Qədim Yunanlar Dezinformasiya ilə Necə Mübarizə Aparırdılar?

Maraqlı 12:23 15.11.2024

Zaman dəyişsə də, yalan və həqiqət arasındaki mübarizə heç vaxt dayanmır. Müasir dünyada dezinformasiya — yəni yalan məlumatların məqsədyönlü şəkildə yayılması — həyatımızın hər sahəsinə təsir edir: sosial şəbəkələrdən tutmuş siyasətə, sağlamlıqdan iqtisadi qərarlara qədər. Xüsusilə texnologiyanın sürətli inkişafı ilə bir kliklə yayılan yalan xəbərlər, şayiələr və manipulyasiya cəmiyyətləri dərin böhranlarla üz-üzə qoyur. Amma bu mübarizə yeni başlayıb? Əsla!

Min illər əvvəl Qədim Yunanlar dezinformasiyanın gücünü və təhlükəsini anlayır, onunla mübarizə yolları axtarırdılar. Onların tətbiq etdiyi fəlsəfi metodlar, açıq müzakirələr və tənqidi düşüncə üsulları müasir dövrdə də əhəmiyyətini qoruyur. İnsanlar tarix boyu həqiqətə çatmaq üçün çalışıblar. İndi isə biz onların təcrübələrindən dərs alaraq müasir problemlərimizi həll edə bilərik.

Bu mövzu yalnız keçmişi öyrənmək deyil, həm də bu günümüzü və gələcəyimizi daha yaxşı qurmaq üçün vacib bir addımdır. Dezinformasiya ilə mübarizə aparmaq üçün yunanların axtardığı cavabları bizim də axtarmağımızın vaxtıdır. Onların hikmətini müasir çağın problemlərinə tətbiq etməklə, hər birimizin daha məlumatlı və təhlükəsiz dünyada yaşamağımız mümkündür.

Qədim Yunanlar dezinformasiya ilə mübarizə aparmaq üçün həm fəlsəfi, həm də praktiki yanaşmalar tətbiq edirdilər. Onların əsas məqsədi yalan məlumatın cəmiyyətdə yayılmasının qarşısını almaq və düzgün məlumat əldə etməyi təşviq etmək idi. Bu yanaşmalar aşağıdakı geniş sahələrə bölünə bilər:

Sokratik Dialoq və Tənqidi Düşüncə
Sokrat fəlsəfəsində sual-cavab vasitəsilə həqiqət axtarışı əsas yer tuturdu. Bu metodun məqsədi insanları öz arqumentlərini məntiqli əsaslandırmağa və yalan iddiaların zəif cəhətlərini üzə çıxarmağa yönəltmək idi. Bu yanaşma yalan məlumatın yayılmasının qarşısını almaq mənasında olduqca təsirli idi.

Metod: Sokrat ardıcıl suallar verərək arqumentlərin mahiyyətini öyrənir və onları dərin məntiqi təhlilə məruz qoyurdu.
Tətbiq: Məsələn, bir şəxs cəmiyyət arasında şayiə yayırdısa, Sokrat həmin şəxsi ictimai müzakirəyə dəvət edir və bu şayiənin mənbəyini suallar vasitəsilə aydınlaşdırırdı.
 
Retorika və Dialektika
Retorika — insanların bir-birini inandırmaq üçün istifadə etdiyi sənət idi. Aristotel bunu ətraflı tədqiq etmiş və məntiqli arqumentlərin güclü rol oynadığını vurğulamışdır. Dialektika isə mübahisə zamanı arqumentlərin düzgün əsaslandırılması üsulu idi. Bu, məntiqli və təsirli ünsiyyəti təşviq edirdi.
Retorikanın Rolu: Yunanlar düzgün arqumentasiya ilə yalan məlumatları ifşa etməyi öyrədirdilər. Bu, cəmiyyətdə daha savadlı müzakirələrə səbəb olurdu.

