Sabiq Xarici İşlər Naziri Tofiq Zülfüqarov gündəmi zəbt edən siyasi mövzular və Qarabağ probleminin həlli istiqamətində davam edən danışıqlar barədə Eurasia Diary-ə ekskluziv açıqlamalar verib.
T. Zülfüqarov qeyd edib ki, hazırda danışıqlar davam etsə belə real olaraq hər sahədə tərəflər arasında aktiv mübarizə gedir. Mübarizə yalnız hərbi müstəvidə deyil, eyni zamanda diplomatiya, mədəniyyət və informasıya sahələrində də aktiv şəkildə özünü biruzə verir. Nəticədə danışıqlarda irəliləyiş üçün nəinki heç bir zəmin formalaşmır, əksinə sözügedən mübarizə danışıqlar prosesində uğuru əngəlliyir. Lakin bu patalogiya deyil, əksinə təbii haldır. Ona görə də mən dəfələrlə qeyd etmişəm ki, bu problemin danışıqlar yoluyla həlli mümkün deyil. Çünki münaqişədə olan tərəflər hər biri özünü haqlı hesab edir və geri addım atmaq istəmirlər. Bu halda yalnız və yalnız sülhə məcbur etmə faktoru işə düşməlidir.
Vyana görüşlərinə gəldikdəysə, bəli, doğurdan da görüşün baş tutması artıq Ermənistanın danışıqların formatını dəyişdirmək cəhdlərinin iflası idi. Ancaq bir məsələni də qeyd etmək istərdim ki, danışıqların formatıyla bağlı əvvəllər də müxtəlif təkliflər olmuşdu. “Yadımdadır ki, 1998-ci ildə mən xarici işlər naziri olan dövrdə Köçaryan yeni iqtidara gəlmişdi. Və hakimiyyətə yeni gəlməsinə baxmayaraq tez bir zamanda Heydər Əliyevlə Moskvada görüşmək istədiyini bildirmişdi. Moskvadakı görüşdən əvvəl o, Heydər Əliyevlə görüşən zaman əvvəlcə uzun müddət cənab prezidenti təriflədi. O, qeyd etdi ki, Əliev çox uzaqgörən siyasətçidir və ona böyük hörməti var. Köçəryan təriflərdən sonra birbaşa Əlievdən xahiş etdi ki, bu dəfə vasitəçilər olmadan görüş keçirilsin. O, xahişini belə əsaslandırdı ki, görüşdə vasitəçilər onlara mane olur. Nəticədə Moskvada iki prezidetn və iki xarici işlər nazirinin iştirakıyla görüş keçirildi və danışıqların formatıyla bağlı iki tərəfində razılaşdığı yekun qərar qəbul edildi. Bu bəlkə də ermənilərin əsas diplomatik səhvi idi. İndi ermənilər yenidən formatı dəyişmək istəyirlər, ancaq bu mümkün deyil, çünki illər əvvəl məhz onlar bu formatı təklif etmişdilər.
Paşinyanın hakimiyyətə gəldikdən bu yana yürütdüyü siyasət ziddiyətlidir. O, bir tərəfdən Qərbə inteqrasiya arzu edir, digər tərəfdənsə Rusiyanın əlehinə heç bir layihəyə qol çəkmək istəmir. Onun yürütdüyü siyasət əməlli başdı teatr səhnəciyini xatırladır. Amma Paşinyan bəlkə də özünün də fərqində olmadan 30 illik “sülh üçün diplomatik danışıqlar” mifini məhv elədi. Paşinyanın Qarabağ probleminə yanaşması özünün dəfələrlə bəyan etdiyi “Sülhü ərazilərə dəyişməyəcəyik” fikrində özünü biruzə verir. Sülhü ərazilərə dəyişməmək ATƏT-in bütün qərar və qətnamələrini, o cümlədən, illərdir həyata keçirməyə çalışdığı diplomatik missiyanı tanımamaq, hətta üstündən xətt çəkmək deməkdir. Bu həmdə 30 ildir davam edən “danışıqlar yoluyla Qarabağı azad etmək” mifini də qıran əsas arqument hesab edilə bilər. Xüsusən də David Tonoyanın aqçıqlamalarından sonra Qarabağın sülh yoluyla azad edilməsi fikrini iflasa uğratdı. Artıq Qarabağın azadlığı üçün sadəcə bir yol qalır, oda müharibə.
Rusiyayla münasibətlərə gəldikdəysə bəli, düşünürəm ki, son zamanlar gərginləşmə müşahidə edilir. Ancaq isttəniln halda Rusiyanın yürütdüyü xarici siyasət onun geopolitik maraqlarına ziddir. Rusiya bir tərəfdən “Avrasiyaçılıq” siyasəti yürüdür, digər tərəfdən Gürcüstana və Ukraniyaya hərbi müdaxilə edir, Azərbaycan və Qazaxıstanla münasibətləri günü-gündən gərginləşir. Sual yaranır bu dövlətlər olmadan Rusiyanın düşündüyü Avrasiya nəyə və kimə lazımdır.
Avropa İttifaqı-Azərbaycan arasında son günlər təmasların sıxlaşması və yeni əməkdaşlıq sazişi üçün danışıqların aparıldığı məlumdur. Aİ hərzaman Azərbaycan üçün əlverişli tərəfdaşdır. Azərbaycan məhsullarının 50%-i Aİ ölkələrinə ixrac edilir. Ancaq hələ ki, Aİ-lə daha sıx əməkdaşlıq üçün bizə mane olar əsas faktor Azərbaycanın ÜTT-yə (Ümumdünya Ticarət Təşkilatı) üzv olmamasıdır. ÜTT-yə üzvlük üçünsə bir neçə iqtisadi riskləri gözə almaq lazımdır.
Nicat İsmayılov
