Dəniz mədənləri böyük dövlətlər üçün niyə bu qədər önəmlidir? – İngilis ekspertlə ÖZƏL ŞƏRH

Müsahibələr 12:30 02.04.2024

“Okean səthinin minlərlə metr altında nəhəng faydalı qazıntı yataqları mövcuddur. Bu mədənlərin çoxu iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə dünyanın kritik ehtiyac duyduğu təmiz enerji keçidinin açarıdır. Dənizin dərinliklərindəki minalardan hərbi texnika və silah istehsalında da istifadə etmək olar”.

Bu fikirləri ingilis iqtisadçı, politoloq Robert Tomas Ednews-a açıqlaması zamanı qeyd edib.
O, daha sonra bildirib ki, dənizin dibindən hələ də faydalı qazıntılar çıxarılmayıb və bununla belə, Çin, Hindistan və Rusiya da daxil olmaqla ölkələrin özəl şirkətləri və dövlət qurumları orada hüquqların təmin edilməsi üçün yarışır:

“Sakit Okeanın Klarion-Klipperton bölgəsi, Şimali Atlantik Okeanında Orta Atlantik silsiləsi, Hind okeanı və Sakit Okeanın şimal-qərbindəki bəzi bölgələr üçün BMT-nin Beynəlxalq Dəniz Dibi Təşkilatına (ISA) lisenziya müraciəti edilib. ABŞ-da öz sərhədləri daxilində oxşar araşdırma aparır. Çünki onlar BMT-nin Dəniz Hüququ Konvensiyasını ratifikasiya etməyiblər. ISA tərəfindən indiyədək verilmiş 31 kəşfiyyat lisenziyasından 17-si Havay və Meksika arasındakı Clarion-Clipperton sınıq zonasında yerləşir. Burada manqan, kobalt, nikel və mislə zəngin olan kartofşəkilli polimetal düyünlər axtarılır. Həmçinin litium və qrafit, elektrik avtomobillərində, günəş panellərində, külək turbinlərində və enerji yığan batareyalarda istifadə olunur”.

Bu mədənlərə niyə bu qədər tələbat var?

“Dərin dəniz mədənçiliyinə maraq təmiz enerjiyə doğru irəliləyişlə birlikdə artıb. Elektrik avtomobilləri yanacaqla işləyən əcdadlarından altı dəfə çox mineral tələb edir. Eynilə, dəniz külək turbinləri elektrik enerjisi istehsal etmək üçün təbii qaz elektrik stansiyalarından 12 dəfə çox metal və mineral tələb edir. Yaranan tələbatı ödəmək üçün hasil edilən mineralların miqdarı 2050-ci ilə qədər beş dəfə artmalıdır. Bu, külək, günəş və geotermal enerji və enerjinin saxlanması üçün lazım olan üç milyard tondan çox mineral və metal deməkdir. Dərin dəniz mədənləri tərəfdarları mübahisə edirlər ki, adi mədənçıxarma tələbatı ödəməyəcək və həddən artıq hasilat səbəbindən mineralların keyfiyyətinin pis olduğunu düşünülür. Bununla belə, dərin dəniz mədənləri ilə bağlı ekoloji yönümlü müzakirələr də var.

Təmiz enerjidə istifadə olunan kritik mineralların quruda istehsalında hal-hazırda az sayda ölkə üstünlük təşkil edir. Çin əsasən smartfonlar və kompüterlər kimi yüksək texnologiyalı məhsullarda istifadə edilən qrafit və nadir torpaqlara diqqət yetirib. Konqo Respublikası, İndoneziya və Cənubi Afrika kobalt, nikel, platin və iridium bazarlarında əsas oyunçulardır”.
Politoloq vurğulayır ki, Çin də bu mineralları öz sərhədlərindən kənarda çıxarmaq üçün getdikcə daha çox addımlar atır: 
“Bu, Pekinin geosiyasi rəqibləri arasında narahatlıq yaradır.

