Azərbaycanda inflyasiya azalıb.
Ednews xəbər verir ki, Mərkəzi Bankın məlumatına görə, mart ayında illik inflyasiya 13.6% təşkil edib. Bu da ötən ilin sentyabr ayında qeydə alınmış pik səviyyə ilə müqayisədə 2 faiz bəndi aşağıdır.
Sosial-iqtisadi məsələlər üzrə ekspert Rəşad Həsənov isə Ednews-a açıqlamasında bildirib ki, rəsmi inflyasiya statistikası ilə real göstəricilər arasında ciddi fərq var. Onun sözlərinə görə, inflyasiyanın hazırki şərtlər daxilində bir neçə faiz aşağı düşməsi əslində baza effektindən qaynaqlanan məsələdir. O bildirib ki, cari ilin ilk üç ayında qiymətlərin bahalaşması inflyasiyanın davam etdiyini deməyə əsas verir:
“Ölkədə qiymət artımı məsələsi artıq xroniki hal alıb. Ardıcıl olaraq 20 aya yaxındır ki, davamlı olaraq, qiymət artımını əsk etdirən böyük rəqəmlər görürük. Mərkəzi Bankın hədəf səviyyəsinin üzərində olan qiymət artımları baş verir. Digər məsələ isə rəqəmlərin nə dərəcədə reallığı əks etdirməsidir. Təəssüf ki, Azərbaycanda əksər makroiqtisadi indiqatorlar obyektiv və subyektiv səbəblərdən reallığı tam əks etdirə bilmir. Obyektiv səbəblər dedikdə, burada qeyri-şəffaf iqtisadi mühit və s. bu kimi məqamlara toxunuruq. Bu, ölçmələri çətinləşdirir. Subyektiv səbəblərsə ondan ibarətdir ki, rəqəmlərə müdaxilə edilir, rəqəmlərin siyasiləşdirilməsi baş verir. Azərbaycanda peşəkar səviyyədə alternativ inflyasiya qiymətləndirilməsi aparılmır. İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin 2022-ci ilin 9-cu ayı üçün hesablamaları ilə Mərkəzi Bankın və ya digər rəsmi qurumların inflyasiya səviyyəsini göstərən məlumatlarındakı rəqəmlər arasında təxminən 10 faiz bəndi artım var idi. Rəsmi rəqəmlər təxminən 13-14 faizi göstərirdisə, İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin hesablamalarında bu, 23 faiz təşkil edirdi”.
Ekspert illik inflyasiyanın hesablanmasında olan problemlərdən də danışıb. Bildirib ki, rəsmi qurumlardan əlavə ölkədə inflyasiya səviyyəsini ölçən müstəqil qurumlar da fəaliyyət göstərməlidir:
“Digər problem isə metodoloji problemdir. Biz qiymət artımları deyəndə özümüzün ən çox istifadə etdiyi məhsullara diqqət edirik – ərzaq məhsulları, yuyucu vasitələr, gündəlik tələbat malları. İnflyasiyanı rəsmi hesablayanda isə 560-dan çox mal və xidmətin qiymətini götürülür. Onların böyük əksəriyyəti də demək olar ki, heç vaxt istifadə etmədiyimiz mallardır. Beləliklə də, həmin az istifadə olunan və ya ümumiyyətlə istifadə olunmayan və qiymətləri zəif artan məhsulların siyahıda olması ümumi göstəricini aşağı salır. Bununla da rəqəmlər bir növ inflyasiyanın orta statistik azərbaycanlıya təsirini ölçməyi məhdudlaşdırır.
Bu günə qədər apardığımız qiymətləndirmələr onu göstərir ki, real rəqəmlər rəsmi statistikadan xeyli yüksəkdir. İnflyasiyasının həddini ölçmək üçün resurs lazımdır. Bu proses davamlı olmalıdır. Bütün bölgələr üzrə qiymətləndirmələrin aparılmasına, bütün istehlak bazarları üzrə qiymətlərin müəyyən edilməsinə və dəyişikliklərin hesablanmasına ehtiyac var. Azərbaycanda təəssüf ki, heç bir institut bu istiqamətdə peşəkarca fəaliyyət göstərmir. Məsələn, Türkiyədə ENAG (Enflasyon Araştırma Grubu – İnflyasiya Araşdırma Mərkəzi) var. Həm hökumət rəqəmləri açıqlayır, həm də ENAG müstəqil olaraq hesablamalar aparır. Kim hansı mənbəyə etibar edirsə, öz siyasətini onun üzərində qurur”.
R.Həsənov onu da əlavə edib ki, qeyri-legitim yollarla qiymətlərə müdaxilə antiinflyasiya sahəsində görülən tədbirlərin effektini aşağı salır. O qeyd edib ki, manatın məzənnəsini sabit saxlamaqla idxal inflyasiyası istiqamətində yarana biləcək təzyiqlər müəyyən qədər neytrallaşdırılsa da digər istiqamətlərdə müsbət dəyişikliklər nəzərə çarpmır:
“Azərbaycan yerli istehsalın gücləndirilməsi, idxaldan asılılığın azaldılması, vergi və rüsum siyasətilə məhsulların maya dəyərinin aşağı salınması və s. istiqamətlərdə o qədər də uğurlu siyasətin aparıldığını deyə bilmərik. 2022-ci ilin fevral ayında Prezident tərəfindən hökumətə inflyasiya tədbirlərilə bağlı tapşırıq verildi. Nəticədə inflyasiyanın ən sərt şəkildə müşahidə edildiyi ötən il ərzində hökumət bu istiqamətdə heç bir addım atmadı. Yalnız ilin sonunda bir neçə vergi güzəştlərilə bağlı qərar qəbul edildi. Bunlar ciddi şəkildə orta və uzun müddətli dövrdə inflyasiyanı azaldan tədbirlər deyil. Yerli istehsalın artırılması və ixracdan asılılığın azaldılması uzun müddətli dövrdə effekt verəcək nəticədir. Azərbaycan müstəqilliyinin ilk dövrlərindən bunu qarşısına məqsəd qoysa da təəssüf ki, bu istiqamətdə real işlər görülməyib. İstehlak bazarında idxaldan asılılıq, əksinə, artıb. Qeyri-legitim yollarla qiymətlərə müdaxilə edilir”.
Törə Zeynal
