İnsanların səhiyyə və sağlamlıq qayğılarının artması fonunda problemlərdən biri də apteklərdə lazımi dərman preparatlarının çatışmazlığıdır. Alıcılar hər zaman aldıqları ucuz və keyfiyyətli ağrıkəsicilər, şəkər, böyrək, ürək xəstəlikləri əleyhinə preparatları tapa bilmirlər. Bu qəhətə çıxan preparatların yerinə isə eyni keyfiyyətdə, amma bahalı əvəzedici firma dərmanları satılır. Yaranmış vəziyyətdən çox sayda vətəndaş şikayətçidir.
Bu problem Rusiya istehsalı olan “Solodka”, “Brovensin”, “Ranitin”, “İmodium” və s. kimi bir çox dərman preparatlarının aptekdən itməsi ilə müşahidə olunur. Nəticədə isə vətəndaş itirir, dərman biznesi ilə “ciblərini dolduran” işbazlar qazanır.
Əslində isə ölkəyə dərmanların gətirilməsi xüsusi qaydalar və qiymət tənzimlənməsi ilə həyata keçirilməlidir ki, bu da preparatların qiymətlərinə birbaşa təsir etsin. Bu həm də hər aptek yiyəsinin preparata öz istədiyi qiyməti verməsinin qarşısını alacaq və vahid sistem formalaşacaq.
Ümumiyyətlə apteklərlə bağlı problemlər tək bununla bitmir. Bu analoji vəziyyətlərdən biri də ailəsində ağır xəstəsi olan şəxsin, məsələn onkoloji və digər ağır xəstəliklərlər üçün nəzərdə tutulan preparatların ölkədə həddən artıq baha olduğu üçün xarici bazarlara üz tutmasıdır.
Qeyd edək ki, dövlət xəstəxanalarında xəstəxana daxilindəki apteklərə TƏBİB, pərakəndə satış aptekləri, özəl apteklərə və yaxud hər hansı şirkət apteklərinə isə Səhiyyə Nazirliyi nəzarət edir.
Elə bu səbəbdən məsələ ilə bağlı Səhiyyə Nazirliyi ilə əlaqə saxladıq. Nazirlikdən bizə bildirildi ki, apteklərin dərman təminatı və apteklərdəki dərmanların qiymətləri Səhiyyə Nazirliyinin səlahiyyətində deyil.
TƏBİB-in mətbuat xidmətindən verilən açıqlamaya görə isə apteklərlə bağlı nəzarəti Səhiyyə Nazirliyi həyata keçirir. TƏBİB yalnız müalicə və müayinə ilə bağlı məsələlərə baxır.
Bu “Bermud üçbucağı”nın bir tərəfi olan apteklər nə deyir?
Şəhər aptekləri isə...
Apardığımız araşdırma zamanı həqiqətən də bəlli oldu ki, səslənən iddialar əsaslıdır. Sorğu apardığımız apteklərdə adlarını sadalağımız bəzi ucuz dərmanların satışdan yığışdırıldığının canlı şahidi olduq.
Məsələn, “Solodka”, “Brovensin”, “Ranitin”, “İmodium” kimi dərman preparatlarını çox axtarsaq da heç bir aptekdə tapılmadı. Onların yerinə isə əczaçı bizə bahalı əvəzləyici dərman və siropları israrla eyni tərkiblidir deyərək bizə təqdim etdi.
Aptekdən “yoxa” çıxan dərmanların “qeybə” çəkilməsində günahkar kimdir?
Paytaxtdakı apteklərdən birində əczaçı çalışan Gülşən Həmidova faktı Ednews-a təsdiqləyib. Onunla söhbət əsnasında öyrəndik ki, bəzi dərmanlar Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən qadağa olunub, lakin elə dərmanlar da var ki, aptek müdirləri onu ucuz olduğu üçün qəsdən gətirmir. Əczaçı xanımın sözlərinə görə, buna səbəb o dərmanların üzərində olan az gəlirdir.
"Daha baha" dərmanlar satılır
Əczaçı deyir ki, ”Olitetrin”, “Fosfolügel”, “Ranitidin” preparatları 30 – 60 qəpik arasında satılırdı. Ancaq hazırda bu dərmanlardan heç yerdə tapmaq olmur. Məsələn “Ranitidin” preparatının əvəzinə “Kvamatel” preparatı 3 manat 80 qəpiyə təklif olunur. “İmmodium” preparatının qiyməti 20 dənəsi 7-8 manat civarında idi. Alıcılar dənəsi 40 qəpikdən olaraq onu əldə edə bilirdilər. Lakin hazırda o, apteklərdən yığışdırılaraq əvəzində alıcılara 10 ədədi 11 manata olan “Enterol” təklif olunur.
