Təhsil sistemi ilə bağlı ən çox müzakirə olunan problemlərdən biri də məktəblərdə şagirdlərin dərs yükünün çox olmasıdır.
Məsələ ilə bağlı Təhsil Nazirliyinin Ümumi və məktəbəqədər təhsildə məzmun, tədris və qiymətləndirmə şöbəsinin müdiri Vəfa Yaqublu Ednews-a danışarkən bildirib ki, tədris proqramı heç də iddia edildiyi kimi ağır deyil. Bu cür ittihamların yayılmasında günahı bəzi müəllimlərin şagirdlərə həddən artıq ev tapşırığının verməsində görür.
“Bir şagirdin nəyisə öyrənməsi üçün 45 dəqiqə kifayətdir. Müəllim metodikanı düzgün seçib tapşırıq verəndə uşaq da bunu yaxşı qavrayır. Biz müəllimlərlə bu sahədə işləməliyik".
20 saylı orta məktəbin 6-cı sinif şagirdlərindən birinin valideyni deyir ki, uşaqların dərs yükü həddən artıq çox və çətindir.
“Kurrikulum sistemi tətbiq olunduqdan sonra dərslər belə çətinləşib. Şagirdə əlavə kitablar aldırır, əlavə dərslər verirlər. Bu şagirdlərin psixologiyasına, motivasiyasına təsir edir. Onlarda oxumağa həvəsi öldürür, məktəbə getmək istəmirlər. Biz məktəbdə oxuyanda dərslərimiz belə deyildi. Xaricdə institut proqramına salınmış riyaziyyat proqramını bizim uşaqlar məktəbdə keçir. Bu uşaqlarda aqressiya yaradır. Son zamanlar sinif uşaqlarının bir-biri ilə aqressiv davranışı bununla bağlıdır. Dərsə hazır olmayanda isə müəllim sinifdə uşaqların yanında şagirdi təhqir edir”.
Paytaxt məktəblərindən birində dərs deyən coğrafiya müəlliməsinin sözlərinə görə şagirdlər bu cür çətin və ağır yüklü dərsləri qavramaqda da çətinlik çəkirlər.
“Məsələn bütün fənnlərdən bir mövzuda 3 ədəd cədvəl var. Müəllif yazıb ki, cədvəli dəftərinizə çəkin, doldurun və s. Bəs digər fənnlər də bu cür cədvəl verəndə şagird yüklənir. Müəlliməyə 27-28 şagirdin hər birinin 3 cədvəlini yoxlamağa 3 gün lazımdı. 45 dəqiqədə şagirdin biliyi mənimsədiyini yoxlayaq, yoxsa o cədvəlləri? Yoxlamayanda da uşaqlar verilən tapşırığı yerinə yetirmir. 45 dəqiqəni sinifdə uşaq sayına böləndə adama 1 dəqiqə düşmür. 11-ci sinifdə 30 uşaq olar? Summativləri yoxlayıb qurtara bilmirik. Biz ancaq kurrikulumla məşğuluq. Elm öyrətməyə vaxt yoxdur. Ona görə uşaqlar repetitor yanına qaçır. Bizim təhsil sistemi kökündən dəyişməlidir. Bu kurrikulum təhsilimizə nə bəxş etdi? Kurrikuluma nə müəllimlər, nə də uşaqlar hazır deyil. Kağız olmayan ölkədə qalaq-qalaq "ksereks"lər kimə və nəyə lazımdır? Nəvəm 1-ci sinifdə oxuyur. Kitab elə dildə yazılıb ki, valideyn kömək edə bilmir. Gənc ailə 1-ci sinif uşağı üçün hazırlığa 120 manat pul verir”.
Orta məktəbdə ingilis dilini tədris edən müəllimə isə deyir ki, şagirdlər dərsdə daha çox çalışmalıdır.
“Müəllimə evə daha çox çalışma verməkdənsə keçdiyi yeni materialı dərs ərzində şagirdə mənimsətməlidir. Şagirdlər dərsdən çıxanda həmişə onlara deyirəm ki, qapıdan çıxanda öz-özünüzə sual verin “bu gün mən nə öyrəndim? nə qazandım? özümlə evə nə aparıram? Şagird sinifdə daha çox öyrənməlidir, evə dərs yükü az olmalıdır. Şagird də fikirləşməlidir ki, mən nə öyrənirəmsə burda, müəllimənin yanında dərsdə öyrənirəm. Ona görə fikri daha çox dərsdə olmalıdır ki, nə lazımdır mən burda əldə edəcəm, burda öyrəndim, evdə öyrənəcək bir materialım yoxdur".