Çin BMT-nin səlahiyyətli orqanı tərəfindən verilmiş mədən lisenziyalarından beşini alıb. Bu, bir ölkə tərəfindən alınan ən çox lisenziya kimi önə çıxır. Hindistanın da iki lisenziyası var və daha iki lisenziyaya müraciət edib. Rusiyanın dörd lisenziyası var və bir lisenziyanı digər ölkələrlə bölüşür. Əhəmiyyətli mineralların hasilatı, emalı və istifadəsi geosiyasi gərginlik və enerji keçidi ilə sürətlənir. Lakin əsl geosiyasi narahatlıq Çinin bu mineralların tədarük zəncirinə daxil olmamışdan əvvəl emalındakı payı ilə bağlı idi. Çin hazırda təmizlənmiş təbii qrafit və disprosiumun tədarükünün 100%-nə, kobaltın 70%-nə və emal olunmuş litium və manqanın demək olar ki, 60%-nə nəzarət edir. Bundan əlavə, Pekin bu qiymətli metalların emalı texnologiyalarının ixracına müxtəlif qadağalar qoyub. Çin izah edir ki, bu, ölkənin milli təhlükəsizliyini və maraqlarını qorumaq üçün edilir. Ölkə 2023-cü ilin dekabr ayından etibarən elektrik nəqliyyat vasitələri, külək turbinləri və bəzi digər elektron cihazlarda istifadə olunan nadir mineral əsaslı maqnitlər üçün istehsal texnologiyasının ixracını qadağan edib”.

Politoloq qeyd edib ki, bir çox ölkələr dənizin dibində məskunlaşan nəsnələrə böyük fürsət kimi baxırlar.
“Komissiya ABŞ-ın kritik və strateji faydalı qazıntılardan xaricdən asılılığını azaltmaq üçün strateji addımlar atmalı olduğunu müdafiə edərək, Çinin bu qiymətli mineralları çıxarmaq hüquqlarını əldə etmək cəhdlərinin artmasına işarə edib. Braziliya, Kanada, Kosta-Rika, Finlandiya, İsveçrə və Vanuatu da daxil olmaqla 20-yə yaxın ölkə dərin dəniz mədənlərinin dəniz ekosisteminə potensial təsirləri ilə bağlı daha çox araşdırma aparılana qədər dayandırılmasına çağırıb. Ölkələr arasında güclənən rəqabətin arxasında dərin dəniz mədən şirkətləri dayanır. Geosiyasi gərginliyi artıraraq və tədarük zəncirinin məhdudiyyətləri haqqında danışaraq, onlar hökumətlərə okeanları mineral hasilat üçün açmaq üçün lobbiçilik edirlər. Onlar sövdələşmədən qorxurlar”.