Məqsəd: Yalnız emosiyalara deyil, həm də məntiqli və etibarlı sübutlara əsaslanmaq vacib idi.

Şəxsi Etibarlılıq və Dürüstlük

Qədim Yunan cəmiyyətində dürüstlük böyük əhəmiyyətə malik idi. İnsanlar yalnız etibarlı, hörmətli və bilgili şəxslərin yaydığı məlumatlara inanırdılar. Həqiqəti öyrənmək üçün etibarlı liderlərə və alimlərə müraciət olunurdu.

Nümunə: Filosoflar və müəllimlər yalan və şayiələrin yayılmasının qarşısını almaq üçün təlimlər təşkil edir, ictimaiyyətə düzgün məlumat verirdilər.

Teatr və Ədəbiyyat vasitəsilə Maarifləndirmə

Yunan teatrı dezinformasiya ilə mübarizədə əhəmiyyətli rol oynayırdı. Sofokl, Evripid və digər dramaturqlar cəmiyyətə yalanın zərərli nəticələrini göstərən əsərlər yazırdılar. Bu əsərlər həm əyləncə, həm də maarifləndirici məzmun daşıyırdı.

Məqsəd: Tamaşaçılara yanlış məlumatın cəmiyyətə necə zərər verdiyini göstərmək və düzgün qərar qəbul etmək üçün onları təşviq etmək.

İctimai Müzakirələr və Demokratiya

Qədim Yunan demokratik sistemi (xüsusilə Afina şəhərində) ictimai müzakirələrin əhəmiyyətini vurğulayırdı. Ekklisiya adlı xalq yığıncaqlarında cəmiyyətin müxtəlif üzvləri öz fikirlərini sərbəst şəkildə ifadə edirdi. Burada hər bir arqument dərin təhlilə məruz qalırdı.

Nəticə: Demokratiya şəffaflığı təşviq edir və qərar qəbul etməzdən əvvəl bütün məlumatların etibarlılığını yoxlamağa imkan yaradırdı.

Fəlsəfi Skeptisizm və Şübhə ilə Yanaşma

Pyrrho və Epikur kimi filosoflar insanların hər hansı bir məlumatı kor-koranə qəbul etməməsini tövsiyə edirdilər. Onların fikrincə, həqiqətə çatmaq üçün məlumatları şübhə ilə qiymətləndirmək vacibdir.

Metod: Hər məlumatın mənbəyi və doğruluğu sorğulanmalı, arqumentlərdə məntiq axtarılmalı idi.

Tətbiq: Skeptisizm insanların dezinformasiyaya qarşı daha həssas olmasına və onun təsirlərindən qorunmasına kömək edirdi.

Qədim Yunanlar dezinformasiya ilə mübarizədə müasir dövrdə də əhəmiyyətli olan yanaşmalar tətbiq edirdilər. Onların dialoq, məntiqi düşüncə, ictimai müzakirə və maarifləndirmə vasitələri bu problemin qarşısını almaq üçün effektiv vasitələr idi. Bu yanaşmalar yalnız keçmişdə deyil, indiki dövrdə də məlumatı düzgün qiymətləndirmək üçün əsas kimi istifadə edilə bilər.

