Dünyanı iflic edən koronavirus pandemiyası hər yerdə olduğu kimi, ölkəmizdə də təhsil sisteminə “möhürünü” vurub. Başqa sözlə desək, təhsilimizin “bel sütunu” qırılmış vəziyyətdədir. Təhsilin online formada zor-bəla idarə olunması, tələbələrin heç bir nəzarət olmadan rahat şəkildə evdən imtahan verməsi və digər neqativ hallar problemin hələ çox kiçik bir hissəsidir.
Vəziyyətin ağır olduğunu anlayan səlahiyyətli orqanlar öz tərəfindən qabaqlayıcı addım atıb. Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, subbakalavr, bakalavr, magistr təhsili alan və buraxılış kursunda təhsil alanlar dövlət imtahanından azad edilir. Bütün tələbələr ümumi orta müvəffəqiyyət göstəricisinə uyğun olaraq dövlət attestasiyasından keçmiş hesab olunurlar. Dövlət bu addımla yaranmış gərgin vəziyyəti nisbətən yüngülləşdirmək istəyir.
Maraqlıdır, dövlət imtahanından azad olunma nəyə görə belə zəruri olub? Bu qərar nə vaxta qədər qüvvədə qalacaq?
Eurasia Diary bu suallarla bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov-un fikirlərini öyrənib.
“İlk növbədə qeyd edim ki, pandemiya dövrünü, həm də müharibənin yaratdığı çətinlikləri nəzərə alaraq, ali təhsil müəssisələrində buraxılış işlərinin ləğv edilməsi olduqca ədalətli bir qərar idi. Eyni zamanda, dövlət imtahanın ləğv edilməsi tələbələr üçün təhsilin əlçatanlığına ciddi şəkildə müsbət təsir göstərəcək. Nəzərə alaq ki, mövcud vəziyyətdə dövlət imtahanı vermək üçün tələbələr əvvəlki kurslarda oxuduqları informasiyanı da yenidən oxumalıdır. Amma hal-hazırda ali təhsil müəssisələrində tədris həyata keçirilmir, kitabxanaların işi məhduddur və bizim tələbələrimiz bu imkandan istifadə edə bilməyəcəklər. Yəni hesab edirəm ki, dövlət imtahanının keçirilməsi, diplom işi və digər buraxılışların bakalavr pilləsində tətbiq edilməsi ciddi şəkildə problemə gətirib çıxara bilərdi. Ona görə də, dövlət tərəfindən atılan bu addım kifayət qədər uğurlu bir məsələdir. Qeyd edim ki, bu qərarın buraxılış kurslarında oxuyanlara böyük köməyi dəyəcək. Çünki hər bir dövlət imtahanında minimum 350-400 sual var və o sualların cavablandırılmasına tələbələr vaxt tapa bilməzdi. Digər tərəfdən diplom işinin yazılması ilə bağlı tələbələr mütləq şəkildə elmi rəhbərləri ilə görüşməlidilər, kitabxanalarda, arxivlərdə işləməlidirlər. Hazırda pandemiya dövründə bu resurslar işləmir. Ona görə məhz bu amilləri nəzərə alaraq dövlət imtahanı və buraxılış işlərinin ləğv edilməsi onları əlavə yükdən xilas edəcəkdir. Bu tipli qərar bir dəfə 2020-ci ildə qüvvədə olub və birdə bu il oktyabrın 1-nə qədər nəzərdə tutulub. Gələn il pandemiya davam edərsə, bu qərar təbii ki yenidən qüvvədə ola bilər” – deyə o fikrini bildirib.
Bəs pandemiya dönəmi bitərsə, bu qərar qüvvədə olacaqmı? O zaman təhsilin inkişafına və keyfiyyətinə təsiri necə olacaq?
Ekspert bildirib ki, bəzi dünya ölkələrində təhsili başa vurduqdan sonra dövlət imtahanı keçirilmir: “Ümumiyyətlə, dövlət imtahanın keçirilməsi tələbələrin təhsilini başa vurma hallarını çətinləşdirir. Biz baxırıq ki, bəzi hallarda tələbənin akademik göstəricisi yaxşıdır, amma yekun dövlət attestasiya imtahanından keçə bilmir. Digər tərəfdən, misal üçün İngiltərə universitetlərində dərs keçirlər, lakin semestr və dövlət imtahanını başqa qurumlar yoxlayır. Bu, keyfiyyətə təsir göstərən birinci amildir. Dünyada müxtəlif təcrübələr var. Azərbaycanda da hesab edirəm ki, müəyyən qədər dövlət imtahanı qaydasının tətbiqi davam etdirilməlidir. Dövlət diplom verirsə, diplomu verdiyini yoxlamalıdır və yoxladıqdan sonra sənə sənəd verməlidir. Lakin mövcud vəziyyət, pandemiya hazırda buna imkan vermir. Birmənalı şəkildə diplom almış şəxs ixtisaslı kadr və ya mütəxəssis hesab edilirsə, onu mütəxəssis hesab edən bir qurum həmin şəxsi mütləq yoxlamalıdır. Onun 4 il oxuması həmin şəxsin mütəxəssis olmağı demək deyil. Bu gün rəqəmlərə baxsaq, Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrini bitirmiş şəxslərin yalnız 42 faizi ixtisası üzrə işləyir. Deməli, keyfiyyət göstəricisi ali təhsil müəssisələrində 50 faizin altındadır. Yəni 58 faiz şəxs ixtisası üzrə işləmir. Bu da onu göstərir ki, ali təhsil müəssisələri keyfiyyətli kadr hazırlamayıblar. Məhz buna görə də, ciddi dövlət imtahanı olmalıdır. Məsələn, Liverpul universitetlərinə hər il 120 min nəfər qəbul olur və onlardan cəmi 16 min nəfəri ali təhsil ocağını bitirir. Yəni 100 mindən çox şəxs kəsilir. Bu o deməkdir ki, siz universitetlərin giriş qapısını açın, amma çıxış qapılarını ciddi imtahanlarla, semestr imtahanları, dövlət imtahanları ilə məhdudlaşdırın. Sizin əmək bazarına buraxdığınız mütəxəssislər keyfiyyətli olmalıdır”.
Nərgiz Kərimova
