Səudiyyə Ərəbistanı və İran arasında münasibətlərin normallaşması prosesinə Çinin vasitəçilik etməsi bu ölkənin Yaxın Şərq regionunda yeni siyasi gücə çevrildiyini göstərir.
Paytaxt Pekində dörd gün davam edən danışıqlar nəticəsində İran və Səudiyyə Ərəbistanı təmsilçiləri iki ölkə arasında münasibətləri yoluna qoymaq, o cümlədən diplomatik əlaqələri bərpa etmək barədə razılığa gəliblər. Ötən illərdə iki ölkə rəsmiləri arasında Oman Sultanlığı və İraqda bir neçə görüş baş tutmuşdu.
Körfəz regionunun iki aparıcı gücü arasında uzun illərdən bəri davam edən və qonşu dövlətlər üçün təhdidə çevrilən siyasi gərginlik məhz Çinin vasitəçilik etməsi ilə normallaşmağa başladı. Bu da beynəlxalq aləmdə böyük siyasi rezonansa səbəb oldu. Hətta bəzi analitiklərin fikrincə, Çin dünya liderliyində ABŞ-ı əvəz etməyə çox yaxındır.
Yaxın Şərqdə Çinin artan nüfuzu, həmçinin, bu ölkənin yeni dünya nizaminda yeni siyasi gücə çevrilməsinin təfərrüatlarını iordaniyalı siyasi ekspert Hişam Həbişan Ednews-a özəl açıqlamasında şərh edib.
“Səudiyyə Ərəbistanının Çinin sədrlik etdiyi Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına “dialoq tərəfdaşı” kimi qoşulmağa razılıq verməsi Körfəz Krallığının nəhəng Asiya ölkəsi ilə əlaqələrinin artmasından xəbər verir. Səudiyyə-İran münasibətlərində uğurlu vasitəçilik Körfəz regionunda və Yaxın Şərqdə Çinin ilk siyasi fəaliyyətidir. Bu təşəbbüsün nəticə verməsinə səbəb region ölkələrinin rəsmi Pekinə etimad göstərməsidir. Çinin iqtisadiyyatı və dünya ölkələri ilə ticari əlaqələri gündən-günə inkişaf edir. Bununla yanaşı, bu Uzaq Şərq ölkəsi siyasi münaqişə və qarşıdurmalardan uzaq bir ölkədir, müstəmləkəçilik tarixi yoxdur. Bu da onun diplomatiya və danışıqlarda müsbət imicinin formalaşmasına səbəb olub”.
Ekspert qeyd edib ki, Çinin vasitəçilik təşəbbüsünün uğur qazanmasının altında yatan səbəb İran və Səudiyyənin Avropa və ABŞ ilə aralarındakı gərginlikdir. Belə ki, İran və Qərb arasında nüvə silahı ilə bağlı ittihamlar, Səudiyyə Ərəbistanı ABŞ münasibətlərində isə neft ixracı və insan haqları məsələlərində mövcud mübahisələr və Səudiyyənin xarici siyasətdə müstəqil addımlar atmaq istəyi yeni bir gücün ortaya çıxmasına səbəb oldu.
“Çin bu missiyanı üzərinə götürə biləcək ən real tərəf idi. Digər tərəfdən, Çinin həm Səudiyyə, həm də İranla iqtisadi və ticarət əlaqələr var. O bundan danışıqlar zamanı konsensual həll yolları tapmaq üçün "etibarlılıq və yaxşı niyyətinin" sübutu kimi istifadə etdi”.
Hişam Həbişan onu da qeyd edib ki, Çin özünü dünyada sülhü bərqərar etməyə çalışan bir qüvvə kimi göstərir.
“Çin əvvəllər Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son qoymaq üçün sülh təklifi ilə çıxış etdi, indi də Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasındakı fikir ayrılıqlarını həll etmək üçün vasitəçi oldu. Bununla o, ABŞ-dan fərqli olaraq, münaqişəyə meyilli olmayıb, qlobal sülhü və təhlükəsizliyi dəstəkləyən tərəf olduğunu sübut etmək niyyətindədir”.
Söhbət zamanı İordaniyalı ekspert Çinin Yaxın Şərq regionundakı maraqlarına da toxunub. Bildirib ki, rəsmi Pekinin regionda sülhü dəstəkləməsi Çinin, xüsusilə, Körfəz neftinə, İraqda enerji sektoruna investisiya yatırmaq imkanlarına fürsət açır. Eyni zamanda, Suriyanın mövcud infrastrukturu Çin şirkətləri üçün iqtisadi imkanlar təşkil edə bilər. Bununla da Çin özünün siyasi yanaşması ilə ABŞ-a alternativ qüvvə olduğunu beynəlxalq aləmə göstərmək istəyir.
Törə Zeynallı
.jpeg)
