Yaxın günlərdə Qəzzada münaqişəni sonlandırmaq üçün İslam-Ərəb ölkələri sammiti keçirilib və görüşdə İran rəhbərliyi də iştirak edib. Buradan belə sual çıxır ki, Yaxın Şərq ölkələrinin müharibəyə müdaxiləsi baş tuta bilərmi?

Bu barədə Ednews-a danışaq britaniyalı politoloq Neyl Vatson İslam-Ərəb sammitinin çoxdan keçirilməli olduğunu vurğulayıb.

“Yaxın Şərq ölkələrinin İsrail-Həmas münaqişəsini müzakirə etmək üçün bir araya gəlməsi əslində gecikmiş və bir o qədər də vacib hadisədir. Ərəb-İslam dünyasının birləşərək istənilən dərəcədə təsir gücünə malik olma ehtimalını bu gün dəyərləndirmək o qədər mümkün deyil. İran prezidenti İbrahim Rəisinin sammitdə iştirak etməsi məsələnin ciddiyyətindən xəbər verir. Nəzərə almaq lazımdır ki, münaqişə asanlıqla həll olunmayacağı artıq hamıya aydındır. Elə buna görə də, region dövlətlərinin məsələ ilə bağlı addımlar atması daha vacibdir. Regionda vəziyyətin normallaşdırılması yolunda hazırda, heç bir ciddi addım atılmır. Bu sahədə İsrail hər nə qədər münaqişəni sonlandırmaq üçün Qəzza şəhərinə müdaxilə etdiyini bildirsə də, bu hələ ki, konfliktin sonuna yaxınlaşdığımızdan xəbər vermir. İsrail hökümətinin özünümüdafiə əməliyyatları Qəzzada on mindən çox insanın faciəvi ölümü ilə nəticələnib. Elə buna görə də, düşünmürəm ki, islam ölkələri daha çox insanın həlak olmasını və öz sosial-iqtisadi şəraitlərini təhlükə altına ataraq münqişəyə qoşulsunlar. Fikrimcə, Ərəb-İslam dövlətləri sammitinin keçirilmə məqsədi münaqişəyə qoşulmaq yox, əksinə onu diplomatik yollarla həll etmək olub. Nəzərə almaq lazımdır ki, Yaxın Şərqdəki heç bir ölkəyə münaqişənin bir parçası olmaq sərf etmir. Hazırda sosial-iqtisadi balansın qorunması üçün dövlətlər səylə çalışır”.

“Qəzzanın “uşaq məzarlığına” çevrilməsi İsrailin Ərəb dünyasında onsuz da möhkəm olmayan nüfuzu daha da sarsılmış oldu” deyən başqa bir britaniyalı politoloq Patrik Uelş İslam-Ərəb dövlətlərinin məsələdə öz mövqelərini dəqiqləşdirmək üçün bir araya gəldiklərini bildirib:

“Ötən ay başlayan hadisələr Ərəb dünyasında böhrana səbəb olub. Vəziyyət elə gətirdi ki, ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın Səudiyyə Ərəbistanını və İsraili yaxınlaşdırmaq məqsədli siyasəti yarım qaldı. Əlavə olaraq, Qəzzanın “uşaq məzarlığına” çevrilməsi İsrailin Ərəb dünyasında onsuz da möhkəm olmayan nüfuzu daha da sarsılmış oldu. Hazırki vəziyyətdə islam ölkələrində İsrailə qarşı qəzəbin şiddətli dərəcədə artması münaqişənin sonlandırılmasının mümkünlüyünü şübhə altına alır. Co Baydenin İsrailə həddən artıq dəstək çıxması ərəb ölkələrinin ABŞ-a olan güvəninin zəifləməsinə və Bayden hökümətinin krizis yaşamasına yol açdı. 

İrihəcmli regional müharibənin çıxması hər nə qədər dəhşətli bir fikir olsa da, günü-gündən artmaqda olan bir ehtimaldır. Vaşinqton və Təl-Əviv başda olmaqla bəzi hökümətlər İranı günahlandırmaq üçün Hizbullahı münaqişəyə əlavə etmək niyyətində idilər. İsrailin Baş Naziri Netanyahunun ABŞ-ı İrana qarşı hərəkətə gətirmək və bu yolla İranın regiondakı təsirini  sarsıtmaq planları, uzun zamandır ki siyasi arenada yer alır. İranın ABŞ tərəfindən vurulması regionda İsrail əlehinə ən çox addım atan bir ölkənin zəifləməsi demək olardı. İslam-Ərəb sammitinin keçirilməsi, bəlkə də, bu dövlətlərin bütün çətinliklərə rəğmən münaqişəyə qoşulmaması ilə əlaqədardır. Ukraynada müharibənin davam etdiyi bu vaxtlarda İranla münaqişə Qərb üçün heç də arzuolunan deyil. Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, bu münaqişədən ən çox yaralanan Rusiya və Çin oldu. Baş verənlərin xülasəsi kimi deyə bilərik ki, müsəlman dövlətlərin getdikcə güclənməsi onların dünyada çoxqütblü sistem yaratması ehtimalına təkan verəcəkdir”. 

Fərid Axund