Getdikcə dərinləşən Rusiya-Ukrayna müharibəsi regiondaki ümumi iqtisadi sistemə də təsir etməyə başlayıb. Lakin bu bəzən o qədər də effektiv görünmür. Hətta bu yaxınlarda Ukrayna XİN naziri Dmitri Kuleba Qərbin sanksiya tətbiq etməkdən yorulduğunu qeyd edərək daha çox dirəniş göstərilməsinə ehtiyacın olduğunu deyib. Görünən budur ki, Rusiya Qərbin gözlədiyindən daha güclüdür. Əsas məsələ də regionda ən güclü enerji daşıyıcısı olan Rusiyanın öz sözünün ağası ola bilməsidir. 

Bir neçə həftə öncə iqtisadçı ekspertlər qeyd edirdilər ki, Rusiya sanksiyalar qarşısında tab gətirməyəcək və rublun əsasən də enerji bazarında dövriyyəyə girməsi mümkünsüzdür. Lakin gedişat dəyişir, Rusiya sanki bu oyunda Qərbə sağ əlini göstərərk sol əli ilə zərbə endirməyə çalışır. 

Məsələ ilə bağlı iqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov ilk öncə Qərbin sanksiyaları qarşısında güc göstərən Rusiyanın son nöqtədə harada dirənə biləcəyi və hazırki şəraitdə gücünün nədən qaynaqlandığını deyib. O, bu barədə Ednews-a açıqlaması zamanı bildirib. 

“Rusiyanın son dirəniş nöqtəsi yalnız ona qarşı durmadan artan sanksiyalar olacaq. Əslində sözün açığını desək, Rusiyanın Ukraynadakı apardığı işğalçı müharibə Qərbin ürəyincədir. Müharibə uzandıqca Rusiya Ukrayna bataqlığına qərq olur və bu da onun iqtisadiyyatının sonunu gətirir. Fikrimcə müharibə bir qədər də uzanarsa Rusiya ən uzağı bir il ərzində müflis olacaq. 

Burada bir maraqlı məqamı da istərdim qeyd edim. Hazırda Rusiya və Ukrayna hər iki tərəf müharibənin sona çatmasını istəyir. Lakin Rusiya istəsə də, buna bəzi qüvvələr imkan vermir. Bu Rusiyanın daxili auditoriyasının yarada biləcəyi gərginliklə bağlıdır. Əgər müharibəni Rusiya birinci dayandırarsa, o zaman hakimiyyətə sual veriləcək: bu qədər əsgərin qırılması kimə lazım idi? Son olaraq nə əldə edildi? Bu səbəbdən də Rusiya hakimiyəti daxildən sarsılmamaq üçün dirəniş göstərir”. 

Eldəniz Əmirov Rusiya iqtisadiyyatının regiona və xüsusilə Azərbaycana mənfi təsirindən də söz açıb. 

“Müharibə nəinki regiona, hətta bütün dünyaya öz mənfi təsirini göstərəcək. Ola bilsin burada Cənubi Afrika, Amerika və Ukrayna ilə ticarət əlaqələri olmayan bir-neçə ucqar ölkələr istisna təşkil etsin. Lakin ümumilikdə region dövlətləri, habelə Qərb özü belə bunun mənfi təsirini hiss edəcək. Sadəcə Avropanın iqtisadi böhranı hiss etməsi Rusiya ilə müqaisədə olduqca yüngül ola bilər. Çünki Avropanın enerji asılılığı ona bir qədər çətinlik yaratmaqdadır. Bu da hansı ki, Almaniyanın rəsmi açıqlamasına görə 2022-ci ilin payızında kömür, ilin sonunda isə neft asılılığından qurtaracağını bildirir. 

Region dövlətlərinə - Azərbaycana gəlincə, bunu qeyd etməliyəm ki, Rusiyanın iqtisadi vəziyyəti ölkəmizə təsirsiz ötüşməyib. Artıq Rusiyadan Azərbaycana idxal olunan  ərzaq məhsullarının qiymətlərində artım müşahidə olunmaqdadır. Yalnız qabaqlayıcı tədbir olaraq bunu qeyd edə bilərəm ki, Azərbaycanın Rusiyadan idxal asılılığı 79% təşkil edirdisə, hazırda bu asılılıq həcmi 50%-ə endirilib. Artıq yanvar ayından etibarən qalan 29% idxal prosesi Qazaxıstanın üzərindən aparılır. Bundan əlavə, qarşıda bu rəqəmlərin bərabərləşəcəyi də gözlənilir”. 

Ekspert həm də Ukraynaya dəymiş ziyandan və onun bərpa edilməsi üçün lazım olan vəsaitdən söz açıb. 

“Müharibədən sonra Ukraynanın bərpa olunması üçün təxminən 1 trilyard dollar vəsaitə ehtiyac ola bilər. Ukraynada bir çox şəhərlər yerlə yeksan edilib və hektarlarla ərazilər əkinə yararsız vəziyyətə gətirilib. Bundan əlavə Ukraynanın iqtisadiyyatının bərpa olunması üçün istehsal prosesi və kənd təsərrüfatının dirçəlməsinə ehtiyac var. Bundan öncə isə ən əsası yaşayış ərazilərinin, infrastrukturun yenidən bərpası vacibdir. Düşünmürəm ki, Qərbin göstərəcəyi maddi yardım Ukraynanın tam ehtiyaclarını ödəyə bilsin. Bu baxımdan xeyli zamana ehtiyac var”. 

Bundan əlavə, iqtisadçı rublun ticarət dövriyyəsinə salınmasının əhəmiyyəti və bundan sonrakı perspektivləri barədə fikir bildirib.   

“Rusiyanın rublla ödəniş məsələsi düşünürəm ki, manipulyativ addımdır. Belə ki, bu manipulyasiya həm daxili auditoriyaya hesablanıb, eyni zamanda rubla bir psixoloji dəstək göstərmək məqsədi daşıyır. Zatən Moskva birjasının açılması bir müddət öncə olsa da, əslində bunu biz bazar şərtləri daxilində açılan bir birja olaraq qiymətləndirə bilmərik. Burada məhdud sayda şirkətlərin səhimləri satışa çıxarılıb və onu da dövlət Rusiya Mərkəzi Bankının timsalında özü alır. Burada rubla vaxtaşırı bazar deyil, Mərkəzəi Bank tərəfindən müəyyən məzənnə təyin edilir. 

Hazırda Rusiya zorla rublu ticarət dövriyyəsinə salsa da, bu ona çox da xeyir qazandırmayacaq. Onsuz da Avropa rublla ticarətdən birmənalı imtina edir. Rusiya rublla ticarət etsə belə, yenə ölkə daxilinə xarici valyuta daxil olur. Rusiya hökumətinin qərarına görə Rusiya tərəfindən qaz almaq istəyən tərəf Qazprom Bank-da iki hesab açır: biri rubl, digəri də avro hesabı. Daha sonra birjada alqı-satqı ilə rubl alınır və həmin rubl qaz üçün ödənilir. Daha aydın desək Qaz üçün verilən avro, rubl üçün verilir və nəticədə bütün Avropa yenə də avro ilə ödəniş etmiş olur. Burada bir tərəfdən Rusiya demək istəyir ki, Avropa Rusiyanın çaldığını oynayır, digər tərəfdən belə bir mexanizmi işə salmaqla Rusiya rublun aktivliyini artırmağa çalışır. Bu da qısa müddətli dövr üçün Rusiyaya xeyir verə bilər, lakin uzun müddətli perspektivdə bunun heç bir əsası yoxdur”. 

Elnur Ənvəroğlu