Ermənistan Milli Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru, akademik Ruben Safrastyanın ötən günlərdə verdiyi açıqlama Azərbaycanda gündəmi zəbt edən əsas mövzuya çevrilib. Erməni akademik açıqlamasında Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində Türkiyənin hərbi baza yaradacağını bildirib:
“Hazırda Naxçıvanda Türkiyə hərbi bazasının yaradılmasına hazırlıq gedir. Ankaranın əsas məqsədi geosiyasi xarakter daşıyır və Cənubi Qafqazdakı Rusiya-Türkiyə rəqabətindən qaynaqlanır”.
Bu açıqlamanı verən Ruben Safrastyan kimdir?
Ermənistan Milli Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru, akademik Ruben Safrastyan həm də Ermənistan İctimai Şurasının üzvüdür. O, Türk tarixi, Türk dili və Osmanlı dövləti ilə bağlı onlarla kitab və monoqrafiya müəllifidir. Və ən önəmlisi bu şəxs illərlə Ermənistanın Almaniyadakı səfirinin müşaviri vəzifəsində çalışıb. Safrastyanın Ermənistan xarici işlər orqanlarında uzun müddət çalışdığı da bilinir. Yəni, bu “qocaman” erməni akademik, həm də sabiq diplomatdır.
Safratsyanın bu açıqlaması iki mənaya yozula bilər:
Əvvəla o, doğurdan da Naxçıvanda Türk hərbi bazası yaradılması “təhdid”ini öz ölkəsindəki siyasətçilərin diqqətinə çatdırmaq istəyə bilər. Çünki Safratsyan Naxçıvanda artıq adi hala çevrilən Türkiyə və Azərbaycan ordularının birgə hərbi təlimlərini Ermənistanın təhlükəsizliyi üçün bir problem olaraq görür və bu təlimlərin məntiqi davamı kimi Türkiyənin Naxçıvanda hərbi baza formalaşdıra biləcəyini proqnazlaşdırır.
Safratsyanın sabiq diplomat olduğunu nəzərə alsaq, onun bu açıqlamasından ikinci bir məna da çıxara bilərik. O, Azərbaycan ictimaiyyətinə türk hərbi bazası məsələsinin geniş müzakirə edilməsini və bu yöndə müsbət ictimai rəyin yaranmasını hədəfləmiş ola bilər. Çünki Türkiyənin bu gün Naxçıvanda hərbi baza yaratması nə Rusiyanın, nə də Ermənistanın Avropadakı havadarlarının qəti xoşuna gəlməyəcək. Rusiya Türkiyənin bu addımını özünün 102-ci bazasına alternativ kimi qəbul edəcək. Yəni hadisələrin bu formatda inkişafı Azərbaycan-Rusiya və Türkiyə-Rusiya münasibətlərində gərginliyə səbəb olacaq.
Azərbaycanda, konkret olaraq Naxçıvanda Türkiyə hərbi bazasının yerləşdirilməsi təklifi siyasətçilərimiz tərəfindən tez-tez səsləndirilir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Naxçıvanda türk hərbi bazasının yaranması regionda yeni bir "güclər savaşı"nın başlanması mənasına gəlir. Belə ki, Türk ordusunun NATO sistemində yer aldığını nəzərə alsaq, Ermənistanda 102 saylı hərbi bazası mövcud olan Rusiyanın Azərbaycan ərazisində NATO dövlətinin hərbi baza yaratmasına göz yumacağı mümkün görünmür.
Qeyd edək ki, indiki siyasi şəraitdə Cənubi Qafqaza “girmək” Türk hökumətinin ağlından belə keçmir. Çünki hazırda Türkiyə Yaxın və Orta Şərq alovlarını söndürmək, Suriyada və Şərqi Aralıq dənizində üzləşdiyi problemləri sovuşdurmağa çalışır. Yəni, Türkiyənin Cənubi Qafqazda Rusiya ilə rəqabətə girəcək imkanı yoxdur...
Deyək ki, Türkiyə Naxçıvanda hərbi baza yaratmaq arzusundadır. Bu hansı dövlətin maraqlarına xidmət edir?
