Britaniyanın “The Economist” jurnalının hesablamalarına əsaslanaraq qeyd edib ki, təxminən 68 min avropalı ötən qış elektrik enerjisinə qənaət etdiyi və ya ona görə pul ödəyə bilmədiyi üçün soyuqdan ölüblər. Belə ki, ötən qış Avropada elektrik enerjisi və məişət istifadəsi üçün qazın qiymətləri əvvəlki iki illə müqayisədə 69% və 145% baha olub. Nəticədə, Avropa ölkələrinin səlahiyyətliləri öz vətəndaşlarını enerji istehlakını azaltmağa çağırıblar. 2022-ci ilin noyabrından 2023-cü ilin fevralına qədər sorğunun keçirildiyi 28 Avropa ölkəsində (Kipr və Malta istisna olmaqla, bütün Aİ-yə üzv dövlətlər, üstəlik Böyük Britaniya, Norveç və İsveçrə) 149 mindən artıq ölüm qeydə alınıb ki, bu da orta göstəricinin 7,8% artım deməkdir.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan türkiyəli iqtisadçı Cüneyt Dirican bildirib ki, keçən qış bütün Avropada hava gözləniləndən daha mülayim keçib.
“Ancaq buna baxmayaraq, Almaniyanın atom elektrik stansiyalarını bağlamasının acısı inflyasiya və artım kimi makro rəqəmlərdə yaşadığı problemlərdə özünü göstərdi. İngiltərə də Almaniya kimi inflyasiyanı idarə etmək üçün eyni şəkildə mübarizə aparır. Ərzaq inflyasiyası hələ də çox yüksəkdir. Eynilə İsveçrənin ən böyük banklarından biri olan Credit Suisse-nin də müflis olduğunu gördük. ABŞ mərkəzi bankının siyasəti və Qərb ölkələrinin embarqoları əslində onlara daha çox problem yaratdı. İtaliyada büdcə kəsirləri səbəbindən problemlər yaşansa da, hökumət İspaniyada evlərə paylanan qaz ödənişlərinə və Hollandiyada mənzil kirayələrinə tavan qiymət tətbiq etməli oldu”.
İqtisadçı Fransada iqtisadi problemlərin küçə hərəkətlərini sürətləndirdiyini və təhlükələr yaratdığını vurğulayıb:
“Türkiyənin rəhbərlik etdiyi taxıl dəhlizi razılaşması olmasaydı, bu cədvəllər daha da dramatikləşərdi. ABŞ iqtisadiyyatının problemləri və inflyasiya ilə bağlı faiz dərəcələrinin artması həll yolundan çox təklif inflyasiyasındakı problemləri artırır. Pandemiyanın bitməsindən sonra Rusiya-Ukrayna müharibəsi və tətbiq edilən embarqolar əlavə olundu və daha çox zərər oldu. Bunları bəhanə edərək, dünyada tamah və mənfəətə əsaslanan inflyasiya kimi müzakirə olunan korporativ inflyasiya yarandı”.
Onun sözlərinə görə, qışın əvvəlində İngiltərədə 4-5 dəfə yüksək olan ərzaq və enerji qiymətləri, bu inflyasiya problemləri və bank böhranları ilə Avropa İttifaqını ev təsərrüfatlarını daha da çətin bir dövrə sürükləyir.
“Kapitalın ələ keçirilməsi, məsələn, Credit Suisse bankının səhmdarlarının bir gecədə qəsb edilməsi Aİ iqtisadiyyatı üçün daha böyük təhlükədən xəbər verir. Bütün bu inkişaflar fonunda inflyasiya və bank böhranları ilə taxıl dəhlizi, enerji kimi problemlər artmağa davam edərsə, Avropada və dünyada daha problemli bir prosesi gözləmək normal bir nəticə olacaq”.
Həmçinin, iqtisadçı bildirib ki, 1971-1986-cı illərdəki kimi enerji və təchizat zərbələrinin vurduğu zərərlər dünyanı yeni dövrə sürükləyir. Smitson müqaviləsi ilə 1974-cü ildə dünyanın neft-dollar sisteminə keçməsi və qızıl unsiyasının ləğvi dünyanın üzən məzənnə rejimi ilə bağlı mövcud problemlərini daha da artırdı.
“LIBOR-un yox olması ilə biz sərbəst üzən faiz rejiminə keçdik. Əslində ABŞ istiqrazları və mərkəzi bank faizləri bunun göstəricisidir. Bənzər bir proseslə dünyada, xüsusən də Aİ-də yeni bir proses başladı desək yanılmarıq. Aİ-nin dağılması Çinlə rəqabətə və ticarətə, buna görə də Avro və Yuan və ya digər valyutalarla xarici ticarətə xələl gətirəcək. Xülasə, bu prosesdə ev təsərrüfatlarının problemlərinin artacağını gözləmək mümkün görünür”.
Aysel Şahmar