Xəyal Ramiz

“Euronews” telekanalı Azərbaycandakı mina problemindən danışdı

Xəbər xətti

Mili Dövlət Konseptinin Azərbaycan Modeli Diplomatiya və Prestij Siyasəti Zamin Axundov yazır...
16:06 24.04.2025
İran İslam İnqilabı Yaxın Şərqi necə dəyişdi ? I Hissə: İran İslam İnqilabı və Yaxın Şərqin Geopolitik Transformasiyası
14:37 24.04.2025
Kolonializmin Süqutu Dünyaya Nə Vəd Edir? III Hissə: Azərbaycanın Müstəmləkəçilik Təcrübələri
13:15 24.04.2025
Cahangirbəyli kəndi yenidən qurulur
13:00 24.04.2025
Çin Neft Universitetinin nümayəndə heyəti Bakı Ali Neft Məktəbində olub
12:54 24.04.2025
İstanbulda 266 afterşok qeydə alınıb
12:52 24.04.2025
Muzey əməkdaşları Sankt-Peterburq şəhərində keçirilən elmi-praktik konfransda iştirak ediblər
12:45 24.04.2025
Çin növbəti kosmik missiyasını orbitə göndərir
12:44 24.04.2025
Bakıda obyektdəki yanğın söndürülüb
12:38 24.04.2025
Vatikanda 9 günlük matəm elan olundu
12:35 24.04.2025
Leyla Əliyeva Pekin Xarici Dillər Universitetində tələbələrlə görüşüb
12:32 24.04.2025
“Azərbaycan florasının səhləbkimiləri” kitabı çapdan çıxıb
12:25 24.04.2025
Astanada Qazaxıstan Xalqları Assambleyasının 34-cü sessiyası keçirilir
12:12 24.04.2025
Bəzi yerlərdə qısamüddətli yağış yağıb, şimşək çaxıb
12:09 24.04.2025
İran "Hizbullah"ın tərksilah edilməsinə qarışmayacaq
12:06 24.04.2025
İsrailin fövqəladə hallar qrupları meşə yanğınlarını nəzarətə götürüb
12:01 24.04.2025
Hərbi vəzifəlilərə xüsusi təyinatlı hərbi hissədə nəzəri və praktiki məşğələlər keçirilib
11:50 24.04.2025
Pakistan kosmosun sülh şəraitində tədqiqi sahəsində əməkdaşlığı genişləndirməyə hazırdır
11:44 24.04.2025
“Azərkosmos” Kosmik Texnologiyalar Konfransı çərçivəsində 10-dək Anlaşma Memorandumu imzalayacaq
11:21 24.04.2025
Azərbaycan paraüzgüçüsü Dünya Seriyasında mübarizə aparacaq
11:21 24.04.2025
“NomadMania” səyyah klubunun üzvləri Füzulidədirlər
11:21 24.04.2025
BSU-da “Suverenlik və Konstitusiya hüquqları” mövzusunda dəyirmi masa keçirilib
11:15 24.04.2025
Fransiskin vəfatı ilə əlaqədar İtaliyanın Bakıdakı səfirliyində başsağlığı kitabı açılıb
11:12 24.04.2025
Türkiyədə “Azərbaycan kino günləri” təşkil olunacaq
10:43 24.04.2025
Kosmik Texnologiyalar Konfransı gələn il Özbəkistanda keçiriləcək
10:23 24.04.2025
Azərbaycan ABŞ-də keçiriləcək regional maliyyə konfransında təmsil olunacaq
10:20 24.04.2025
ILRS Azərbaycan ilə kosmik sahədə əməkdaşlıq imkanlarını genişləndirə bilər
10:20 24.04.2025
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə Görüşü Xankəndidə keçiriləcək
10:11 24.04.2025
Bişkekdə Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinə həsr olunan konsert təşkil olunub
10:10 24.04.2025
"ABŞ-nin gömrük tariflərinin artırılması Azərbaycan banklarına minimal təsir göstərəcək"
09:45 24.04.2025
Nikol Paşinyan Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarının yandırılmasını pisləyib
09:24 24.04.2025
Azərbaycanda aprelin 27-dən mayın 3-dək “İmmunlaşdırma həftəsi” keçiriləcək
09:13 24.04.2025
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Energy China” şirkətinin sədri ilə görüşüb
08:23 24.04.2025
Bakıda Kosmik Texnologiyalar Konfransı keçirilir
08:13 24.04.2025
Süni intellekt ağciyər xərçəngini həkimlərdən dörd ay əvvəl aşkarlaya bilib
04:52 24.04.2025
İstanbulda zəlzələ zamanı hündürlükdən tullanaraq xəsarət alan 151 vətəndaşın müalicəsi davam edir
16:45 23.04.2025
Kolonializmin Süqutu Dünyaya Nə Vəd Edir? II Hissə: Çinin Afrika Siyasəti
13:25 23.04.2025
Bakıda leysan yağacaq, şimşək çaxacaq
12:14 23.04.2025
Azərbaycanın qadın voleybolçulardan ibarət millisinin üzvü İsrail çempionu olub
12:01 23.04.2025
Çin Sədri İlham Əliyevi ŞƏT-in Zirvə Toplantısına dəvət edib
12:00 23.04.2025
Hamısı