Siyasi analitik Rəhim Rəhimov Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Eurasia Diary portalına növbəti eksklüziv müsahibə verib. O, müsahibəsində Rusiyanın danışıqlardakı rolu, ATƏT-in Minsk Qrupunun dəyişdirilməsi ehtimalı və münaqişənin həllində hər iki ölkənin vətəndaş cəmiyyətlərinin bundan sonrakı fəaliyyəti barədə vacib məsələlərə toxundu.
Rəhim Rəhimov Eurasia Daily Monitor və Kennan İnstitutunda yazardır.
- Moskva həqiqətən Ermənistan və Azərbaycan liderləri arasında danışıqları bərpa etmək üçün tədbirlər görməkdə maraqlıdırmı?
- Moskva danışıqların bərpasında maraqlıdır, çünki bu münaqişənin müharibəyə çevrilə biləcək böyük eskalasiya riskini azaldır və status-kvonun qorunma ehtimalını artırır. Yenə də status-kvo Rusiyanın maraqlarına xələl gətirmir. Son 26 ilin təcrübəsindən də göründüyü kimi, danışıqlar nəinki status-kvonu dəyişdirməyə hətta ciddi irəliləyiş etməyə də qadir deyil, mövcud vəziyyəti qorumağa xidmət edir.
- Bəzi yerli və xarici ekspertlər ATƏT-in Minsk qrupunu danışıqlar prosesndə uğursuz olduğunu hesab edir. Sizcə Minsk qrupu başqa bir diplomatik strukturla əvəz oluna bilərmi?
- Buradakı problem ATƏT-in Minsk Qrupunun apardığı danışıqların strukturu və ya hazırkı formatında deyil. Nəzəri olaraq hətta Minsk Qrupu başqa biri ilə əvəz olunsa belə mahiyyət dəyişməz olaraq qalacaq: böyük güclər və vasitəçilər yerində qalacaqlar, hətta maraqları və mövqeləri də həmçinin. Azərbaycan nöqteyi-nəzərindən baxdıqda, həmsədrlərin hansı konrket prinsiplər qoyulmasınını açıqlanması gözlənilir, lakin onlar isə bu məsələni Ermənistan və Azərbaycana həvalə edirlər. Bu səbəbdən, ATƏT-in Minsk Qrupunu dəyişdirmək və ya yenidən qurmaq əvəzinə, Bakı və İrəvan diplomatik olaraq bir-biri ilə birbaşa əlaqəyə girməlidirlər.
- Sizcə, Rusiya, Türkiyə və İrandan ibarət ikinci Astana formatı ATƏT-in Minsk qrupuna alternativ ola bilərmi?
İkinci Astana deyilən format 1991-94-cü illərdəki müharibənin aktiv mərhələsində aktual olub. Ancaq bunun üçün zaman və zərurət çoxdan keçib. Hələki Rusiya, ABŞ və Avropa arasında Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bir növ konsensus var. Heç birinin bunu dəyişdirməkdə xüsusi marağı yoxdur. İran da bundan narahat deyil. Yalnız Türkiyə buna üstünlük verə bilər. Ancaq əminliklə demək olar ki, Ermınistan ATƏT-in Minsk Qrupunu əvəz edən bu formata razı olmayacaq və əngəlləyəcək. Hər şeydən öncə, yuxarıda qeyd etdiyim kimi, problem format deyil.
- Ermənistan və Azərbaycan vətəndaş cəmiyyətləri nümayəndələri arasında dialoq üçün şərait yaratmaq necə mümkündür?
- Bakı ilə İrəvan arasında birbaşa diplomatik əlaqələr olmadan bu əhəmiyyətsiz və natamamdır . Xüsusilə, Bakı üçün bu çox ümidverici deyil və status-kvonun uzanmasına xidmət edəcəkdir. Bunun üzərinə 26 illik atəşkəsin özü də açıq bir etimad tədbiri olaraq qəbul edilə bilər.
Yunis Abdullayev
