Jurnalistlərin Müdafiəsi Komitəsinin verdiyi məlumata görə, Ukraynada 37, Qəzza şəhərində isə 68 jurnalist həyatını itirib. Bütün beynəlxalq qanunlara rəğmən müharibələrdə ölən jurnalistlərin sayını azaltmaq mümkün olmayıb.

Günümüz müharibələrində media işçilərinin toxunulmazlıq hüququna nə dərəcədə əməl olunur? 

Mövzu ilə bağlı Ednews-a danışan Filologiya elmləri doktoru və Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüqar Zifəroğlu bildirib ki, bu qanunları praktikada həyata keçirmək o qədər də asan deyil, hətta bəzən mümkün deyil: 

“Təəssüf ki, münaqişə zonalarında jurnalistlərin müdafiə edilməsi hələ də ciddi bir problem kimi aktualdır. Bu gün konfliktli ərazilərdə öz peşə borcunu yerinə yetirən jurnalistlər çox təhlükəli problemlərlə üzləşirlər. Onlar zorakılığa məruz qalır, əsir düşür və ya öldürülürlər. Beynəlxalq jurnalistika təşkilatları davamlı şəkildə bu barədə yeni məlumatlar yayırlar. Bu onu göstərir ki, biz hələ də müharibələrdə media işçilərinin həyati təhlükəsizliyini təmin edə bilmirik. Fürsətdən istifadə edərək bir məqamı bildirim ki, Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrində şəhid olan və yaralanan jurnalistlərimiz oldu. Onlar münaqişə zamanı öz peşə fəaliyyətlərini peşəkarcasına yerinə yetirdirlər və dünyadakı bir çox həmkarımız kimi müharibənin qurbanı oldular.

Əslində beynəlxalq sənədlərdə jurnalistlərin qorunması mexanizmi var. Burada həm UNESCO-nun, həm də AŞPA-nın jurnalistlərin hüquq və vəzifələri haqqında xüsusi qanunlar var. Bu qanun bəndlərində münaqişə regionlarında jurnalistlərin hansı hüquqlara sahib olduğu haqqında geniş məlumatlar var. Hətta, bura münaqişəyə daxil olmuş ölkələrin də jurnalistlərlə rəftarı haqqında məlumatlar var. Jurnalistlərin münaqişə zamanı öz peşə fəaliyyətlərini azad şəkildə və təhlükəsiz formada yerinə yetirərkən hansı öhdəliklərinin olması haqqında hər bir jurnalist bilməlidir. Lakin, təəssüf ki, bu qaydalara çox zaman əməl edilmir. Eyni zamanda, biz jurnalistlər olaraq bu barədə fərqindəliyi artırmalı və həmkarlarımızın təhlükəsizliyini təmin etməliyik. Müşahidə edirik ki, beynəlxalq orqanlar hər nə qədər bu yöndə layihələr həyata keçirsə də həm Ukrayna, həm də Qəzzada həmkarlarımızın həlak olur. Çünki, müharibə xaotik bir hadisədir və onu kağızüstü sənədlərlə kontrol altına almaq olmur. Bunu da qeyd etməliyəm ki, jurnalistika dünyada ən təhlükəli peşələrdəndir”. 

V.Zifəroğlu onu da əlavə etdi ki, UNESCO-nun və AŞPA-nın bəyannamələrində jurnalistlərin öz peşə fəaliyyətlərini yerinə yetirmək hüquqları haqqında prinsiplər öz əksini tapır:

“Bura Mətbuat Azadlığı Xartiyasını, Yohannesburq prinsipləri aiddir. Bu sənədlərin hər birində birmənalı şəkildə jurnalistlərin hüquq azadlıqları göstərilib. Sənədlərə həm də münaqişə zamanı jurnalistlər hansı qaydalara əməl etməli olduğu və ya təşkilatların öhdəlikləri aiddir. Misal üçün, konflikt zonasında jurnalistlər mütləq qaydada dəqiq informasiya vasitələri ilə təmin edilməlidir. Müharibə zamanı jurnalistlərin dəqiq məlumatlarla təmin edilmək hüququ da vardır ki, bu hüquq çox zaman strateji səbəblərə görə pozulur. Əlavə olaraq da, münaqişənin situasiyalarının işıqlandırılması ilə bağlı bir sıra sistemlər var. Jurnalistlərin konfliktli ərazilərdə necə davranmalı olduqları haqqında bir çox sistemlər var. Məsələn, hərbi kadrların müşayiəti, təhlükəli zonalara addım atılmaması və ya tək şəkildə fəaliyyət göstərən jurnalistlərin tutduğu pozisiyalar haqqında prinsiplər mövcuddur. Buna baxmayaraq, bir daha vurğulayıram ki, bütün bunları praktikada yerinə yetirmək bir çox hallarda mümkün olmur və jurnalistlərin işi acı nəticələrlə sonlanır”.

Fərid Axund