Əvvəlcə onu deyək ki, bu ümumiyyətlə mümkün deyil. Çünki Azərbaycan Respublikasının Hərbi Doktrinasında qeyd edilir ki, Azərbaycan Respublikasının ərazisində heç bir dövlətin və ya qurumun hərbi bazası yerləşdirilə bilməz:
"Azərbaycan Respublikası tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, öz ərazisində xarici hərbi bazaların yerləşdirilməsinə yol vermir. Bununla belə, hərbi-siyasi şəraitdə əsaslı dəyişikliklər baş verdiyi təqdirdə, Azərbaycan Respublikası öz ərazisində xarici hərbi bazaların yerləşdirilməsinə, yaxud digər formada xarici hərbi iştirakın yer almasına müvəqqəti icazə vermək hüququnu özündə saxlayır.”
Qeyd edək ki, qardaş Türkiyə Respublikasının sadəcə iki ölkədə, Sudan və Qətərdə hərbi bazaları mövcuddur. Və Türkiyə ordusu təhlükəsizlik səbəblərinə görə İraq və Suriyada müvəqqəti hərbi məntəqələr saxlayır. Azərbaycanın hərbi gücünü isə yuxarıda adını çəkdiyim dövlətlərin hərbi gücüylə müqayisə etməyə yəqin ki, gərək yoxdur. Üstəgəl, Azərbaycanın Naxçıvandan üzləşə biləcəyi yeganə təhdid Ermənistandır. Rusiyanın Ermənistanda yerləşən 102-ci bazası isə Azərbaycanın təhlükəsizliyi üçün təhdid hesab edilməməlidir. Çünki bu hərbi baza Naxçıvanla deyil, Türkiyə ilə sərhəddə yerləşir və Türkiyənin (NATO-nun) hücumundan Ermənistanı qorumaq üçün formalaşdırılıb. Qısası, nə bu baza, nə də Ermənistan Naxçıvan üçün təhlükə hesab edilə bilməz. Və Türkiyənin hər hansı xarici müdaxiləyə reaksiya verməsi üçün ölkəmizdə hərbi bazasını yerləşdirməyə ehtiyacı yoxdur.
İstənilən halda Azərbaycan öz torpaqlarını və təhlükəsizliyini özü təmin etməyə qadir olan bir dövlətdir. Və sırf Naxçıvanda Türkiyə hərbi bazasının yaradılması regionda yeni geosiyasi böhranlara səbəb olar ki, bu sadəcə Ermənistanın xeyrinə olan bir situasiyadır.
Politoloq İlqar Vəlizadə də bildirib ki, Ermənsitan tərəfi artıq uzun müddətdir ki, bu məsələni tez-tez gündəmə gətirir:
“Məlum məsələdir ki, burada onların əsas məqsədi məsələyə Rusiya tərəfinin diqqətini cəlb etməkdir. Çünki Ermənistan tərəfi özü aciz olduğuna görə, Azərbaycan və Türkiyənin öz güclərini birləşdirməsi cəhdlərinə qarşı çıxmaq üçün Rusiyanı qızışdırmağa çalışır. Halbuki, bir neçə ay bundan əvvəl də buna bənzər təlimlər keçirilmişdi. Lakin Rusiyanın Ermənistandakı hərbi təlimçisi cavab olaraq bildirmişdi ki, onlar bu təlimləri diqqətlə izləyirlər və Rusiya üçün heç bir təhlükə görmürlər”.
Vəlizadə qeyd edib ki, Azərbaycanın Hərbi Doktrinasında göstərilir ki, istənilən ölkə Azərbaycan ərazisində müştərək hərbi təlimlər keçirə bilər, lakin hərbi baza qurulmasından söhbət gedə bilməz.
"Bunu Rusiya tərəfi də gözəl başa düşür. Buna əsasən deyə bilərik ki, Azərbaycan tərəfi dəfələrlə Rusiya, Gürcüstan, İran, o cümlədən Türkiyə ilə bir sıra hərbi təlimlər keçirib. Lakin bu, o demək deyil ki, həmin dövlətlər Azərbaycan ərazisində hərbi baza qurub möhkəmlənəcək. Bu, tamamilə absurd fikirdir və bunu ancaq Ermənistan hakimiyyətinin xəstə təfəkkürlü nümayəndələri düşünə bilərlər”, - deyə siyasi şərhçi vurğulayıb.
Politoloq və tədqiqatçı jurnalist: Nicat İsmayılov