G. Həmidova həmçinin qeyd edib ki, uşaqlar üçün ucuz olan dərmanları da şəhər apteklərindən tapmaq qeyri-mümkündür.
“Bizə tez-tez gənc analar köp, qusma əleyhinə “Motilium” adlı dərman preparatı üçün müraciət edirlər. Qiyməti də hər cibə uyğun idi. Hazırda bu ekstrakt apteklərdə satışda yoxdur, əvəzləyici kimi isə ondan qat-qat baha olan “İmeran” dərmanı təklif olunur. Bundan başqa allergiya xəstələri üçün 50 qəpik qiymətində olan “Diazalin” preparatı vardı, o da yoxa çıxan dərmanların siyahısındadır. Alıcıları hər dəfə əliboş və ya əvəzləyicisi olan baha preparatla yola salanda utanıram. Hazırda onun yerinə 7-10 manat qiyməti olan “Rolinoz”, “Lominal” dərmanları təklif olunur”.
Mütəxəssis ən çox axtarılan dərman preparatının isə böyrək xəstələri üçün olan “Nitroksolin” preparatının olduğunu vurğulayıb.
“Bu 50-60 qəpik qiymətində olan preparat da yoxa çıxıb. İndi onun əvəzinə bizə “Uronef”, “Urotamz”, “Sitrosin” preparatları gəlir ki, onların da qiyməti 30-20-10 manat civarındadır. Ürək döyüntüsünü azaldan “Nifedipin” dərmanı da nadir tapılanlar sırasındadır.
Əczaçı söhbət zamanı bildirib ki, bəzi preparatların qiyməti nəinki 100 % hətta ondan çox artıb.
“Mən bu preparatlardan birinin, qiyməti kəskin şəkildə artan tərkibi vitamin və mikroelement olan “Zevitsel”dən danışmaq istəyirəm. Bu preparatın qiyməti 19 manatdan düz 39 manata qədər yüksəlib. Yəni özünüz gördüyünüz kimi bu preparatda 200 % bahalaşma müşahidə olunur”.
Sonda o, qeyd edib ki, söhbət zamanı sadaladığı heç bir preparat Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən qadağalar olan siyahıya daxil edilməyən preparatlardır.
Mövzu ilə bağlı Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov bildirib ki, Azərbaycan dünyada əhalisinin sayına görə apteklər şəbəkəsi bəlkə də ən çox olan ölkələrdəndir.
“Mən dəfələrlə başqa ölkələrlə ciddi müqayisə aparmışam, Azərbaycandakı apteklər şəbəkəsi dəfələrlə Avropa ölkələrindən, hətta inişaf etməmiş ölkələrdə olandan belə çoxdur. Bunun bir neçə səbəbi var.
Əgər mən qərar verən bir adam olsaydım birinci növbədə məmurların xaricdə müalicə olunmasını qadağan edərdim. Bütün klinikalar məmurlara məxsusdur. Ancaq barmaqları qanayan kimi xaricə qaçırlar”.
Birliyin sədri həmçinin qeyd edib ki, nə qədər ki, ölkədə dərman istehsalı yoxdur, vəziyyət belə pis olaraq qalacaq.
“Yerli dərman istehsalına hazır olan müəssisələr var. Lakin çox təəssüf ki, onların yerli dərman istehsalı etməsinə şərait yaradılmır. Bunun da səbəbi odur ki, dərman idxalı ilə məşğul olanlar yerli istehsalın başlamasına imkan vermir”.
E. Hüseynovun sözlərinə görə, yerli dərman istehsalı bacaran müəssisələr primitiv işlərlə məşğul olur, maska, xalat, pipetka istehsal edir.
“Əslində onlar dərman istehsalı ilə məşğul olmağa hazırdırlar. Azərbaycanın fauna və florası da imkan verir ki, yerli dərman istehsalına rəvac verilsin.
Demək olar ki, bütün dərmanlar Səhiyyə Nazirliyinin nəzarəti altında olur. Lakin biz apteklərdə içliyi milli olmayan dərmanlar da görürük. Onlar şübhəsiz ki, Səhiyyə Nazirliyinin nəzarətindən qaçılan qaçaqmalçılıqla ölkəyə gətirilən və yaxud kiminsə xeyir duası ilə bazara daxil olan dərmanlardır. Dərmanların keyfiyyətsiz olması barədə daim bizə telefon zəngləri gəlir”.
E.Hüseynov deyir ki, dövlət müəyyən sosial siyasət apararaq dərmanların qiymətlərini tənzimləyib, lakin görürük ki, dərmanların keyfiyyətində problemlər yaşanır.
“Çox təəssüflər olsun ki, belə bir vəziyyət hökm sürür və əhalinin apteklərdə və klinikalarda növbəyə durmasının bir səbəbi də elə bunlardır. Dərman biznesində “at oynadan” işbazlar ucuz olsun deyə keyfiyyətsiz dərmanları ölkəyə gətirib, - deyə ekspert fikrini tamamlayıb.
Qeyd edək ki, 2016-cı ildə İranla birgə Pirallahıda dərman preparatlarının istehsalı ilə zavodun təməlqoyma mərasimi keçirilib.
Məsələni diqqətdə saxlayacağıq.
Gülnar Səlimova
