İddiaya görə insanlar beyninin 3%-ni istifadə edir. Hətta Eynşteyn öz beyninin 5% istifadə edirdi. Bəzi insanlar bütün həyatlarını işləyə bilər və bu rəqəmləri yalnız 4%-ə qədər artıra bilirlər. 

 

Heç bir psixi xəstəliyi olmayan bütün insanlar və bütün digər canlılar beyinlərinin 100%-ni istifadə edə bilirlər.

 

İddianın mənşəyi

 

 

Bu iddianın mənşəyi 1890-cı ildə Harvard Universitetində Psixologiya Departamentində tədqiqat aparan Uilyam Ceyms və Boris Sidisin "ehtiyat enerji nəzəriyyəsi"nə əsaslanır. Bu nəzəriyyəyə görə insanların bugünkü beyin tutumu (kəllə həcmi) sayəsində əldə edə biləcəyi ən yüksək IQ-nün 250-300 arasında olduğu təxmin edilir. Bununla belə, Ceyms və Sidis insanların yalnız müəyyən bir hissəsinin bu IQ limitinə düşdüyünü iddia ediblər. Tədqiqatları nəticəsində onlar indiyə qədər yaşamış insanların yalnız 3-10%-nin IQ səviyyəsinin 250 və daha yüksək olduğunu fikrini irəli sürüblər. Bu araşdırmanın yanlış təfsiri tez bir zamanda fəlakətə çevrilərək bu gün də insanların zəkalarının 3-10%-ni istifadə edildiyinə inanılması ilə nəticələnib. Ancaq göründüyü kimi, tədqiqatın buna tamamilə aidiyyati yoxdur.

 

İddiaların Beyin Patologiyası Aspektindən Təhlili

Birincisi, əgər beynimizin 10%-i işləsə və 90%-i işləməsəydi, iddia edildiyi kimi, beynə dəyən zərərin çoxu səmərəsiz olardı. Çünki 10-dan 9-u ehtimalla zədə beynin guya “işləməyən” hissəsinə dəyib təsirsiz olacaq. Ancaq indiyə qədər aparılan araşdırmalar göstərib ki, beynin hər hansı bir hissəsinin zədələnməsi istisnasız olaraq demək olar ki, həmişə bədənin hər hansı bir hissəsinin fəaliyyətini pozur. Beynin ən kiçik zədələnməsi belə ciddi problemlərə və xəstəliklərə səbəb ola bilər. Məsələn, beyin tomoqrafiyanızda beynin bir hissəsində əyrilik bucağının 1-2 dərəcə fərqli olması psixoloji durumunuzun dəyişməsinə səbəb və hətta ölümcül bir xəstəliyin əlamətinə çevrilə bilər. Yəni beynin hər hansı bir hissəsinin işləməməsi iddiası əsassızdır.

 

İddianın Təkamül Biologiyası Aspektindən Təhlili

 

İkincisi, Təkamül Biologiyasının inkişafı da bu iddiaların əsassızlığını ortaya qoyur. Məlum olduğu kimi, təbiətdə mübadilə prinsipi deyilən bir prinsip var və bunun çərçivəsində bir orqan artıq işləmədiyi halda, fəaliyyətini davam etdirərsə, ya atrofiyaya uğrayacaq, ya da yeni funksiya qazanacaq. Bunun başqa bir adı “Təkamül İqtisadiyyatı”dır. Beynin 90%-nin, hətta 10%-nin belə “istifadə edilmədiyini” iddia etmək, təbii qanun olan təkamüllə ziddiyyət təşkil edər. Çünki belə böyük bir ərazi birdən-birə funksiyasını itirsə və uzun müddət belə qalsa, canlıların sabit bir tarazlıqda qalması mümkün olmazdı. Bundan əlavə, beynin artıq bədənimizdə ən bahalı orqan olduğunu nəzərə alsaq, baha başa gələn orqanın bir hissəsinin işləmədiyini iddia etmək ağılsızlıq olardı. Təbii ki, beyin təkamül prosesində atrofiyaya uğraya bilər; lakin bu, milyonlarla il ərzində tədricən və izlənilə bilən bir şəkildə baş verir. Üstəlik, təkamül tarixinə nəzər saldıqda beynin hominidlərdə böyüdüyünü açıq şəkildə görürük. Bu halda, beynin böyük ölçüdə müəyyən funksiyaya malik olmayan hissələri olsa da, onun böyüməsi təkamül biologiyasının əsaslarına ziddir. Əgər beynin bəzi hissələrinin funksiyası pozulacaqsa, bu strukturun bütövlükdə daha böyük və mürəkkəbləşəcəyini gözləmək olmaz. Beləliklə, beynimizin 90%-nin “disfunksiyalı” olduğu iddiası təkamül biologiyasının izahedici gücü ilə birbaşa təkzib olunur.

