Azərbaycanda son 10 ildə mənzil tikinti və istismarı geniş formada inkişaf etməyə başlayıb. Bu xüsusilə şəhərətrafı və şəhərdən kənarda yerləşən qəsəbələrdə çoxmərtəbəli binaların tikilməsi ilə özünü biruzə verir. Əhalinin artımı və sürətlə davam edən urbanizasiya bu növ mənzillərin alışına da böyük tələbat yaradıb. Lakin təəssüflər olsun ki, sürətlə tikilən bəzi bu tip binalarda mənzil almaq arzusunda olan vətəndaş sonradan xoşagəlməz mənzərələrlə üzləşir. 

Mənzil fırıldaqçıları

Son günlərin ən prioritet mövzularından biri mənzil fırıldaqçılığı ilə bağlı şikayətlərdir. Belə ki, vətəndaş mənzil almaq istəyərkən birbaşa tikinti şirkətinə müraciət edir və ya “dəllal” (sövdəçi) vasitəsilə arzuladığı mənzili alır. Daha sonra yalnız iki tərəf arasında notarial qaydada müqavilə imzalayaraq, mənzil satana külli miqdarda pul ödəyir. 

Ən acı məqam isə bundan sonra yaranır. Bu gün məhkəmələr daha çox bir mənzilin bir neçə şəxsə notariusda imzalanan çıxarış sənədi əsasında satıldığı barədə şikayətlərə baxır. Fırıldaqçıların qurbanı olan şəxs bir müddət sonra mənzilin digər sahibi ilə qarşılaşanda çaşqın vəziyyətə düşür və nə edəcəyini bilmir. 

Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan vəkil İbrahim Qurbanov təsdiq edib ki, bu kimi faktlarla bağlı tez-tez məhkəmə orqanlarına müraciətlər olunur. O, bu cür fırıldaqçılığın qarşısının alınması məqsədilə vahid bir mexanizmin olmasının zəruri olduğunu qeyd edib. 

“Çox təəssüf ki, bu gün Azərbaycanda vətəndaşlar digər ölkələrdə olduğu kimi ev alarkən, hansısa bir mərkəzi sistemdən alqı-satqı ilə bağlı dəqiq məlumat əldə edə bilmirlər. Məsələn bir çox ölkələrdə bu cür sistem artıq var və ora daxil olarkən, orada evin satlıq olub və ya artıq digər şəxsə satılmış statusda olması barədə məlumat əldə etmək olur”. 

Vəkil İ.Qurbanov vətəndaşların bu cür fırıldaqçılığın qurbanı olmaması üçün onların daha çox elektron hökumət protalına müraciət etmələrini tövsiyyə edib. 

“Bəzən mən öz müvəkkilllərimə daha çox my.gov.az elektron hökumət protalında ev alqı-satqısı zamanı evin çıxarış sənədini yoxlamağı tövsiyyə edirəm. Vətəndaş almaq istədiyi evin çıxarış sənədinin elektron kodunu (əgər portalın fəaliyyətindən əvvəl çıxarış alınıbsa digər kodu) sistemə daxil etməklə onun doğruluğunu təsdiq edə bilər. Belə bir halla hətta özüm də rastlaşmışam və sənədin başqa şəxsin adına olduğunu təsdiq edərkən alqı-satqını dərhal ləğv etmişik”. 

Səhlənkarlıq və məlumatsızlığın acı aqibəti

Hüquqşünas bu gün vətənndaşların məlumatsız olduğunu və daha çox dövlətin təsdiqləmədiyi sənəd əsasında ev alqı-satqısı həyata keçirərkən problemlə üzləşdiklərini deyib. 

“Vətəndaşlar çox zaman heç bir notarial təsdiqi olmayan və MTK-ların özləri tərəfindən möhürlənən müqavilə sənədi əsasında ev alır. Onlar düşünür ki, bu daha rahat və ucuz başa gələn prosesdir. Halbuki onlar hüquqları pozulan şəxs kimi məhkəmələrə müraciət edərkən haqlı tərəf sayılsa da, zərər çəkən tərəf olur. Adətən qanuna görə ev sahibi MTK ilə birinci müqavilə bağlayan şəxs olur. Digər müqavilə bağlayan 2-ci, 3-cü və sair şəxslərə gəlincə isə cinayət məcəlləsinin 178-ci maddəsinə əsasən vətəndaşların öz pullarını geri tələb etmələri üçün məhkəmə tərəfindən sadəcə onların şikayətinə baxılır və zərərin miqdarı müəyyən edilir. Bu da zərər çəkənin mülkiyyətdən məhrum olması ilə yanaşı, onun əlavə vaxt itkisi və hətta əlavə maddi ziyana məruz qalması ilə nəticələnir”.  

İbrahim Qurbanov eyni zamanda, bu sahədə vətəndaşların işini rahatlaşdırmaq üçün mənzil alqı-satqısının DOST xidmətinə verilməsinin uyğun olduğunu deyib. 

“Hesab edirəm bəhs edilən problemlə bağlı DOST mərəkəzində sırf əmlakla bağlı mübahisələri tənzimləyən müstəqil bir xidmət bölməsi yaradıla bilər. Bunun üçün böyük bir təlabat var. Həm də fikrimcə, bu xidməti DOST mərkəzi ASAN xidmətdən daha uğurla həyata keçirə bilər”,- deyə, ekspert belə əlavə edib. 

Elnur Ənvəroğlu