Dəniz mədənləri böyük dövlətlər üçün niyə bu qədər önəmlidir? – İngilis ekspertlə ÖZƏL ŞƏRH

Müsahibələr 12:30 02.04.2024

“Okean səthinin minlərlə metr altında nəhəng faydalı qazıntı yataqları mövcuddur. Bu mədənlərin çoxu iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə dünyanın kritik ehtiyac duyduğu təmiz enerji keçidinin açarıdır. Dənizin dərinliklərindəki minalardan hərbi texnika və silah istehsalında da istifadə etmək olar”.

Bu fikirləri ingilis iqtisadçı, politoloq Robert Tomas Ednews-a açıqlaması zamanı qeyd edib.
O, daha sonra bildirib ki, dənizin dibindən hələ də faydalı qazıntılar çıxarılmayıb və bununla belə, Çin, Hindistan və Rusiya da daxil olmaqla ölkələrin özəl şirkətləri və dövlət qurumları orada hüquqların təmin edilməsi üçün yarışır:

“Sakit Okeanın Klarion-Klipperton bölgəsi, Şimali Atlantik Okeanında Orta Atlantik silsiləsi, Hind okeanı və Sakit Okeanın şimal-qərbindəki bəzi bölgələr üçün BMT-nin Beynəlxalq Dəniz Dibi Təşkilatına (ISA) lisenziya müraciəti edilib. ABŞ-da öz sərhədləri daxilində oxşar araşdırma aparır. Çünki onlar BMT-nin Dəniz Hüququ Konvensiyasını ratifikasiya etməyiblər. ISA tərəfindən indiyədək verilmiş 31 kəşfiyyat lisenziyasından 17-si Havay və Meksika arasındakı Clarion-Clipperton sınıq zonasında yerləşir. Burada manqan, kobalt, nikel və mislə zəngin olan kartofşəkilli polimetal düyünlər axtarılır. Həmçinin litium və qrafit, elektrik avtomobillərində, günəş panellərində, külək turbinlərində və enerji yığan batareyalarda istifadə olunur”.

Bu mədənlərə niyə bu qədər tələbat var?

“Dərin dəniz mədənçiliyinə maraq təmiz enerjiyə doğru irəliləyişlə birlikdə artıb. Elektrik avtomobilləri yanacaqla işləyən əcdadlarından altı dəfə çox mineral tələb edir. Eynilə, dəniz külək turbinləri elektrik enerjisi istehsal etmək üçün təbii qaz elektrik stansiyalarından 12 dəfə çox metal və mineral tələb edir. Yaranan tələbatı ödəmək üçün hasil edilən mineralların miqdarı 2050-ci ilə qədər beş dəfə artmalıdır. Bu, külək, günəş və geotermal enerji və enerjinin saxlanması üçün lazım olan üç milyard tondan çox mineral və metal deməkdir. Dərin dəniz mədənləri tərəfdarları mübahisə edirlər ki, adi mədənçıxarma tələbatı ödəməyəcək və həddən artıq hasilat səbəbindən mineralların keyfiyyətinin pis olduğunu düşünülür. Bununla belə, dərin dəniz mədənləri ilə bağlı ekoloji yönümlü müzakirələr də var.

Təmiz enerjidə istifadə olunan kritik mineralların quruda istehsalında hal-hazırda az sayda ölkə üstünlük təşkil edir. Çin əsasən smartfonlar və kompüterlər kimi yüksək texnologiyalı məhsullarda istifadə edilən qrafit və nadir torpaqlara diqqət yetirib. Konqo Respublikası, İndoneziya və Cənubi Afrika kobalt, nikel, platin və iridium bazarlarında əsas oyunçulardır”.
Politoloq vurğulayır ki, Çin də bu mineralları öz sərhədlərindən kənarda çıxarmaq üçün getdikcə daha çox addımlar atır: 
“Bu, Pekinin geosiyasi rəqibləri arasında narahatlıq yaradır.

Çin BMT-nin səlahiyyətli orqanı tərəfindən verilmiş mədən lisenziyalarından beşini alıb. Bu, bir ölkə tərəfindən alınan ən çox lisenziya kimi önə çıxır. Hindistanın da iki lisenziyası var və daha iki lisenziyaya müraciət edib. Rusiyanın dörd lisenziyası var və bir lisenziyanı digər ölkələrlə bölüşür. Əhəmiyyətli mineralların hasilatı, emalı və istifadəsi geosiyasi gərginlik və enerji keçidi ilə sürətlənir. Lakin əsl geosiyasi narahatlıq Çinin bu mineralların tədarük zəncirinə daxil olmamışdan əvvəl emalındakı payı ilə bağlı idi. Çin hazırda təmizlənmiş təbii qrafit və disprosiumun tədarükünün 100%-nə, kobaltın 70%-nə və emal olunmuş litium və manqanın demək olar ki, 60%-nə nəzarət edir. Bundan əlavə, Pekin bu qiymətli metalların emalı texnologiyalarının ixracına müxtəlif qadağalar qoyub. Çin izah edir ki, bu, ölkənin milli təhlükəsizliyini və maraqlarını qorumaq üçün edilir. Ölkə 2023-cü ilin dekabr ayından etibarən elektrik nəqliyyat vasitələri, külək turbinləri və bəzi digər elektron cihazlarda istifadə olunan nadir mineral əsaslı maqnitlər üçün istehsal texnologiyasının ixracını qadağan edib”.

