Çinin Birləşmiş Ştatlarla ticarət müharibəsini qazanmaq üçün kifayət qədər siyasi gücə və iqtisadi çəkiyə sahib olduğu hesab edilirdi. Buna baxmayaraq, prezident Donald Trampın hədəsi gözlənilmədən Çin iqtisadiyyatı və siyasətində zəifliklərin aşkarlanmasına kömək etdi.

Çinin iqtisadi yüksəlişi dünya liderlərinin bunu hiss etməməsi və ya onun şübhəli aspektlərini, ilk növbədə, intellektual mülkiyyətdə oğurluq hallarını, biznes üçün dövlət subsidiyalarını, xarici rəqiblər üçün qoyulan baryerləri necəsə izah etməyə çalışmalarından asılı idi.

Trampın belə bir istəyi yox idi. O, Çinin ticarətdə sui-istifadəyə yol verənlərlə mübarizəsini özünün orta sinfi təmsil edən seçicilərinə müraciətinin mühüm hissəsinə çevirdi.

O, Çinin iqtisadiyyatının təzyiq göstərildiyi zaman Çinin siyasi liderlərinin və ekspertlərin proqnozlaşdırdığından daha həssas olduğunu iddia etdi. Bu gün onun haqlı olduğuna dair sübutlar var.

Çinin üstünlüyü iqtisadiyyatında deyil. Çin ABŞ-dan çox sayda məhsul idxal etmir. Buna görə onlar arasında gedən iqtisadi müharibədə bərabərlik mövcud deyil.

Si Çzinpinin öz seçicilərinə cavab vermək kimi bir məcburiyyəti olmadığından siyasi baxımdan üstün vəziyyətdə olacaq. Əksinə, Tramp və partiyası çətin bir tapşırıqla üzləşəcək və seçicilərə nə üçün iqtisadi cəhətdən acınacaqlı olan ticarət müharibəsinin başladıldığını izah etmək məcburiyyətində qalacaq.

Hazırda Çin iqtisadiyyatı ABŞ-ın tətbiq etdiyi rüsumların təzyiqi altındadır. Amerika iqtisadiyyatı isə çiçəklənir. Məlum oldu ki, demokratik şərtlərdə belə yüksək səslənən tənqidlər kommunist rejimində də var, ancaq özünü başqa şəkildə büruzə verir. New York Times qəzetinin verdiyi xəbərə görə, etiraz səsləri gözlənilməyən yerlərdə - Çinin aparıcı universitetlərinin hüquq fakultələrindən Çin Mərkəzi Bankının ekspertlərinə kimi eşidilir. Səslərin boğulduğu yerdə isə pul danışır. Dəyərdən düşən çin valyutası - apreldə başlanan gərginliyin artması ilə onun kursu düşdü. Bu Çindən kapital axınının daha sürətli olmasın üçün siqnal ola bilər.

Əlbəttə ki, bu kapital vergilərin azaldılması, yüksək faiz dərəcələri, daha çox iqtisadi artım və tənzimləmənin zəiflədiyi ABŞ-da investorlar üçün cəlbedici və etibarlı limanın yaradılmasına gətirib çıxarıb. ABŞ Fond bazarında rekord göstəricilər müşahidə olunur, kiçik biznesdə isə əminlik yüksək səviyyədədir.

Prezident Tramp iqtisadi islahatların Amerika Birləşmiş Ştatlarının Çinlə danışıqlarda güclü mövqedən çıxış edəcəyini deməkdə haqlı idi.

Yaxşı xəbər budur ki, Amerika Çindən Çinin özünün güclənməsi üçün lazım olanı istəyir -  daha çox mülkiyyət hüququ, daha az dövlət iştirakı və xarici investisiya üçün daha açıq olmaq.

Öz mövqeyində qalmaq, azad və ədalətli beynəlxalq ticarətin qaydalarına uyğun oynamaqdan imtina etməklə Si Çzinpin böyük səhvə yol vermiş olar. Çünki məhz bu amillər Çinin güclü iqtisadi güc kimi böyüməsinə səbəb olan qaydalardır.

Buna görə, Tramp Çini aydın, islahatlara açıq olan, intellektual mülkiyyət üçün ən yaxşı müdafiəni təmin edən, amerikan biznesinə daha çox mallarının və xidmətlərinin Çində satılması üçün imkanlar yaradan, həmçinin, tarif baryerləri və iki tərəfin biznesi üçün dövlət subsidiyalarını aradan qaldıran razılaşma əldə etməlidir.

Hazırda Çin iqtisadiyyatında yaranan problemlər kəskinləşərsə onlar Amerika iqtisadiyyatını da zəiflədə çəkə bilər.

ABŞ razılaşma üçün yaxşı mövqedədir və artıq belə bir anlaşmanın vaxtı gəlib.

Professor Brian Brenberg biznes və maliyyə sahəsində proqramın rəhbəri, eləcə də Manhattan-də yerləşən Kings College-in icraçı vitse-prezidentidir.

Eurasia Diary

• Tag:
• Çin
• ABŞ