ABŞ-ın texnologiya nəhəngləri illərdir Çin şirkətlərinin süni intellekt sahəsində onları kölgədə qoyacağından narahatdır. Bu qorxu bu həftə gerçəyə çevrildi, lakin gözlənilməz bir yerdən - indiyədək adı çox da eşidilməmiş "DeepSeek" adlı startapdan.
"EDnyus" xəbər verir ki, Çində texnologiya sektoru deyildikdə adətən "Baidu", "Alibaba", "Tencent" və "Xiaomi" kimi nəhənglər ağla gəlir. Ancaq iOS tətbiq mağazasının zirvəsinə çıxan və ABŞ birjalarını sarsıdan süni intellekt tətbiqi bu şirkətlərdən heç birinə aid deyil. Cəmi iki il əvvəl qurulan "DeepSeek" süni intellekt yarışında analitiklərin "Sputnik anı" kimi qiymətləndirdiyi bir hadisəyə imza atıb.
Açıq süni intellekt modelinə qarşı Çinin gedişi
ABŞ-lıları daha çox narahat edən isə "DeepSeek R1" adlı süni intellekt modelinin cəmi 6 milyon dollarlıq büdcə ilə hazırlanmasıdır. Müqayisə üçün, "OpenAI"ın ən böyük investoru olan "Microsoft" təkcə 2024-cü ildə süni intellekt infrastrukturu üçün 80 milyard dollar ayırmağı planlaşdırır.
Bu vəziyyət "DeepSeek"in arxasında kimin dayandığını və necə bu qədər qısa müddətdə belə böyük bir uğura imza atdığını daha da maraqlı edir.
"DeepSeek"in əsrarəngiz qurucusu
"The Guardian" xəbər verir ki, "DeepSeek" 2023-cü ilin mayında yaradılıb və onun qurucusu Çinin Quandun əyalətindən olan hedge fon meneceri Lianq Venfenqdir. O, yüksək mənfəət əldə etməyi hədəfləməyən, sırf araşdırmalara yönəlmiş bir süni intellekt institutu qurmaq istədiyini bildirib.
"DeepSeek" ötən il də daha erkən bir süni intellekt modeli təqdim edərək texnologiya sektorunda maraq doğurmuşdu. O zaman Lianq Çin mediasına verdiyi açıqlamada bu sözləri demişdi:
"Bizim məqsədimiz nə pul itirmək, nə də böyük mənfəət əldə etməkdir. Fərasətlə varlanmaq üçün deyil, texnologiyanın ön cəbhəsində yer almaq və süni intellekt ekosisteminin inkişafına töhfə vermək üçün buradayıq".
Lianqın bir çoxları üçün müəmmalı şəxs olması da diqqət çəkir. Onun yeganə fotolarından biri Çin televiziyası CCTV-dən alınmış bir ekran görüntüsüdür.
"DeepSeek"in maliyyə dayağı: "High-Flyer Capital"
"DeepSeek"in tədqiqatlarını Lianqın 2015-ci ildə qurduğu "High-Flyer Capital" adlı hedge fonu maliyyələşdirir. Zeyanq Universitetində elektron informasiya mühəndisliyi üzrə təhsil alan Lianq daha sonra süni intellekt sahəsinə yönəlmək üçün böyük proqram təminatı şirkətlərində çalışıb.
"High-Flyer Capital" süni intellekt proqramlarından istifadə edərək səhmlərin qiymətindəki tendensiyaları müəyyənləşdirmək və bu yolla böyük sərvət qazanmaqla tanınır. 2021-ci ildə yayımlanan bir hesabatda fondun idarəsində olan aktivlərin ümumi dəyərinin 100 milyard yuanı (təxminən 13,8 milyard dollar) keçdiyi bildirilmişdi.
Həmin dövrdə Lianqın əlində böyük miqdarda "Nvidia" GPU çipləri olduğu barədə də şayiələr yayılmışdı. İddialara görə, 2021-ci ildə o, şəxsi istifadəsi üçün 10 minədək "Nvidia" çipi almışdı, bu isə həmin vaxt Çində ən iri texnologiya şirkətlərindən başqa heç kimdə yox idi.