Politoloq qeyd edib ki, bir çox ölkələr dənizin dibində məskunlaşan nəsnələrə böyük fürsət kimi baxırlar.
“Komissiya ABŞ-ın kritik və strateji faydalı qazıntılardan xaricdən asılılığını azaltmaq üçün strateji addımlar atmalı olduğunu müdafiə edərək, Çinin bu qiymətli mineralları çıxarmaq hüquqlarını əldə etmək cəhdlərinin artmasına işarə edib. Braziliya, Kanada, Kosta-Rika, Finlandiya, İsveçrə və Vanuatu da daxil olmaqla 20-yə yaxın ölkə dərin dəniz mədənlərinin dəniz ekosisteminə potensial təsirləri ilə bağlı daha çox araşdırma aparılana qədər dayandırılmasına çağırıb. Ölkələr arasında güclənən rəqabətin arxasında dərin dəniz mədən şirkətləri dayanır. Geosiyasi gərginliyi artıraraq və tədarük zəncirinin məhdudiyyətləri haqqında danışaraq, onlar hökumətlərə okeanları mineral hasilat üçün açmaq üçün lobbiçilik edirlər. Onlar sövdələşmədən qorxurlar”.

Xəyal Ramiz

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

“Uitkoff planı” rədd edilsə, HƏMAS tamamilə məhv ediləcək"
11:47 31.05.2025
ABŞ Ukraynanı Rusiya ilə danışıqlarda iştiraka məcbur edə bilər
11:39 31.05.2025
"Gəncənin bombalanması Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin göstərişi ilə həyata keçirilib "
10:50 31.05.2025
Senator Stiv Deyns Bakı-Yerevan sülh prosesinə ABŞ-ın dəstəyini bir daha ifadə etdi
10:21 31.05.2025
Azərbaycan və Dominikan Respublikası arasında diplomatik təhsil sahəsində əməkdaşlıq müzakirə olunub
10:17 31.05.2025
Ukrayna Türkiyədən hava hücumundan müdafiə sistemləri istədi
10:16 31.05.2025
"Qiyamət günü radiostansiyası"ndan iki sirli mesaj gəlib
10:10 31.05.2025
Can Pyero Qasperini "Roma"da
09:48 31.05.2025
"Fənərbaxça" iki ulduz futbolçu ilə yollarını ayırdı
09:11 31.05.2025
Bazarda keyfiyyətsiz günəbaxan yağları: Bu markalara diqqət edin!
09:05 31.05.2025
Türkiyə və Gürcüstandan olan din xadimlərinin Şuşaya səfəri başlayıb
09:04 31.05.2025
İranda tələbələr qazdan zəhərləndi: Universitet yataqxanasında təhlükəli hadisə
08:12 31.05.2025
Ərdoğan Zelenski ilə telefon danışığı aparıb
07:51 31.05.2025
Tramp Maskı qeyri-adi hədiyyə ilə yola saldı
07:47 31.05.2025
UEFA Çempionlar Liqasında final həyəcanı: PSJ "İnter"lə üz-üzə gəlir
07:33 31.05.2025
Alkoqol içəndə üzünüz qızarır? - Həkim təhlükə barədə xəbərdarlıq etdi
01:55 31.05.2025
Qədim mayalıların yeni sirri ortaya çıxdı
01:06 31.05.2025
Erməni Diasporunun Qaranlıq Tarixi: Yalanlar, Lobbiçilik və Azərbaycan Həqiqətləri
17:36 30.05.2025
"Qlobal Cənub QHT Platformasının yaranması fövqəladə hadisədir"
16:06 30.05.2025
Bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılması haqqında təklif qəbul olundu
13:42 30.05.2025
Nigeriyada 60-dan çox terrorçu zərərsizləşdirilib
13:05 30.05.2025
"Türkiyənin davamlı dəstəyinə ümid edirik"
12:57 30.05.2025
ABŞ Rusiya və Ukrayna arasında danışıqların ikinci raundunda iştirak etməyəcək
11:57 30.05.2025
"Xorvatiya ilə siyasi dialoqumuz əməkdaşlığımızı genişləndirmək üçün yaxşı zəmin yaradır"
11:21 30.05.2025
Daxildə Birlik, Xaricdə Etibar – Azərbaycanın Müstəqillik Formulu Oğuz Mirzə yazır...
11:21 30.05.2025
Azərbaycan millisi finalın bir addımlığında Dünya çempionatında həyəcanlı yarımfinal
10:52 30.05.2025
Azərbaycan və Çin arasında vizasız rejimə dair saziş təsdiqləndi
10:40 30.05.2025
HƏMAS Uitkoffun atəşkəs planını qəbul etmədi
10:31 30.05.2025
" İran və ABŞ arasında nüvə proqramı ilə bağlı fikir ayrılıqlarının həlli istiqamətində razılıq əldə olunmayıb"
10:27 30.05.2025
"Əmək bazarında fundamental dəyişikliklər baş verir"
10:08 30.05.2025
Azərbaycan və Pakistan ədliyyə sahəsində əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətindədir
09:30 30.05.2025
Rusiya Zaporojyedə hava hücumları həyata keçirdi
09:15 30.05.2025
Pakistan-Əfqanıstan sərhədində qanlı toqquşma baş verib
08:58 30.05.2025
Azərbaycan Almaniya ilə yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə edir
08:56 30.05.2025
HƏMAS ABŞ-ın atəşkəs planını rədd etdi: "Əsas tələblərimiz yerinə yetirilmir"
08:32 30.05.2025
Di Mariya doğma klubuna qayıtdı
08:21 30.05.2025
Baydenin əvəzinə ABŞ-ni kim idarə edib? - Hökumət araşdırma aparır
08:03 30.05.2025
Antonio Konte “Napoli” ilə yollarını davam etdirir
08:03 30.05.2025
Ceki Çana və Ralph Macchioya qara kəmər verildi
07:27 30.05.2025
Putin Kim Çenə nə vəd edib? Moskva-Pxenyan hərbi ittifaqı yeni mərhələdə
07:14 30.05.2025
Hamısı