15 oktyabrda baş tutan Türk Şurasının Bakıdakı Zirvə toplantısında türk dövlətləri arasında müşahidə edilən həmrəylik Türk Birliyi faktorunun artıq reallığa çevrildiyini göstərir.
Qeyd edək ki, bu toplantıdan sonra türkdilli dövlətlərin arasında yeni bir iqtisadi layihənin müzakirə edildiyi spekulasiyaları yayıldı. Əslində, bu təbiidir. Belə ki, Türkiyə və Macarıstandan savayı digər türk dövlətləri təbii sərvətlərlə zəngindir və təbii ki, bu dövlətlər arasında yeni bir iqtisadi platforma formalaşma ehtimalı böyükdür.
Mövzu enerjidirsə əslən Güney Azərbaycandan olan, Körfəz ölkələri Analitik Mərkəzinin məsləhətçisi Dr. Umud Şükriyə müraciət etmək yerinə düşər deyərək, ekspertdən mövzu ilə bağlı Eurasia Diary üçün ekskluziv açıqlamalar aldıq:
U.Şükri Türk Şurasının regional gücə çevrilmək ehtimalının çox yüksək olduğunu bildirdi:
“Günümüzdə regional ittifaqlar artıq beynəlxalq münasibətlərdə daha aktiv və daha ciddi rol oynayır. Orta Asiya və Türk ölkələrin birliyi olan Türk Şurasının da belə bir imkanı var. Türkdilli dövlətlər bu təşkilat daxilində daha ciddi əməkdaşlıq etməklə həm regionda, həm də öz aralarında bir çox problemləri həll edə bilər. Türk Şurası, üzv dövlətlərin aralarındakı ticarət dövriyyəsinin artması və Türk dövlətlərinin öz regionlarındakı siyasi, iqtisadi proseslərə daha efffektiv təsir etməsi baxımından ciddi önəmə sahibdir. Şura üzvlərinin çoxunun zəngin enerji ehtiyatlarına sahib olması təbii ki, üzv dövlətlərin yeni enerji layihələrinin müzakirəsi üçün bir məkan missiyasını həyata keçirə bilər. Türk Şurasında ən çox enerji ehtiyatlarına ehtiyac duyan dövlət də Türkiyədir ki, hazırda bu dövlət Türk Şurasına bu baxımdan daha ciddi bir təşkilat kimi yanaşır və təşkilatın vahid inteqrasiya mərkəzinə çevrilməsini arzu edir.
Ekspert həmçinin ABŞ-ın məşhur neft şirkəti olan “Chevron”un Xəzərdəki payını satışa çıxarması və Macarıstana məxsus neft şirkətlərinin Xəzərdə “Chevron”u əvəzləmək niyyətlərini dəyərləndirdi:
“Macarıstan enerji şirkətlərinin texniki və maliyyə problemləri digər Avropa şirkətlərindən daha çoxdur. Ona görə də Macarıstan şirkətləri Xəzərdəki enerji rəqabətinə dayanıqlı olmaya bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, Xəzərdə çox iri enerji şirkətləri lövbər salıb. “Total”, “Chevron”, “Exxon Mobile”, “BP” kimi şirkətlər hələ də Xəzərdə enerji hasilatında önəmli pay sahibidir. Macar şirkətləri bu şirkətlərlə müqaisədə xeyli zəifdir, yetərsizdir. Ola bilər ki, Macar şirkətləri Xəzərdə enerji hasilatında pay sahibinə çevrilsin, lakin Chevronun yerinə keçmələri çox da mümkün görünmür”.
Həmçinin U.Şükri son dövrlərdə geniş müzakirələrə səbəb olan və “İqtisadi Turan” ın özülü hesab edilən “Trans-Xəzər” layihəsinin baş tutma perspektivlərini izah etdi:
“Keçən il avqust ayında Qazaxıstanın Aktau şəhərində keçirilən Xəzəryanı ölkələr toplantısında 20 ildən sonra vahid konvensiya imzalandı. Regionda “Trans-Xəzər” kimi strateji layihələrin həyata keçirilməsi üçün bu konvensiyanın imzalanması çox əlamətdar idi. Lakin eyni zamanda bu konvensiya “Trans-Xəzər” və digər Xəzər üzərindən həyata keçiriləcək layihələrdə Xəzəryanı ölkərlərin razılığının gərəkdiyini özündə ehtiva edir. Ona görə də Trans-Xəzər layihəsinin baş tutması üçün Rusiya və İran kimi xəzəryanı dövlətlərin razılığı tələb edilir. Burada kilid dövlətlərdən biri də Türkmənistandır. Türkmənistan öz qazının böyük bir hissəsini Çinə satır. Hazırda bu ölkə öz təbii qazını başqa bazarlara yönləndirməkdə nə qədər maraqlıdır? Bu sualın cavabı ancaq rəsmi Aşqabaddadır”.
Nicat İSMAYILOV