Bəs, görəsən bu problemlə bağlı ölkədəki təhsil mütəxəssisləri nə düşünür. Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, ev tapşırıqları uşağın zəkasının inkişafında mühüm rol oynayır.
“Xüsusilə, heç kəsdən kömək almadan tapşırığı özü həll etməsi uşaqlarda məsuliyyət duyğusunun formalaşmasına yardım edir. Eyni zamanda, yeni məlumatlar öyrənən uşaqda beynin iş görmə qabiliyyəti artır və özü özünün düşüncə tərzini formalaşdırır. Buna görə də uşağın dərs hazırlama şəraiti öz istəyinə uyğun olmalıdır”.
Ekspert qeyd edib ki, ev tapşırıqlarını hazırlayarkən valideyn dəstəyi önəmli amillərdən biridir. Belə ki, onu tamamilə dərsləri ilə baş-başa buraxmaq uşaqda ehtiyacı olduğu anda köməksiz qalacağı hissini oyandırır. Burada məqsəd uşaq yorulduqda onun yerinə dərslərini yazmaq deyil.
“Amma təəsüflər olsun ki, hal-hazırda ibtidai siniflərdə proqramın ağırlığı və çətinliyi şagirdlərin normadan artıq yüklənməsinə gətirib çıxarır. Dərsliklər o qədər çətindir ki, heç biz özümüz onları başa düşmürük. Əvvəllər valideynlər uşağın dərslərinə köməklik edirdi, lakin indi proqram çox çətindir”.
K. Əsədov vurğulayıb ki, şagirdlərə ev tapşırıqları müasir təlim proqramına, kurikuluma uyğun olaraq verilməməlidir.
“Əgər bir mövzu şagirdə 45 dəqiqə ərzində öyrədilirsə, həmin mövzu elə sinifdəcə şagird tərəfindən mənimsənilməlidir. Şagirdin mənimsəməsi zəifdirsə, yaxud daha artıq və yüksək nəticə göstərmiş olarsa, məhz o şagirdləri nəzərə alaraq evdə boş vaxtları doldurmaq üçün valideynin də iradəsinə uyğun olaraq evə tapşırıq verilə bilər. Yüksək nəticə göstərən şagirdə əlavə olaraq məntiqli və maraqlı suallar vermək olar. Zəif şagird mövzunu gec, yaxud orta səviyyədə mənimsəyirsə, belə halda uşaq müəllimlə qalıb əlavə hazırlaşa bilər.Eyni zamanda, müəllim mövzuya aid olan çox yüngül səviyyəli tapşırıqlar verərək şagirdi oxutdura bilər. Yəni, tapşırıqlar bu hallarda verilə bilər”.
O bildirib ki, ümumilikdə isə şagirdə ev tapşırığı verilməməlidir, şagirdlər bütün mövzu və mətnləri sinifdə öyrənməlidir.
“Çünki təhsil məktəbdə verilir. Tərbiyənin özü də ailə və məktəbdən gəlir. Şagirdlərimiz məktəbdən evə gedərkən sırf fiziki tərbiyə ilə məşğul olan müəyyən işlər görməlidirlər. Yəni, onlar əyləncəli idmanla məşğul olmalı, həyətə çıxmalı, qonaq getməli, ailədə yaşlı baba və nənə varsa onlarla, valideynləri ilə vaxt keçirməlidirlər. Evə tapşırıqlar ona görə verilməməlidir ki, şagirdin istirahətini keçirməsi üçün ona imkan yaradılsın”.
Ekspert hesab edir ki, müəllim adi ev tapşırıqlarının əvəzində, uşaqlara mövzunun işlənməsi üçün elə tapşırıq verə bilər ki, həmin mövzuya aid olan bilgini evdə, həyətdə, gəzintiyə getdiyi məkanda və s. əldə edə bilərlər.
“Bilik hər şey yaddan çıxandan sonra insanın beynində qalan bir məhsuldur. Həyati bacarıqlarına sirayət edən mövzu şagirdin biliyi olur. Yəni, biz şagirdlərə daha çox tapşırıq versək, onlarda öyrənməyə həvəs qalmayacaq və olan meyil də itəcək”.
Gülnar Səlimova
.jpeg)
.jpeg)