Lianq 2023-cü ildə bu barədə danışaraq belə bir açıqlama vermişdi:
"Çoxları bunun arxasında gizli bir biznes planı olduğunu düşünəcək, amma gerçək səbəb sadəcə maraqdır".
ABŞ-ın çip embarqolarına baxmayaraq
Lianqın "marağı"nın zamanlaması da təsadüfi deyil. 2022-ci ildə ABŞ prezidenti Co Bayden Çin şirkətlərinin qabaqcıl süni intellekt texnologiyalarına çıxışını məhdudlaşdırmaq üçün yarımkeçiricilərə ciddi ixrac qadağaları tətbiq edib.
Bunun nəticəsində "Nvidia"nın qabaqcıl H100 çiplərinin Çinə satışı qadağan edilib. Şirkət Çin bazarı üçün daha zəif versiya - H800 çiplərini hazırlayıb, lakin 2023-cü ildə ABŞ bu çiplərin də satışını qadağan edib.
Lianq bu məsələyə toxunaraq bildirib:
"Bizim üçün heç vaxt əsas problem maliyyə olmayıb. Ən böyük çətinliyimiz müasir çiplərə qoyulan sanksiyalar olub"
"DeepSeek" yalnız Çinli mühəndislərlə çalışır
"DeepSeek"in işçi heyəti də fərqli strategiya izləyir. Şirkət əsasən Çində təhsil almış yerli mühəndislər və proqramçılarla işləyir. Hanqçou şəhərində yerləşən kampus ABŞ və ya digər ölkələrdən mütəxəssisləri cəlb etmək əvəzinə, Çində yetişmiş istedadlı şəxslərə üstünlük verir.
Maraqlıdır ki, Hanqçou eyni zamanda e-ticarət nəhəngi "Alibaba"nın da qərargahının yerləşdiyi şəhərdir.
"DeepSeek"in uğuru Çinli alimlərin ABŞ-ın maneələrini aşmaq üçün bir yol tapdığına işarə edə bilər. Bu, ABŞ-ın ixrac məhdudiyyətlərini daha da sərtləşdirməsinə səbəb ola bilər və ya bu məhdudiyyətlərin heç bir nəticə vermədiyini göstərərək fərqli bir yanaşmaya yol aça bilər.
Şübhələr və tənqidlər
Buna baxmayaraq, bəzi analitiklər "DeepSeek"in iddialarına ehtiyatla yanaşır. ABŞ-lı süni intellekt sahibkarı Aleksandr Vanq CNBC-yə açıqlamasında "Çin laboratoriyalarında insanların düşündüyündən daha çox H100 çipi var" deyərək "DeepSeek"in gizli çip ehtiyatına sahib ola biləcəyini bildirib.
Jurnalist Karen Hao isə X platformasında paylaşım edərək "DeepSeek"in innovasiyasının məhz bu məhdudiyyətlər sayəsində mümkün olduğunu iddia edib.
Digər tərəfdən, şirkətin "Nvidia" kimi iri texnologiya şirkətlərindən yüksək maaşlar təklif edərək istedadlı mütəxəssisləri transfer etdiyi bildirilir. "Zhipin" iş platformasında "DeepSeek"in mühəndislərinə aylıq 60 min yuan (təxminən 8,300 dollar) maaş təklif etdiyi görünür. Bu rəqəm "Tencent" və digər texnologiya nəhənglərində orta hesabla 35 min yuan civarındadır.
Bütün bunlara baxmayaraq, Lianq Venfenq diqqətdən kənarda qalmağa üstünlük verir. Onun bir sinif yoldaşı Çin mediasına bildirib ki, Lianq son günlərdə əlaqə saxladıqda "Çin Yeni ili üçün vətənə dönəcəyini, lakin gizlənəcəyini" söyləyib.
