Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinin artıq bir aydır davam etməsinə baxmayaraq, mövcud vəziyyəti qiymətləndirmək və Rusiyaya qarşı növbəti addımları koordinasiya etmək üçün NATO-nun növbədənkənar toplantısı keçirilib. Amma NATO-ya üzv ölkələrin dövlət başçılarının martın 24 –də, müharibənin başlanmasından bir ay keçdikdən sonra toplanması heç də o demək deyil ki, üzv ölkələr Rusiyanın Ukraynaya silahlı müdaxiləsini ciddi qiymətləndirmir və bu qarşıdurmadan irəli gələcək nəticələri proqnozlaşdırmaqda çətinlik çəkirlər.
NATO ölkələri hələ müharibə başlamazdan əvvəl, onun başlama ehtimalı ciddiləşdiyi vaxtdan bəri müzakirələrə başlayıblar və müdaxilənin ikinci günü-25 fevralda videokonfrans yolu ilə ilk toplantılarını keçiriblər. Keçən bir ay ərzində isə mütəmadi olaraq qiymətləndirmələr aparılıb və Ukrayna ordusuna hərbi sahədən tutmuş hümanitar sahəyə qədər hər cür yardımlar göstərilib.
Amma çox təəssüf ki, atılan addımlar istənilən nəticəni verməyib. Bunun ilk səbəbi NATO ölkələrinin Rusiya ilə birbaşa qarşıdurmaya girmək istəməməsi və bunun nəticəsində Ukraynanın tələb etdiyi həlledici silahların verməməsidirsə, digər səbəb Amerika Birləşmiş Ştatlarının NATO üzvü olan ölkələri Rusiya ilə qarşıdurmaya girməkdən çəkindirməsidir.
Belə vəziyyətdə NATO-nun növbədənkənar iclasının keçirilməsi gözləntiləri doğruldacaqmı?
Düşünürəm ki, bu görüşdən ciddi nəticələr gözləmək sadəlövhlük olardı. Çünki, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ABŞ Prezidenti Co Bayden də daxil olmaqla bütün NATO ölkələri dövlət rəhbərləri ilə dəfələrlə telefon danışığı aparıb, onların parlamentlərində çıxış edib. Amma onun ciddi cəhdlə tələb etdiyi Ukrayna hava məkanına uçuşa qadağan edilmiş zona tətbiq olunmur və Ukrayna ordusu Rus ballistik raket və qırıcı təyyarələrindən qorunmaq üçün uzaqmənzilli havadanmüdafiə sistemləri ilə təchiz olunmur.
Elə isə bu toplantıdan nə gözləyək?
NATO-nun fövqəladə samitinin favoritinin Tükiyə Prezidenti Rəcəb Təyyib Ərdoğan olacağı şübhəsizdir. Sammitdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti Cozef Baydenin də iştirak etməsinə baxmayaraq, üzv dövlətlər məhz Ərdoğanın təklifləri ətrafında müzakirə aparıb uyğun qərarların qəbul edilməsini düşünürlər. Çünki Bayden və Amerika Ukrayna üçün nəzərdə tutduğu yardım və Rusiyaya üçün tətbiq olunan sanksiya paketlərini artıq bitirib və nəticəni gözləyir. Elə bu səbəbdən də Amerika Prezidentinin yeni təkliflərlə çıxış edəcəyindən daha çox görülən işlər haqqında hesabat verəcəyi gözlənilir.
Rusiya-Ukrayna müharibəsinin qarşısının alnması üçün Türkiyə Prezidenti tərəfindən paket təkliflərin hazırlanıb üzv dövlətlərinə təqdim olunması haqqında artıq məlumatlar var.Bu təkliflər ABŞ tərəfindən də qəbul olunarsa, müharibənin dayandırılması artıq an məsələsi olacaq. Amma Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən Türkiyə təkliflərinin Amerika-Türkiyə layihəsi kimi təqdim etmək irəli sürülüb.
Türkiyə Prezidentinin göstərdiyi təşəbbüslərin nəticə verəcəyi və NATO toplantısından müsbət qərarların alınacağını gözləmək mümkündür. Çünki NATO-ya üzv olan dövlətlərdən heç biri bu müharibə ilə Türkiyə qədər yaxın təmas halında olmayıb. Eyni zamanda Rusiya ilə Ukraynaya Türkiyə qədər yaxın olan ikinci dövlət yoxdur.
Əlimusa İbrahimov (Politoloq)
