Şəkər - bir çoxu qida olaraq istifadə olunan, şirin dad verən, kimyəvi olaraq qısa zəncirli, suda həll olunan bir sıra karbohidrata verilən ümumi addır. Müasir dövrdə ən çox yayılmış qida məhsuludur. Şəkər əksər bitkinin toxumalarında mövcud olsa da sənaye istehsalı üçün kifayət qədər yüksək konsentrasiya əsas şəkər qamışı və şəkər çuğundurunda var. Dünya üzrə 94-97 milyon ton şəkər istehsalının 56-60 milyon ton şəkər qamışının, 36–38 milyon tonu şəkər çuğundurunun payına düşür.
Ednews şəkər haqqında maraqlı məlumatları təqdim edir:
Hər birimiz gün içərisində şəkərdən (qənddən) istifadə edirik, lakin onun xassələri, mənşəyi və əvəzediciləri haqqında məlumatımız bir o qədər yaxşı deyil.
Həddindən artıq miqdarda şəkər istehlak etsəniz, bu, şəkərin dərinin kollagenlərində ehtiyatda yığılması və daha az elastik olması səbəbindən qırışların yaranmasına səbəb ola bilər. Yaxşı xəbər budur ki, şəkər qəbulunu azaltsanız, bu proses tərsinə çevrilir;
Hindistanda təxminən 2000 il əvvəl qamışdan ilk kristal şəkər hazırlandı. Makedoniyalı İskəndər Hindistan ərazisinə çatanda arılardan istifadə etmədən bal (yəni şəkərdən süni bal) əldə etmə prosesi onu təəccübləndirdi;
"Şəkər" sözünün özü də "sarkara" sözündən götürülmüşdür. Orta əsrlərdə və yeni dövrün əvvəllərində şəkər qamışı bitkisi Hindistandan Araviyaya, Suriyaya, Misirə və Kipr adasına köçürüldü. Misir Avropa üçün əsas şəkər tədarükçüsü oldu.
Dünyada 1500 şəkər qamışı emal edən və təxminən 1000 şəkər çuğunduru emal edən (onlardan 800-dən çoxu Avropada yerləşir) zavod mövcuddur.
Tərəvəzlərdən bəziləri şəkərin miqdarına görə zəngin hesab olunurlar. Çuğundurda 16%, qarpızda 12%, yerkökündə 7% olur. Saxarozanın miqdarı şəkər çuğundurunda 15–25% və şəkər qamışında 15–26% olur. Meyvətərəvəzdə saxaroza qismən hidroliz olunur.
1747-ci ildə alman kimyaçısı Andreas Marqqraf şəkər çuğundurunun şəkərinin şəkər qamışındakı şəkərlə eyni olduğunu kəşf etdi. Bu kəşf şimal bölgələrində şəkər istehsalına yol açdı - çuğundurdan şəkər qəbul edən ilk şəkər zavodu 1802-ci ildə işə başladı;
Bir oturuşda 16 kub şəkər yeyə bilərsinizmi? Bilirdinizmi ki, 500 ml Coca-Cola tərkibində 16 kub şəkərə bərabərdir və siz onu istifadə etdiyiniz zaman şəkər həll olunmuş şəkildə mədənizə daxil olur;
Sintetik dadlandırıcılar (təbii şəkər deyil) olan içkilər piylənməyə səbəb ola bilər. Çünki onların tərkibində şəkərin olmaması bədənimizi daha çox içki qəbul etməyə “aldadır”;
Ən güclü şəkər əvəzedicisi şəkərdən təxminən 300.000 dəfə şirin olan lugdunamedir. Bu o deməkdir ki, məsələn, bir fincan çayı şirinləşdirmək üçün iki çay qaşığı adi şəkər (təxminən 10 q) əvəzinə bu gözəl maddənin bir kristalı (qramın 30 milyonda biri) kifayətdir. Və bir kilo paket lugdunam bütün 10 zolaqlı Olimpiya hovuzunu “şirinləşdirə” bilər;
Əgər siz qlükoza, qarğıdalı siropu və selitranı qarışdırsanız, model raket elmində həvəskarların istifadə etdiyi raket yanacağı növlərindən birini alırsınız;
ABŞ-da Obecalp adlı tabletlərdə maraqlı bir dərman istehsal olunur. Onun əsas komponenti şəkərdir və bu cür tabletlər kiçik sağlamlıq şikayətləri olan uşaqlar üçün təyin edilir. Qlikozamid (bir növ şəkər) siçanlarda immunosupressant kimi işləyir və ksilitol (şəkər spirti) uşaqlarda infeksiyaların qarşısını ala bilər.
Vəfa Ustayeva
