Dünyadakı münaqişələr zaman keçdikcə böyüməyə davam edir. Bunların baş vermə səbəbləri ərazi iddiaları, regionlarda olan siyasi və iqtisadi gərginliklər, korrupsiya və iqlim dəyişikliyinə görə azalan resurslara qədər müxtəlifdir.

Mövcud ərazilərdə olan çətin vəziyyət qida və su kimi əsas resurslara əlçatanlığı məhdudlaşdırır və insanları ifrat yoxsulluğa sürükləyir. Konflikt zonalarında baş verən hadisələr insanların həyatını itirməsi və infrastrukturun dağıdılması ilə nəticələnir. Hazırda Ukraynadakı humanitar böhran diqqət mərkəzində olsa da, qlobal miqyasda bərabər dəstək və mərhəmətə layiq olan bir çox münaqişələr baş verir.

Ednews konflikt zonalarındakı acınacaqlı vəziyyətlə bağlı araşdırmanı təqdim edir.

Pisləşən münaqişələr...

Rəsmi məlumata əsasən hazırda dünyada aktual olan 27 münaqişə “dəyişməyən, “yaxşılaşan” və “pisləşən” olmaqla 3 kateqoriyaya ayrılır. Pisləşən münaqişələrə Ukraynadakı, Əfqanıstandakı müharibələr, Livandakı siyasi qeyri-sabitlik, Yəməndəki müharibə, Myanmadakı Rohinca böhranı və Efiopiyadakı çaxnaşmalar daxildir.

Vurğulamaq lazımdır ki, hazırda 2 milyard insan konflikt zonalarında yaşayır. Buradakı hadisələrdən ən çox təsirə məruz qalan ərazilər isə Efiopiyanın Tiqray bölgəsi, Cənubi Sudan, Suriya, Yəmən və Əfqanıstandır. BMT-nin məlumatına görə, keçən il 84 milyon insan münaqişə, zorakılıq və insan hüquqlarının pozulması səbəbindən məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb. Bu il isə ən azı 274 milyon insanın humanitar yardıma ehtiyacı olacağı təxmin edilir.

Uşaq qətlləri...

Münaqişə zonalarının ən aktiv bölgələrindən hesab olunan Yəməndə isə vəziyyət daha gərgindir. Yəmən Səudiyyə Ərəbistanının dəstəklədiyi hökumət qüvvələri ilə İranın dəstəklədiyi Husi döyüşçüləri arasında qanlı vətəndaş müharibəsindədir. Münaqişənin ən ağır yükü isə buradakı uşaqların üzərinə düşür. Belə ki, uşaqlar aclıqdan öz barmaqlarını yeyirlər. BMT-nin 2021-ci ilin avqust hesabatına görə,Yəməndə hər 10 dəqiqədə bir uşaq ölür.

73 il davam edən Vətəndaş müharibəsi...

Myanmadakı münaqişə isə dünyada davam edən ən uzun vətəndaş müharibəsi olaraq qalmaqdadır. Ölkə müstəqillik qazandığı 1948-ci ildən bəri repressiv hərbi idarəçilik və etnik azlıq qrupları ilə müharibə şəraitindədir.

Hələ 2011-ci ildə ölkənin tam hərbi idarəçilikdən uzaqlaşacağına bir qədər ümid var idi, lakin demokratik islahatlara olan ümidlər puça çıxdı və ordu hökumətin nəzarətini mənimsədi.

Etnik təmizlənmə...

2017-ci ildə Tatmadau (Myanma silahlı qüvvələri) və yerli təhlükəsizlik qüvvələri Rohingya müsəlman azlığına qarşı etnik təmizləmə kampaniyasına başlayaraq minlərlə insanı qətlə yetiriblər.

Buna görə də 880 minə yaxın Rohinca qaçqını ölkəni tərk etdi. Hamilə qadınlar, körpələr və qocalar da daxil olmaqla əhali Banqladeşə köç etmək məcburiyyətində qalıb. Bu gün onlar dünyanın ən böyük və ən sıx məskunlaşdığı qaçqın düşərgəsi Kutupalonqda yaşayırlar.

40 milyon insan...

ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi 20 illik münaqişədən sonra Əfqanıstanın Taliban tərəfindən bu yaxınlarda ələ keçirilməsi ölkə iqtisadiyyatını çökdürdü və yoxsulluğa, görünməmiş aclıq böhranına səbəb oldu.

BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının məlumatına görə, ölkənin təxminən 40 milyon əhalisinin yarısından çoxu “həddindən artıq aclıq, 9 milyonu isə aclıq təhlükəsi ilə üz-üzədir”.

Ekstremal şəraitlə əlaqədar olaraq körpələr aclıqdan ölür. Mövcud vəziyyətə dözə bilməyən bir çox ailə ya övladlarını, ya da onların orqanlarını satışa qoymalı olurlar.

Müharibənin nəticələri...

Müharibənin nəticəsi isə demək olar ki, ağlasığmazdır. Müharibə yükü insan əzabları, sosial iğtişaşlar və infrastruktura dəyən ziyanla yanaşı, münaqişədən təsirlənən ölkələrin iqtisadiyyatlarına da təsir edir.

İqtisadiyyat və Sülh İnstitutu müəyyən edib ki, dünyanın münaqişələrdən ən çox təsirləndiyi 10 ölkədə zorakılığın orta iqtisadi dəyəri onların ümumi daxili məhsulunun (ÜDM) 41%-nə bərabərdir.

Zorakılıq iqtisadiyyatı pozduqda, təsirlər münaqişə səngidikdən çox sonra hiss olunur və demək olar ki, hər kəsin yoxsullaşması ilə nəticələnir.

Mina qurbanları...

Dünya ölkələrinin üçdə biri minalarla doludur və ABŞ Dövlət Departamentinin hesablamalarına görə, dünyada 60-75 milyon mina partlamamış olaraq qalmaqdadır. Hər 22 dəqiqədən bir insanlar minaya düşərək ölür və ya şikəst olur. Bəzi ekspertlərin hesablamalarına görə, müharibə zamanı atılan bombaların 12-18%-i demək olar ki, partlamır. Bu isə yerli əhaliyə, eləcə də bu zonalara yaxın olan ərazilərə həyati təhlükə yaradır.

Şiddətli yağışlardan, torpağın şumlanmasından sonra uşaqlar partlamamış sursatları “oyuncaq” kimi toplayaraq təhlükədən xəbərsiz halda tarlalarda gəzirlər. Problemin əsas həlli isə hökumətin üzərinə düşür. Həmçinin birminanın yerləşdirilməsi cəmi 3 dollara başa gəldiyi halda, çıxarılmasına 1000 dollar tələb olunması vəziyyəti gərginləşdirən amillərdəndir.

Nəzrin Beydiyeva