 

Nəticə budur ki, insanlar (və bəlkə də beyni olan bütün heyvanlar) beyinlərinin 100%-ə yaxınını istifadə edirlər. Beynimizdə istifadə olunmayan elə bir hissə yoxdur. Bəzi hallarda bəzi sahələr daha çox, bəzi sahələr isə daha az işləyə bilər. Lakin bu o demək deyil ki, “istifadə olunmur”.

 

Bu nöqtədə biz bir fərq qoymağı faydalı hesab edirik: "Beyin İstifadəsi/Bacarığı" və "Zəka İstifadəsi/Təcrübəsi". Beyin qabiliyyəti genetik faktorlarla müəyyən edilir və məhdudlaşdırılır ki, sadə dillə desək, canlının beynindəki neyronların və sinapsların (neyron bağları) sayı ilə mütənasibdir. Bu tutum yuxarıda təsvir edilən tutumla eynidir və müəyyən xəstəlikləri olmayan hər bir canlıda 100% istifadə olunur. Əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, təbii ki, bəzən bəzi bölgələr daha fəal, bəzi bölgələr isə daha az aktiv olacaq. Bunun beyindən istifadə ilə heç bir əlaqəsi yoxdur və sırf hər neyronun eyni vaxtda işləməsi beynin “daha ​​yaxşı” işləməsi demək deyil. Beynin hər bir bölgəsi müəyyən mövzularda ixtisaslaşıb və lazım olduqda üzərində işləmək lazımdır. Yadda saxlanması vacib olan bir məqam odur ki, beyin tutumu həm də zəkanın yuxarı həddini müəyyən edir.

 

 

İntellekt qabiliyyəti, genetik faktorlarla məhdudlaşan canlının beyin qabiliyyəti ilə müəyyən edilir. Kəşfiyyatdan istifadə bu gücün nə qədərinin istifadə oluna biləcəyi ilə bağlıdır. Bu nöqtədə zəkamızı əzələ quruluşu ilə müqayisə edə bilərik. Onun çata biləcəyi ən yüksək nöqtə genetik faktorlarla müəyyən edilir; lakin, əgər biri çox işləyirsə, əzələlərini bu zirvə tutumuna çatdıra bilər (lakin daha çox deyil). İşləməyən bir insanın orta gücdə əzələləri olacaq. İntellekt də belədir. Yeganə fərq ondadır ki, yeni əzələ hüceyrələrinin istehsalı düzgün məşqlə kifayət qədər asan olsa da, yeni sinir hüceyrələrinin əmələ gəlməsi qeyri-mümkündür; buna görə də təcrübə yeni neyronların yaranmasına deyil, mövcud neyronların daha aktiv istifadəsinə imkan verir.  Normal insan zəkasının 80-90%-ni istifadə edir (3-10% heç vaxt istifadə olunmur; hətta çox ciddi xəstəlikləri olanlarda belə aşağı göstəricilər yoxdur, bu nisbətlər ciddi uydurmadır).

 

Düzgün təcrübə və tez-tez illərlə təcrübə ilə bu qabiliyyətə 100% yaxınlaşmaq olar.

 

Nəzrin Eldarqızı