“İpək Yolu” Beynəlxalq Media Qrupu və “İpək yolu” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin idarə heyətinin rəhbəri Seyfullah Türksoyun “Eurasia Diary” portalına eksklüziv müsahibəsini təqdim edirik.
Sual: Türkiyənin Dağlıq Qrabağ münaqişəsi konteksində, digər beynəlxalq məsələlərə dair Azərbaycana göstərdiyi dəstək barədə nə deyə bilərsiniz?
Seyfullah Türksoy: İlk öncə qeyd edim ki, nə Türkiyə köhnə Türkiyə, nə də Azərbaycan əvvəlki Azərbaycan deyil. İndi Azərbaycanın təkcə hərbi müdafiə büdcəsi 4 milyard dolları aşıb. Azərbaycan öz ordusuna qayğı ilə yanaşan güclü dövlət və hər bir sahədə inkişaf edən bir ölkədir. Bütün bunlar Türkiyə üçün də keçərlidir. Hazırda güclü Türkiyə dövləti mövcuddur və bu dövlətin güclü iqtidarı var. Bu səbəbdən, Türkiyə öz gücünə arxalanaraq Qarabağda gərginliyin yenidən artması zamanı gərəkli davranışı, özünə uyğun mövqeyini göstərdi.
Azərbaycan ordusu da kifayət qədər təcrübəli hərbiçilərə, texnikaya sahibdir. Digər tərəfdən, Türkiyə xüsusilə özünümüdafiə sahəsində bir çox silah növləri daxil olmaqla, öz ehtiyaclarını ödəmək iqtidarındadır. Türkiyə özüylə yanaşı, qardaş Azərbaycana bu istiqamətdə hər cür dəstəyi vermək gücünə də sahibdir. Türkiyə rəsmiləri “Azərbaycanın yanındayıq” deyərkən sadəcə söz xatirinə ifadələr işlətmir. Mən bunu Türkiyəni yaxşı tanıyan insan kimi səmimi deyirəm. Türkiyə Azərbaycanın qarşılaşdığı ən kiçik problemdə belə, qarşı tərəfdə kim olursa olsun, üzərinə düşən vəzifəni edəcək. Başqa ölkələrin, xüsusən də Ermənistanın arxasındakı ölkələrin də belə bir şeyə əsla cəsarət edə biləcəyini düşünmürəm. Çünki Türkiyə həm dövlət, həm də millət olaraq bu məsələdə qərarlıdır.
Türkiyə və Azərbaycan arasında dostluq və qardaşlıqdan daha üstdə - “Bir millət, iki dövlət” fəlsəfəsinə uyğun bir bağlılıq var.
Bir neçə gündür Azərbaycanda səfərdəyəm və bu dəfə insanlarda daha müdhiş inam, ruh yüksəkliyinin şahidi oldum. Psixoloji üstünlüyün hazırda tamamilə Azərbaycanın xeyrinə inkişaf etdiyini görürəm. Qeyd edim ki, belə olan halda Azərbaycan torpaqları işğal altında çox qalmaz.
Sual: İran-Türkiyə münasibətləri yeni mərhələdədir. Necə hesab edirsiniz, bu yaxınlıq coğrafi məkanda hansı geosiyasi dəyişikliklər edəcək?
Seyfullah Türksoy: İlk öncə, İran və Türkiyə qonşu dövlətlərdir. İran böyük tarixə sahib qədim dövlətdir və orada bizim soydaşlarımız yaşayır. Çünki, İran əhalisinin yarıya qədəri Azərbaycan Türklərindən ibarətdir. Bu səbəbdən, İran və Türkiyə münasibətləri çox önəmlidir və daha da inkişaf etdirilməlidir. Bunun üçün qarşımızda 16 ildir ki, məhv edilən İraq nümunəsi var. Təəssüf ki, İraq - Qərbin və Amerikanın əsəridir. Dolayısıyla, Türkiyəyə tələ quraraq, bizə də təsir edəcək şərait yaratdılar və geriyə çəkildilər. Yəni, bütün hallarda belə, bizim qonşu dövlətlərlə münasibətlərimizi yaxşılaşdırmağımız lazımdır. Bir çox problemlər döyüşərək deyil, danışıqlar yolu ilə həll edilməlidir. Yenə, Suriya və İraq nümunəsini misal gətirirəm. Qərbin ipiylə quyuya enmək olmaz” nümunəsinə şahid olduq. Bu baxımdan, Türkiyənin İranla münasibətlərindəki irəliləyişi yüksək qiymətləndirirəm. Bundan əlavə, bu yaxınlığı regionlararası sülhə töhfə verəcəyini hesab edirəm.
Sual: Dünya türklərinin əsas problemləri nədir və bu problemlər nələrdən qaynaqlanır?
Seyfullah Türksoy: Mən ömrümün son otuz ilini Türk dünyasının birliyinə həsr etmiş insanam. Səfərdə olduğum 70-dən çox Türk regionunda şahid olduğum iki vacib problemi qeyd etmək istərdim. Birinci problem, ortaq tarix mövzusudur ki, bu türk tarixçilərinin toplanaraq ortaq razılığa gəlinməsi və yenidən yazılması lazımdır.
İkinci məsələ isə, ortaq əlifba və dildir. Sözsüz ki, bu da müvəqqətidir. Siyasi birlik məsələsini çox da qabartmaq istəməzdim. Çünki, məhz bu iki problemlər üzərində işlənərsə “birlik” ideyamız reallaşar. Birlik olaraq isə, dövlətlərimizin diqqətindən kənarda qalan mövzuları vətəndaş cəmiyyəti qurumları olaraq qabartmalıyıq. Xüsusilə beynəlxaq sahədə fəaliyyətimiz daha effektiv və səmərəli olar.
Bu birlikdə isə, önəmli ünsür Türkiyə və Azərbaycan qardaşlığıdır. Dünyada bir-birinə bu qədər məhəbbət, hötmət bəsləyən başqa millət görmədim. Bu Allahın bizə bəxş etdiyi nemətdir və bu dəyərə xələl gətirəcək işlərdən yayınmaq lazımdır. Sözsüz ki, qardaşlığa fitnə gətirən xayinlər çox olacaq, bizim düzgün davranmağımız lazımdır. Bu qardaşlığın daha da möhkəmlənməsi üçün əlimizdən gələni əsirgəməməliyik.
"İpək yolu" Beynəlxalq Media Qrupu və "İpək Yolu" Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin idarə heyətinin rəhbəri, siyasi ekspert, jurnalist
Müsahibəni hazırladı: ”Eurasia Diary”nin Türk Bürosu
Fəzilət Səmədova