Şahlar Ruhi / EDnews

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

Prezident və birinci xanım faşizm üzərində Qələbə uğrunda mübarizədə həlak olan Azərbaycanlıların xatirəsini ehtiramla anıblar
12:35 09.05.2025
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Faşizm üzərində Qələbə Günü münasibətilə paylaşım edib
10:03 09.05.2025
Azərbaycan Prezidenti Almaniya Kanslerinə təbrik məktubu göndərib
09:52 09.05.2025
"Bakı ilə dialoqda vasitəçilərə ehtiyac yoxdur"
09:12 09.05.2025
“Sülhün kökləri” Təşkilatı “Sülh Yürüşü” təşkil edəcək
16:31 08.05.2025
ANAMA yanında İctimai Şuranın üzvləri regiona səfər ediblər
16:03 08.05.2025
"1948-ci ildən bəri Şri-Lanka rəhbərləri etnik münaqişəni “ötürmə” vasitəsinə çeviriblər"
15:21 08.05.2025
Laçında “Heydər Əliyev – Müstəqillik, Suverenlik və Şanlı Zəfər” mövzusunda konfrans keçirilib
12:52 08.05.2025
Sabah 30 dərəcə isti olacaq
12:44 08.05.2025
“Turkish Airlines” Pakistana uçuşları ləğv edib
12:41 08.05.2025
Livanda Azərbaycan Evi açılıb
12:32 08.05.2025
Əminə Ərdoğan “Beynəlxalq İslam Sənətləri” sərgisində Azərbaycan stendini ziyarət edib
12:29 08.05.2025
Ukrayna Prezidenti Anım və İkinci Dünya müharibəsində Qələbə Günü münasibətilə xalqa müraciət edib
12:15 08.05.2025
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü Berlində qeyd edilib
12:08 08.05.2025
Qaxda silah-sursat aşkarlanıb
12:05 08.05.2025
Bu gün Avropa Liqasında finalçılar bəlli olacaq
12:02 08.05.2025
Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası "Sən elə bir zirvəsən" adlı tədbir təşkil edib
11:57 08.05.2025
Pakistanın hava limanı yaxınlığında partlayışlar baş verib
11:52 08.05.2025
"Vyetnam Azərbaycan ilə əməkdaşlığı özünün strateji-siyasi xətti hesab edir"
11:47 08.05.2025
CNN: Hindistan və Pakistan arasında son illərin ən böyük hava döyüşü baş verib
11:35 08.05.2025
Azərbaycanın və Vyetnamın dövlət başçıları mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər
11:32 08.05.2025
Putinlə Szinpin arasında görüş başladı
11:28 08.05.2025
Azərbaycan və Almaniya arxeoloqları Ağalıqtəpə yaşayış yerində tədqiqat aparıblar
11:23 08.05.2025
Bakıda “Kənddən Şəhərə” həftəsonu yarmarkası təşkil olunacaq
11:20 08.05.2025
Qubada II Beynəlxalq folklor rəqs və yaradıcılıq festivalından
11:11 08.05.2025
Azərbaycan və Vyetnam arasında Biznes Şura yaradılır
11:06 08.05.2025
Bu gün görkəmli bəstəkar Soltan Hacıbəyovun doğum günüdür
11:02 08.05.2025
Vyetnam Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
Vyetnam Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
11:00 08.05.2025
Vyetnamın KP MK-nın Baş katibinin xanımı İçərişəhərlə tanış olub
10:59 08.05.2025
Alimlər Britaniya sahillərində üzən qədim köpəkbalığı növü kəşf ediblər
10:53 08.05.2025
Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş kimi mövqeyi möhkəmlənir
10:30 08.05.2025
Azərbaycan və Vyetnam XİN başçıları strateji tərəfdaşlığın inkişaf perspektivlərini müzakirə ediblər
10:27 08.05.2025
“Aztelekom” bayrağı Heydər Əliyev zirvəsində dalğalanıb
10:22 08.05.2025
Yeni dövrün mübarək, azad Şuşa!
09:40 08.05.2025
Türk Dövlətləri Ali Məhkəmələrinin Konfransının Əsasnaməsi təsdiq edilib
09:23 08.05.2025
Alimlər Günəş sistemində doqquzuncu planetin mümkün namizədini aşkar ediblər
07:56 08.05.2025
KİV: İsrail və Türkiyə Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə Bakıda danışıqlar keçirəcək
00:28 08.05.2025
Mayın 8-i Beynəlxalq Talassemiya Günüdür
00:00 08.05.2025
Bakıda "Azərbaycan-Türkiyə nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələri haqqında elmi seminar keçirildi
17:50 07.05.2025
Mina sahələrində ümidlərin bərpası - Thembisa Fakude yazır...
14:31 07.05.2025
Hamısı