Kosmos sonsuz bir boşluq kimi görünsə də, bu gün Yer ətrafındakı orbitdə saysız-hesabsız kosmik zibil parçaları dolaşır. Ömrünü başa vurmuş peyklər, parçalanmış kosmik gəmilər və müxtəlif zibil parçaları orbitdə toplanaraq həm astronavtlar, həm də yerüstü texnologiyalar üçün böyük bir təhlükə yaradır.
Son anda qarşısı alınan bir fəlakət
"EDnyus" xəbər verir ki, 19 noyabr 2024-cü ildə NASA-dan verilən məlumata görə, Rusiyaya məxsus bir kosmik gəminin mühərriki Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın (ISS) mövqeyini dəyişdirib və onun yaxınlaşan kosmik zibil parçaları ilə toqquşmasının qarşısını alıb. Əgər bu müdaxilə edilməsəydi, fəlakət nəticəsində stansiyada olan astronavtların dərhal Yerə qayıtması tələb olunacaqdı.
Kessler sindromu nədir?
Kessler sindromu 1978-ci ildə amerikalı astrofizik Donald Kessler tərəfindən təklif edilən bir nəzəriyyədir. Bu sindroma görə, kosmosda baş verən bir toqquşma zəncirvari reaksiya yaradaraq orbitdəki digər obyektlərə zərər verə bilər. Bunun nəticəsində orbitdəki kosmik zibillərin sayı sürətlə artar və Yer orbitini demək olar ki, istifadəyə yararsız hala gətirər.
Bu vəziyyət peyklərin işini dayandırar, kosmik tədqiqatları çətinləşdirər və hətta gündəlik həyatımız üçün zəruri olan GPS, televiziya yayımı və internet kimi xidmətlərə ciddi təsir göstərə bilər.
Böhranın dərinləşməsi
Hazırda orbitdə 47.000-dən çox obyekt izlənilir, lakin bir tennis topundan kiçik olan parçaları izləmək mümkün deyil. NASA-nın məlumatına görə, kiçik bir boya parçası belə yüksək sürətinə görə metalları deşib keçə bilər.
Ən son böyük kosmik toqquşma 2009-cu ildə baş verib. Rusiyanın ölü "Kosmos-2251" peyki ilə ABŞ-ın aktiv "Iridium-33" peyki toqquşaraq minlərlə zibil parçaları yaratmışdı.
Kosmik zibillər dünyaya necə təsir edir?
* Astronavtların təhlükəsizliyi: ISS və digər kosmik stansiyalar orbitdəki zibillərlə toqquşma riski ilə üz-üzədir.
* Yer üzündəki xidmətlər: GPS, hava proqnozu, internet və televiziya kimi texnologiyalar orbitdəki peyklərin zədələnməsi nəticəsində fəaliyyətini dayandıra bilər.
* Gələcək nəsillərə təsir: Alçaq Yer orbitindəki zibillər atmosferin qalığını istifadə edərək zamanla təmizlənə bilər. Lakin daha yüksək orbitlərdə zibillərin təbii yollarla aradan qalxması əsrlər və ya min illər çəkə bilər.
Nə etməiyik?
* Təmizləmə texnologiyaları: Avropa Kosmik Agentliyi (ESA) tərəfindən hazırlanmış ADEO adlı xüsusi yelkən, istifadəsiz qalan peykləri atmosferə çəkərək yanmalarını təmin edir.
* Tənzimləmə və qaydalar: BMT tərəfindən qəbul edilən Gələcək Paktı ölkələri kosmik zibilin idarə olunması və məsuliyyətlə davranmağa çağırır.
Kessler sindromu bir nəzəriyyə olsa da, kosmosdakı zibillər artıq real bir problemə çevrilib. Həm texnologiya sahəsində inkişaflara, həm də beynəlxalq əməkdaşlıqlara ehtiyac var. Kosmosdakı böhranı həll etmək üçün qlobal səylər göstərilməli və məsuliyyətli yanaşma tətbiq olunmalıdır.
