaşanda, həm də onu görmək olur ki, Türkiyə Avropadan fərqli olaraq qaz təminatında təkcə Rusiyadan asılı vəziyyətdə qalmaq istəmir. Məsələn, Avropa hazırda Şimal Axını 2 layihəsinin aqibətinin necə olacağını həyəcanla gözlədiyi təqdirdə, Türkiyə artıq Türki Axını kəmərinin gələcəyini o qədər də önəmsəmir. Bu həmçinin Türkiyənin regionda və digər sahələrdə sərbəst siyası qərarlar vermək imkanlarını möhkəmləndirir.
Vaxtilə Cənub Axını vasitəsilə Rusiyadan qaz alan Türkiyə 2015-ci il noyabr ayındakı Rusiya qırıcı təyyarələrinin vurulması hadisəsi nəticəsində qaz təminatından məhrum oldu. Lakin 2016-cı ildə iki ölkə arasında münasibətlərin yenidən bərpası ilin sonuna yaxın Türk Axını layihəsinin işə salınmasına gətirib çıxardı. Bütün bunlara baxmayaraq, regionda daim Rusiya ilə maraqları toqquşan Türkiyə Avropanın aqibətini yaşamaq istəmir və bu səbəbdən də alternativ vasitələri hər zaman aktiv vəziyyətə gətirməyə çalışır.
Müqaviləyə gəlincə, nazir Dönməz Azərbaycandan alınacaq qazın daha çox qış ehtiyatı üçün nəzərdə tutulduğunu bildirib. Nazir qeyd edib ki, qarşıdakı qış mövsümünün sərt keçə bilmə ehtimalı qaz ehtiyatına tələbi artırıb. Fateh Dönməz həmçinin bu müqaviləni imzalamaqla Türkiyənin sanki “dar bir labirintdən” xilas olduğunu vurğulayıb.
Qeyd edək ki, Avropada ən çox təbii qaz idxal edən Türkiyə, daha çox Azərbaycan, Rusiya, İran, habelə sıxlaşdırılmış maye qaza görə Nigeriya və Əlcəzairə üz tutur. İmzalanan müqavilə ilə bağlı Azərbaycan tərəfi rəsmiləri gələcəkdə Türkiyəyə verilən qazın bir qədər də artırılacağını bildiriblər. Bundan əlavə, bu ilin aprel ayına qədər Azərbaycanın ən böyük ofşoru sayılan Şah Dəniz 1 yatağından qaz alan Türkiyə, iri həcmli qaz idxalı razılaşması ilə bitmiş müqaviləni yeniləmiş oldu.
Elnur Ənvəroğlu
