Nüvə müharibəsi, nüvə silahından istifadə edilmiş müharibələrə deyilir. Tarixdə nüvə silahları sadəcə olaraq iki dəfə və tək tərəfli olaraq ABŞ tərəfindən İkinci dünya müharibəsi dövründə Yaponiya imperiyasına qarşı istifadə edilib. (Naqasaki, Hiroşima) Hazırda isə bu termin nüvə silahına sahib olan və ona qarşı olan dövlətlərin bir-birlərini təhdid etməsi vəziyyətində istifadə edilir.

Nüvə silahının hərbi əməliyyatlar zamanı istifadə edilməsi ehtimalı hər biri fərqli təsirlərə sahib olan və müxtəlif silahların istifadə edildiyi iki alt qrupa ayrılır.

Birincisi; məhdud nüvə müharibəsidir. Bu müharibə ehtimalı variantında az miqdarda nüvə silahından istifadə edilir və sadəcə olaraq düşmənin hərbi hədəfləri məhv edilməyə cəhd edilər. Yenə də bu hücumlar nəticəsində mülki əhaliyə də zərər dəyər, ancaq əsas zərər görən qrup əsgərlər və müəyyən miqdarda hərbi infrastruktur olar. Belə bir müharibə şəraitində istifadə edilməsi üçün bir çox dövlət tərəfindən soyuq müharibə dövründə kiçik çaplı nüvə silahları istehsal edilib.

İkinci versiya; böyük miqyaslı nüvə müharibəsidir. Bu müharibə versiyasında böyük miqdarlarda nüvə maddəsindən istifadə edilir və hərbi və mülki obyektlər daxil olmaqla bütün ölkə hədəfə götürülür. Belə bir hücumda bir ölkənin iqtisadi, sosial və hərbi infrastrukturunun tamamilə məhv edilməsinə çalışırlar.

Bu iki versiya arasında necə bir əlaqənin olması hələ də mübahisə mövzusu olaraq qalır. İki silahlanmış ölkə arasında məhdud şəkildə olsa belə, nüvə müharibəsinin olması ehtimalını qəbul edən döyüş strategiyaları üzrə mütəxəssislər də, belə bir müharibənin qısa bir müddət ərzində böyük miqyaslı bir nüvə müharibəsinə çevrilməsi ehtimalını təxmin edirlər. Hətta nüvə hücumu tamamilə hərbi bir zonaya edilsə belə, ortaya çıxacaq radioaktiv maddələr, külək kimi təbii amillərlə digər bölgələrə hərəkət edərək mülki əhaliyə uzunmüddətli və dağıdıcı təsir göstərəcəkdir.

Ən nikbin ehtimallar belə gələcəkdə baş verə biləcək böyük miqyaslı nüvə müharibələrində qısa müddət ərzində milyonlarla insanın öləcəyini, daha pis olanları isə insanlığın yox olacağını, ekosistemin çökəcəyini və qlobal iqlimin tamamilə yox olacağını söyləyirlər.

İkinci dünya müharibəsinin son günlərində Yaponiyaya qarşı edilmiş nüvə hücumları ilə başlayan nüvə dövrü son iyirmi il ərzində nüvə silahlarından imtina edilməsi haqqında olan beynəlxalq fəaliyyətdən sonra sanki vacibliyini itirmiş kimi görünsə də, yenə də böyük bir təhdid kimi qarşımızda dayanıb.

İkinci dünya müharibəsinin sonuncu hücumları olan Xirosima və Naqasaki hücumlarında yüz minlərlə insan həyatını itirmiş, ətrafa yayılmış olan radiasiyanın təsirləri müasir dövrümüzdə belə həmin ərazilərdə yaşayan insanları təhdid edir.

Rutgers Universitetinin elm adamları ABŞ və Rusiya arasında müharibə zamanı reallaşa biləcək bütün ssenariləri nəzərdən keçiriblər.

Araşdırmada nüvə müharibəsinin yaratdığı tüstü və hisin Günəşin işığını kəsə və milyardlarla insanı öldürə biləcəyi deyilir.

İddiaya görə, bu halda dünya əhalisinin yarıdan çoxu məhv ola, kiçikmiqyaslı nüvə müharibəsi isə qlobal ərzaq istehsalında bərpaedilməz dağıntılara səbəb ola bilər.

Zaman-zaman gərginliyin yaşandığı Hindistan-Pakistan xəttində baş verə biləcək müharibənin isə 5 ildə qida istehsalını 7 faiz azaldacağı qeyd edilib.

Digər tərəfdən, ABŞ-Rusiya müharibəsində hasilatın 3-4 il arasında 90 faiz azalacağı bildirilib.

Tədqiqata rəhbərlik edən Rutgers Universitetinin professoru Alan Robok deyib:

 “Bu məlumatlar bizə yalnız bir şeyi deyir: istənilən nüvə müharibəsinin qarşısını almalıyıq”.

Analitiklər ABŞ və ya Rusiyanın faktiki olaraq nüvə silahından istifadəsini çətin, hətta praktiki olaraq qeyri-mümkün hesab edirlər. Rusiya Elmlər Akademiyasının Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzinin aparıcı tədqiqatçılarından biri Konstantin Bloxin hesab edir ki, Rusiyaya qarşı nüvə hücumu ehtimalı ilə bağlı bəyanatlar ABŞ tərəfindən şantaj vasitəsi kimi istifadə olunur. Digər tərəfdən, “Russia Today”a danışan Bloxin nüvə müharibəsinin bəşəriyyətin son müharibəsi olacağını və sivilizasiyanı daş dövrünə qaytaracağını bildirib.

Hava hücumundan müdafiə sistemlərinin inkişafından və kosmos qüvvələri proqramlarının atılan nüvə başlıqlarını zərərsizləşdirmə qabiliyyətindən təhlükəsizlik mexanizmi kimi istifadə olunması arzu edilir.

Oğuz Ayvaz